Trần Trung Đạo
Sau thời kỳ Chiến tranh lạnh chủ trương Sức mạnh mềm (Soft power) trở
thành một xu hướng mới trong chính trị thế giới. Hàng loạt các cường
quốc theo đuổi chính sách đối ngoại này. Theo thống kê của tạp chí
chuyên về quan hệ quốc tế Monocle, quốc gia đứng đầu là Đức, sau đó theo
thứ tự gồm Anh, Mỹ, Pháp, Nhật, Thụy Điển, Úc, Thụy Sĩ, Canada và Ý.
Nhưng theo nhiều nhà phân tích chính sách Sức mạnh mềm này cũng là cơ
hội cho Trung Cộng và Nga bành trướng. Nhiều lãnh tụ Cộng hòa như Dân
biểu Dan Burton còn phê bình chính sách đối ngoại của Obama về căn bản
không khác nhiều so với Chính sách nhân nhượng (Appeasement policy) của
cố Thủ tướng Anh Nevill Chamberlain khi cấu kết với Pháp để tặng vùng
Sudetenland cho Adolf Hiter và là sai lầm đó đã dẫn đến thảm họa lớn
nhất trong lịch sử nhân loại như đã được trình bày trong bài Hiểm họa
Trung Quốc và bài học Tiệp Khắc.
Trước hết sức mạnh là gì? Joseph Nye Jr., giáo sư chính trị học đại
học Harvard và là một trong những người đầu tiên đưa ra lý thuyết chính
trị chủ nghĩa tân tự do (neoliberalism) trong quan hệ quốc tế từ cuối
thập niên 1970, định nghĩa sức mạnh là khả năng để ảnh hưởng hành vi của
người khác nhằm đạt được kết quả mà bạn muốn. Ba cách căn bản để thực
hiện:
- Buộc người khác phải làm bằng cách đe dọa.
- Dụ dỗ họ với thù lao.
- Hay hấp dẫn và hợp tác với họ.
Theo Giáo sư Joseph Nye Jr., sức mạnh mềm được định nghĩa như là
khả năng đạt được mục tiêu bằng ảnh hưởng, hợp tác với đối phương thay
vì ép buộc đối phương phải tuân hành.
Joseph Nye Jr. tóm tắt quan điểm này trong tác phẩm Sức mạnh Mềm: Phương tiện để Thành công trong Chính trị Thế giới (Soft Power: The Means to Success in World Politics): “Một
quốc gia có thể đạt được kết quả mong muốn trong chính trị thế giới bởi
vì các quốc gia khác - khâm phục giá trị của nó, tích cực noi gương các
thành tựu nó đạt được, khát vọng để đạt đến mức độ thịnh vượng và mở
rộng của nó, muốn theo chân nó. Trong ý nghĩa đó, quan trọng là đặt ra
một nghị trình và thu hút các quốc gia khác trong chính trị thế giới, và
không chỉ buộc họ thay đổi bằng các đe dọa quân sự hay trừng phạt kinh
tế.” Cũng theo Joseph Nye Jr., Sức mạnh mềm của một quốc gia đặt trên ba nguồn gồm văn hóa, giá trị chính trị và chính sách đối ngoại. Trong tâm bài viết này nhắm vào nguồn thứ ba, chính sách đối ngoại.
TT Barack Obama và chính sách đối ngoại Sức mạnh mềm
Sau khi đắc cử tổng thống, Barack Obama từ bỏ chính sách hành động
đơn phương (unilateralism) thời George W. Bush và theo đuổi chính sách
đa phương (multilateralism) mềm dẻo, lôi kéo thay vì áp lực, bắt buộc.
TT Obama dựa vào các định chế, cơ quan quốc tế để giải quyết các xung
đột và thúc đẩy các quan hệ ngoại giao.
- Đối với Trung Quốc. Tháng 11, 2011,
trong buổi tiếp đón long trọng với 21 phát súng đại bác chào mừng dành
cho Chủ tịch Trung Cộng Hồ Cẩm Đào, Tổng thống Barack Obama cũng phát
biểu “Hợp tác giữa hai quốc gia chúng ta đem lại lợi ích cho thế giới” và
cho Trung Cộng là một trong những thân hữu của Mỹ. Hồ Cẩm Đào trong
buổi phỏng vấn dành cho Wall Streets và Washington Post trong những ngày
sau đó, cũng phát biểu với giọng điệu tuyên truyền không khác gì Hilter
đã phát biểu tại Munich “Chúng ta nên hành động dựa trên các quyền
lợi căn bản của nhân dân hai nước và tôn trọng các lợi ích chung của hòa
bình và phát triển thế giới.”
- Đối với Iran. Suốt thời gian vận động
tranh cử cũng như diễn văn đọc tại Cairo tháng Sáu 2009, TT Obama cổ vũ
cho chủ trương đa phương thông qua tham khảo, tranh luận, xây dựng các
tính hợp pháp và thúc đẩy các mối quan tâm chung vốn thiếu vắng trong
thời kỳ George W. Bush. Vào tháng Tư 2009, TT Obama tuyên bố tại Prague,
Mỹ “tìm kiếm việc liên hệ với Iran trên cơ sở tôn trọng quyền lợi và sự kính trọng hổ tương”.
- Đối với Nga. Tháng Ba 2009, bà Hillary
Clinton, lúc đó là Ngoại trưởng Mỹ tặng cho Ngoại trưởng Nga Sergey
Lavrov một cái nút “reset” như một bày tỏ cho đại diện Nga biết đây là
thời điểm bắt đầu mới trong quan hệ giữa hai nước. Thay vì tiếp tục hay
từng bước thay đổi chính sách đối ngoại của tổng thống tiền nhiệm, TT
Obama ngưng tức khắc chính sách đối với Nga của TT Bush và thay vào đó
bằng một chính sách mới được các nhà phân tích gọi là “chính sách làm lại từ đầu”
(reset policy) sau thời kỳ Chiến tranh lạnh. TT Obama khuyến khích Nga
để đóng vai trò cứng rắn hơn đối với Iran và cho phép phi cơ Mỹ bay
ngang không phận Nga trên đường tiếp tế cho các lực lượng Mỹ và đồng
minh tại Afghanistan. Đáp lại, Obama ngưng áp lực NATO để nhận Georgia
và Ukraine vào tổ chức này.
Sự thất bại của chính sách Sức mạnh mềm của TT Obama
- Với Trung Cộng: Các nhà phân tích đồng
ý, miệng lưỡi “hòa bình thế giới” của các lãnh đạo Trung Cộng đã không
đi đôi với hành động của họ. Tổng thống Obama đã chứng tỏ quá mềm yếu
trước các hành động khiêu khích và trước các vi phạm nhân quyền trầm
trọng của lãnh đạo CSTQ:
1. Tiếp tục bảo vệ tới cùng chế độ độc tại dã man Bắc Hàn.
2. Cho phép vận chuyển các bộ phận hỏa tiển Bắc Hàn sang Iran qua ngã phi trường Bắc Kinh.
3. Dùng vũ lực khống chế khu vực biển Đông, độc quyền khai thác các
nguồn dầu mỏ, khoáng sản và xâm phạm quyền lợi của các quốc gia vùng
Đông Nam Á.
4. Vi phạm một cách trắng trợn các quyền căn bản của người dân Trung Quốc.
5. Đàn áp dã man các cuộc biểu tình đòi quyền sống của Tây Tạng và các dân tộc thiểu số.
6. Tiếp tục tăng cường quân sự, hiện đại hóa võ khi và đe dọa chủ quyền các quốc gia Á Châu.
Mới đây, trong một cuộc phỏng vấn dành cho New York Times, sáng thứ
Ba 4 tháng 2, 2014, Tổng thống Philippines Benigno S. Aquino III kêu
gọi các quốc gia trên thế giới làm nhiều hơn nữa để yểm trợ Philippines
trong việc đương đầu với Trung Cộng đang xâm phạm lãnh hải Philippines.
Tổng thống Aquino so sánh sự thất bại của Tây phương để ủng hộ Tiệp Khắc
chống lại Hitler đã dẫn đến Thế Chiến II. Trong 90 phút phỏng vấn dành
cho New York Times, Tổng thống Aquino nhấn mạnh “Thế giới phải làm việc này, quý vị có nhớ vùng Sudetenland đã được nhượng cho Hitler để cố tránh Thế chiến II hay không?”
- Với Iran: Theo Giáo sư Mark P. Lagon, giảng dạy môn an ninh và chính trị thế giới tại đại học Georgetown, trong tiểu luận “Giá trị của các giá trị: Sức mạnh mềm dưới thời TT Obama”
(The Value of Values: Soft Power Under Obama) đăng trong tạp chí Các
vấn đề thế giới phê bình TT Obama đã bỏ quên giá trị sức mạnh quần chúng
khi bắt tay với lãnh đạo độc tài. Chính vì chủ trương đối thoại với
lãnh đạo Iran, Mỹ đã từ chối công khai ủng hộ cuộc biểu tình đòi dân chủ
của ba triệu dân Iran.
- Với Nga: Rất nhiều bài viết và phân
tích về tham vọng bành trướng của Putin. Điều quan trọng nên nhớ, tham
vọng của y không dừng lại ở bán đảo Crimea mà là Ukraine. Putin đã tiết
lộ quan điểm “Ukraine thuộc Nga” với cựu TT George W. Bush vào năm 2008. Ngoài việc hăm dọa Nga phải chịu đựng một “hậu quả trầm trọng”
cho đến nay TT Obama không có và cũng không thể có một biện pháp trừng
phạt nào đáng để làm Putin lo ngại. Dĩ nhiên, hành động của Putin vi
phạm các hiệp ước Nga mà đã ký kết bảo đảm chủ quyền Ukraine trong đó có
Crimea được ký tại Budapest 1994 nhưng rồi đâu cũng sẽ vào đấy. Hôm
nay, như cả thế giới đều biết, Putin đã lợi dụng chính sách Sức mạnh mềm
của Tây Âu và Mỹ để chiếm vùng Crimea tự trị của Ukraine. Các biện pháp
gọi là “trừng phạt” của Mỹ và đồng minh yếu đến mức làm cho thị trường
chứng khoán Nga vụt tăng cao thay vì rơi xuống trầm trọng như một số
người tiên đoán.
Chính sách Sức mạnh mềm (Soft power) của Mỹ và chính sách Nhân nhượng (Appeasement policy) của Anh
Chính sách Sức mạnh mềm (Soft power) của Mỹ và Tây Âu hiện nay được
nhiều nhà phân tích so sánh với chính sách Nhân nhượng (Appeasement
policy) của Anh và Pháp trước thế chiến thứ hai.
Sau thế chiến thứ nhất, dù thắng hay bại, các quốc gia đều phải
chịu đựng một thời kỳ suy thoái kinh tế trầm trọng và cần ổn định để
phục hồi kinh tế. Khuynh hướng chủ hòa, do đó, chế ngự trong sinh hoạt
chính trị tại các cường quốc dân chủ và lãnh tụ hàng đầu của khuynh
hướng này là thủ tướng Anh, Nevill Chamberlain. Thủ tướng Nevill
Chamberlain tìm cách hòa giải mối thù địch với Đức. Khi Đức sáp nhập Áo,
Chamberlain không có phản ứng cụ thể nào. Hilter nắm được điểm yếu của
các lãnh đạo Tây Âu, bước thêm bước khác bằng cách muốn sáp nhập vùng
Sudetenlan của Tiệp Khắc đang có hơn ba triệu người gốc Đức, vào lãnh
thổ Đức, nếu không sẽ dùng phương tiện vũ lực. Ngày 15 tháng Chín năm
1938, Thủ tướng Nevill Chamberlain bay sang Đức để thương thuyết với
Hitler. Các cuộc thương thuyết giằng co cho đến sáng sớm 30 tháng 9 năm
1939, thỏa hiệp Munich được ký kết giữa Đức, Anh, Pháp và Ý, trong đó,
cho phép Đức sáp nhập vùng Sudetenland trù phú và chiến lược vào lãnh
thổ Đức.
Lịch sử dường như đang được lập lại. Trong tuần này, lần đầu tiên
cựu Ngoại trưởng Hillary Clinton lẫn Thượng Nghị Sĩ John McCain đều đồng
ý cách hành xử của Vladimir Putin cũng chẳng khác gì Adolf Hitler trong
năm 1938. Từ mấy chục năm nay, có lẽ ít khi hồn ma Hitler được lãnh đạo
các cường quốc nhắc nhở nhiều hơn thời gian này. Tham vọng mở rộng biên
giới Đức về hướng Áo, Tiệp Khắc, Ba Lan, Romania, Hungary của Hitler
trong những năm cuối của thập niên 1930 đã trở thành bài học cho các
quốc gia đang đương đầu với tham vọng bành trướng của Trung Cộng ở Á
Châu và Nga tại châu Âu.
Tối thứ Tư, 5 tháng 3 vừa qua, cựu Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton
gián tiếp so sánh việc Vladimir Putin mang quân vào Ukraine tương tự với
việc Adolf Hitler xâm chiếm Tiệp Khắc và Romania. Bà Hillary Clinton
phát biểu “Hitler nói ‘họ [dân nói tiếng Đức tại các quốc gia Đông
Âu] không được đối xử đúng. Tôi phải đến nơi để bảo vệ dân của tôi.’ Và
điều đó làm mọi người lo sợ.” Bà Clinton cũng cho rằng “đòi hỏi
của Tổng thống Putin và những lãnh đạo Nga khác rằng họ phải tiến vào
Crimea và có thể các khu vực miền đông Ukraine vì họ phải bảo vệ thiểu
số người Nga, và điều đó nhắc lại các đòi hỏi vào những năm 1930 khi Đức
dưới thời Quốc Xã lập đi lập lại rằng họ phải bảo vệ thiểu số người Đức
tại Ba Lan, Tiệp Khắc và nhiều nơi khác ở châu Âu.”
TNS John McCain trả lời phóng viên Andrea Mitchell của MSNBC liệu
Putin có chủ trương tái lập “đế quốc theo kiểu Soviet” trước đây hay
không, đã phát biểu: “Tôi nghĩ ông ta luôn có tham vọng đó. Và khi
Ukranine có vẻ đang đi lạc hướng vì các biến cố vừa qua làm cho chủ
trương kiểm soát Crimea và Sebastopol của ông ta trở nên nguy hiểm...
hai lần như thế nhưng đặc biệt lần nầy, quyền của dân nói tiếng Nga cần
phải được bảo vệ tại Romania, tại Poland, tại các quốc gia vùng Baltic,
họ đều nói tiếng Nga, và dĩ nhiên, sự kiện đã trở lại như trong thời
điểm của Adolf Hitler và Joseph Stalin.”
Thượng Nghị Sĩ Cộng Hòa tiểu bang Florida Marco Rubio cũng đồng ý
với cách so sánh của bà Hillary Clinton. Và lý do chính đã đẩy các chính
khách của hai đảng về cùng một phía trong biến cố Ukraine bởi vì sách
lược Sức mạnh mềm của TT Obama đã thất bại. Bà Hillary Clinton, người có
khả năng cao sẽ ứng cử tổng thống vào năm 2016, muốn tránh càng xa càng
tốt chính sách Sức mạnh mềm mà chính bà là người thực hiện trong suốt 5
năm làm ngoại trưởng Mỹ.
Phiên bản Trung Cộng của chính sách Sức mạnh mềm
Hồ Cẩm Đào tại Hội nghị đảng CSTQ lần thứ 17 nhấn mạnh việc Trung
Quốc cần đẩy mạnh chính sách Sức mạnh mềm và khi thúc đẩy chính sách
này, lãnh đạo CSTQ cũng chú tâm đến các lãnh vực văn hóa, giá trị chính
trị và chính sách đối ngoại, nhất là tại châu Phi. Khác với nội dung do
Joseph Nye phác họa, chính sách của CSTQ thực chất là một chính sách
tuyên truyền và mua chuộc, tương tự như chính sách thực dân trước đây.
Người viết đã trình bày nội dung của chính sách Trung Cộng tại Phi Châu
trong tiểu luận Hiểm họa Trung Quốc và bài học Congo, xin tóm tắt lại ở đây:
- Văn hóa: Kể từ sau Diễn đàn hợp tác Hoa
Phi được tổ chức lần đầu vào năm 2000, lãnh đạo CSTQ xem Phi Châu là
vùng cần được khai hóa. Trung Cộng không chỉ xuất cảng hàng hóa mà còn
xuất cảng cả văn hóa. Viện Khổng Tử đầu tiên được xây dựng tại đại học
Nairobi, Kenya năm 2005 và hiện nay có khoảng 25 viện Khổng Tử tại Phi
Châu. Rất nhiều viện khác đang được dựng lên. Cơ quan Tân Hoa Xã có 20
văn phòng thường trực tại Phi Châu và đầu năm 2012, hệ thống Truyền Hình
Trung Ương Trung Quốc chính thức phát hình tại thủ đô Nairobi, Kenya.
Với kỹ thuật tuyên truyền tinh vi phối hợp với các hoạt động kinh tế,
chính trị, văn hóa, đã làm cho người dân Phi Châu có cái nhìn tích cực
về Trung Cộng hơn các cường quốc khác. Cựu Ngoại trưởng Mỹ bà Hillary
Clinton tố cáo đó chỉ là một loại chủ nghĩa thực dân mới và nhà báo
Barry Malone viết trong Reuters blog cho rằng đó là một phiên bản khác
của chủ nghĩa đế quốc.
- Chính trị: Các lãnh đạo Phi châu ca
ngợi hợp tác kinh tế với Trung Cộng vì hợp tác với Trung Cộng, các lãnh
đạo Phi châu không phải bận tâm về các vấn đề tự do, dân chủ, nhân quyền
vì chính sách của Trung Cộng không can thiệp vào nội bộ của các nước
khác. Trong khi các vấn đề nhân quyền đã đẩy các công ty phương Tây ra
khỏi châu Phi thì Trung Cộng trở thành nước độc quyền đầu tư và khai
thác kinh tế. Ngoài ra, hợp tác với Trung Cộng không phải thông qua các
thủ tục, các điều kiện phức tạp như khi vay tiền của IMF (Quỹ Tiền tệ
Quốc tế). Trung Cộng ưu đãi, bao che và nếu cần sẽ sẵn sàng tiếp tay cho
giới lãnh đạo để đàn áp các thành phần đối lập, các tầng lớp nhân dân.
Trung Cộng cung cấp cho giới lãnh đạo Phi châu tiền bạc, súng đạn, an
ninh cá nhân và bảo vệ chế độ bằng sử dụng quyền phủ quyết trong các cơ
quan quốc tế như Liên Hiệp Quốc.
- Kinh tế: Quan hệ thương mại giữa Trung
Cộng và Châu Phi đã tiến nhanh đến một mức không ngờ. Năm 2000 chỉ 10.5
tỉ đô la nhưng 2011 lên đến 166 tỉ đô la vượt qua cả Mỹ. Trung Cộng củng
cố vị trí hay đúng hơn là trói buộc các quốc gia Phi Châu qua hàng loạt
các đề án như tiền vay để xây dựng đường sá hay huấn luyện nhiều ngàn
chuyên viên người Phi Châu trong nhiều lãnh vực khác nhau. Quan hệ mậu
dịch giữa Trung Cộng và các nước châu Phi vào cuối năm ngoái, 2013, đã
tăng đến 200 tỉ đô la so với 85 tỉ của Mỹ. Tổng cộng mậu dịch giữa các
quốc gia châu Âu và châu Phi chỉ đạt đến 137 tỉ đô la. Trung Cộng cần
nhiên liệu dầu mỏ, khí đốt và nguyên liệu như đồng, cobalt, cadmium,
platinum, kim cương, vàng từ Congo, Liberia, South Africa, Zambia và
Zimbabwe. Không giống Mỹ chỉ giao thương về hàng hóa, Trung Cộng giao
thương cả nguyên vật liệu, hàng hóa tiêu dùng và dịch vụ. Quan hệ mậu
dịch này cho thấy Phi châu không thể phát triển nếu không có Trung Cộng.
Mục tiêu của chính sách Sức mạnh mềm của Trung Cộng tại châu Phi
- Thỏa mãn nhu cầu năng lượng và nguyên liệu:
Phát triển kinh tế đòi hỏi trước hết là nguyên liệu. Sự thất thoát và
lãng phí nguyên vật liệu trong sản xuất đã làm nhu cầu nguyên liệu của
Trung Cộng vốn đã thiếu hụt lại càng thiếu hụt trầm trọng hơn. Để đuổi
kịp các nước tư bản phát triển và vượt qua những khiếm khuyết trong sử
dụng nguyên liệu, giới lãnh đạo kinh tế Trung Cộng không áp dụng các
phương pháp kinh doanh truyền thống mà Mỹ và các nước Tây Âu đã và đang
áp dụng. Tệ hại hơn cả các chế độ thực dân trước đây, Trung Cộng vơ vét
đủ cách, đủ kiểu, chính thức qua các hợp đồng nhà nước và không chính
thức qua trung gian các công ty thầu thu mua do người bản xứ điều hành.
- Giải quyết nạn thặng dư dân số tại Trung Hoa lục địa:
Nội dung của chủ nghĩa bành trướng thế giới của Trung Cộng không chỉ
giới hạn về kinh tế mà đồng thời để giải quyết được nạn thặng dư dân số
tại nội địa Trung Cộng. Dân số Trung Cộng theo thống kê tháng 7 năm 2008
là 1 tỉ 330 triệu người. Trong 20 năm qua, việc thực thi chính sách
kiểm soát dân số mỗi gia đình một con khá hữu hiệu đã giúp mức gia tăng
dân số chậm lại tại mức 0.65 phần trăm mỗi năm. Nếu cứ tiếp tục duy trì
chính sách hạn chế sinh đẻ như hiện nay, nghĩa là cứ hai người lớn tuổi
mới có một em bé, số lượng người già trong dân số Trung Cộng theo tỉ lệ
sẽ tăng nhanh hơn số lượng trẻ em. Theo các nhà phân tích dân số, nếu
mức phát triển dân số không thay đổi, trong tương lai không xa Trung
Cộng sẽ là một viện dưỡng lão khổng lồ.
- Xuất cảng hàng hóa tiêu dùng: Không
giống các quốc gia Tây phương, viện trợ và đầu tư được tính toán một
cách cân đối dựa trên nhu cầu ngắn hạn và dài hạn của một quốc gia,
trong đó có đầu tư về giáo dục, huấn luyện nghề nghiệp, khoa học kỹ
thuật, các đầu tư của Trung Cộng nhắm nhiều nhất vào các mục đích tiêu
dùng và dịch vụ như phi trường, sân vận động. Ngoài việc đánh gục hàng
nội địa, các công ty Trung Cộng còn cạnh tranh với cả hàng nhập cảng.
Công ty điện thoại di động Congo Chinese Telecomps (CTT) bán các điện
thoại phẩm chất không thua kém các công ty lớn thế giới nhưng giá rất
thấp so với các sản phẩm nhập từ Mỹ hay châu Âu.
Bài học cho Việt Nam và các nước nhỏ Á Châu
Mấy tuần nay, nhiều bài viết so sánh Việt Nam trong hiểm họa Trung
Cộng không khác gì Ukraine trong nanh vuốt Putin. Rất nhiều điểm tương
đồng đã được tác giả trình bày, vâng, nhưng cũng có vài điểm khác biệt
quan trọng. Đối với Mỹ, Nhật và các quốc gia trong vùng biển Đông, Việt
Nam nếu biết vận dung, sẽ có vai trò quan trọng trong quyền lợi kinh tế
và an ninh châu Á hơn Ukraine ở Hắc Hải.
Trung Cộng mạnh hơn Nga nhưng Trung Cộng có một điểm yếu sinh tử,
đó là cơ chế chính trị độc tài toàn trị CS tại Trung Cộng rất dễ tan vỡ
trước một biến cố chính trị quân sự lớn. Việc TT Barack Obama tiếp đón
đức Đạt Lai Lạt Ma mới đây là một cách nhắc nhở cho lãnh đạo Trung Cộng
biết Tây Tạng là một quốc gia đang bị chiếm đóng và Trung Cộng là một
nước lớn nhưng là một nước đang bị bao vây. New York Times bình luận,
không giống như các lần trước, chính phủ Mỹ phải rào đón nhiều ngày
trước khi tiếp đón hay viện dẫn lý do đức Đạt Lai Lạt Ma chỉ là một lãnh
đạo tinh thần tôn giáo, giải Nobel Hòa Bình v.v.., lần này, TT Obama tỏ
ra dứt khoát.
Trung Cộng, một đế quốc mang mầm hư thối ngay từ trong tim của nó,
đang cố gắng tồn tại và phát triển bằng bạo lực bành trướng, sẽ sụp đổ
giống như tất cả đế quốc đã đi qua trong lịch sử nhân loại. Mọi người kể
cả những lãnh đạo CSTQ cũng biết điều đó. Mao giữ Trung Cộng tồn tại
bằng cách cô lập từ thế giới và Đặng giữ Trung Cộng tồn tại bằng hội
nhập vào thế giới. Nhưng cả hai đều có giới hạn. Vượt qua giới hạn,
Trung Cộng sẽ tan rã. Và tan rã như thế nào, từ mâu thuẫn bên trong, tác
động do chiến tranh từ bên ngoài hay cả hai, vẫn còn là một câu hỏi lớn
đang được nhiều nhà phân tích tìm câu trả lời. Chế độ CS tại Trung Quốc
sống nhờ vào phát triển kinh tế và tìm mọi cách kể cả lập lại các chính
sách thực dân tại Phi Châu để duy trì sự phát triển kinh tế. Lãnh đạo
Trung Cộng biết một khi nền kinh tế Trung Cộng bước vào giai đoạn suy
thoái, chế độ chính trị như lâu đài xây trên cát vốn không có tính chính
danh và hợp luật hiện nay sẽ tan vỡ theo.
Để đương đầu với hiểm họa Trung Cộng, các quốc gia trong vùng Đông
Nam Thái Bình Dương phải biết (1) chiến lược hóa quốc tế vị trí của quốc
gia mình, (2) liên kết thành một khối trong xung đột với Trung Cộng và
(3) khai thác tối đa các mặt yếu của Trung Cộng.
Lịch sử để lại nhiều bài học về chiến lược hóa. Đối với các cường
quốc, quyền lợi đồng nghĩa với vị trí chiến lược. Trong thời kỳ Chiến
tranh lạnh, cả TT Dwight Eisenhower và kế nhiệm John F. Kennedy cương
quyết giữ Tây Bá Linh, trái tim của Tây Đức, bằng mọi giá bất chấp đòi
hỏi của Khrushchev. TT Kennedy ngay cả còn bắn tiếng cho Khrushchev biết
Mỹ sẽ không bao giờ rút khỏi Tây Bá Linh dù phải chấp nhận chiến tranh
nguyên tử với Liên Xô. Cuối cùng Khrushchev đơn phương từ bỏ đòi hỏi và
cho xây bức tường Bá Linh ô nhục. Một ví dụ khác. Ngày 22 tháng 5 năm
1947, Tổng thống Truman ký quyết định viện trợ cho Thổ Nhĩ Kỳ và Hy Lạp
và gởi cố vấn quân sự Mỹ bắt đầu giúp đỡ chính phủ Thổ tái trang bị và
hiện đại hóa quân đội. Mỹ và Anh muốn dùng đất Thổ như một tiền đồn và
quân đội Thổ như một đơn vị tiền phương để làm chậm sức tấn công của bộ
binh Liên Xô một khi chiến tranh giữa hai khối bùng nổ trong lúc chờ đợi
không lực Anh Mỹ mở các cuộc phản công phát xuất từ các căn cứ không
quân đặt tại Ai Cập. Dĩ nhiên, chính phủ Thổ biết rõ thâm ý của Anh và
Mỹ nhưng đó là cái giá phải chọn vì nền an ninh và sự thịnh vượng lâu
dài của Thổ.
Trung Cộng chỉ giỏi giành một hòn đảo nhỏ như Gạc Ma, chiếm vài
trăm thước đất ở Hà Giang, bắn thủng tàu ghe của ngư dân Thanh Hóa nhưng
rất sợ chiến tranh toàn diện trong khu vực bùng nổ. Trong điều kiện
toàn cầu hóa kinh tế và thông tin như hiện nay, không một quốc gia nào
có thể quyết định độc lập và có lợi hoàn toàn trước một biến cố kinh tế,
chính trị và quân sự tầm vóc quốc tế. Trong nhiều trường hợp nước càng
lớn thiệt hại càng trầm trọng và một nước nhỏ biết vận dụng vị trí của
mình có thể vượt qua cơn sóng gió để trở thành một cường quốc trong
tương lai gần. Không chỉ các lãnh đạo quốc gia mà từng người dân có nhận
thức phải biết đất nước mình đứng ở đâu trong cuộc cờ không ngừng nghỉ
của chính trị thế giới. Nếu không cùng hát đồng ca dân chủ và vươn lên
cùng nhân loại mà quanh năm chỉ rên rỉ một bài ai điếu rồi ngày đại tang
cho dân tộc sẽ đến không xa.
Trần Trung Đạo
Tham khảo:
- Joseph S. Nye Jr., Soft Power: The Means to Success in World Politics, Public Affairs 2004
- Joseph S. Nye, Jr. Soft Power, Hard Power and Leadership,, Harvard University, 2006
- Mark P. Lagon, The Value of Values: Soft Power Under Obama, World Affair September/October 2011
- Confucius Institutes: China’s Global Presence
- Martin Meredith, The Fate of Africa, Public Affairs 2005
- Princeton Lyman, Director of Africa Policy Studies, Council on Foreign Relation, China’s Rising Role in Africa, July 2005
- Center for Strategic and International Studies and the Peter G.
Peterson Institute for International Economics, China: The Balance
Sheet, Public Affairs 2007
- Series Overview: China's Rising Power in Africa
- Soft power, from Wikipedia, the free encyclopedia
- Hiểm họa Trung Quốc và bài học Thổ Nhĩ Kỳ, Trần Trung Đạo
- Hiểm họa Trung Quốc và bài học Congo, Trần Trung Đạo
- Hiểm họa Trung Quốc và bài học Tiệp Khắc, Trần Trung Đạo.
