Thụy My
Biểu tình chống chính phủ tại Caracas, 19/03/2014. Dòng chữ trên biểu ngữ: “Khi Trung Quốc bước vào năm con ngựa, Venezuela ở vào kỷ nguyên con lừa. Hãy ra khỏi chủ nghĩa cộng sản Castro!”
Lời người dịch: Mới đây hôm 22/03/2014, hàng chục ngàn người Venezuela lại xuống đường bất chấp đàn áp, đòi tự do dân chủ, phản đối cách cai trị « độc tài theo kiểu Cuba ». Quốc gia Mỹ la tinh này tuy xa xôi nhưng lại ít nhiều gần gũi với Việt Nam với khuynh hướng « xã hội chủ nghĩa », thường xuyên đả kích các « thế lực thù địch ».
Thụy My xin giới thiệu hai bài viết trên Le Monde ngày 12/03/2014 nói về « chủ nghĩa xã hội kiểu Chavez » đã đẩy quốc gia có trữ lượng dầu lửa hàng đầu thế giới đến tình cảnh phải phân phối theo chế độ tem phiếu.
Về tiềm năng, Venezuela, đất nước sản xuất dầu lửa, là một nước
giàu. Nhưng mười lăm năm đi theo chủ nghĩa xã hội kiểu Chavez đã làm đo
ván quốc gia này cả về kinh tế lẫn xã hội. Từ đầu tháng Hai, người dân
Venezuela đã xuống đường hàng ngày để phản đối một chế độ đã làm nên ba
thành tựu: lãng phí do quản lý tồi tệ, tham nhũng và độc tài chính trị.
Chủ nghĩa xã hội theo kiểu Chavez – cố Tổng thống nắm quyền từ năm
1999 cho đến lúc qua đời vào năm 2013 là một thứ cốc-tai xã hội – độc
lập dân tộc theo mô hình Cuba, và phong trào đấu tranh chống đế quốc đã
lỗi thời của châu Mỹ la tinh.
Mười bốn năm ngự trị của Hugo Chavez đã giúp ích cho một bộ phận
dân chúng: những người nghèo nhất trong số 30 triệu dân Venezuela đã
được tái phân phối lợi tức từ dầu lửa. Còn lại, Chavez đã đưa quốc gia
này xuống đến đất đen: nền kinh tế ì ạch dưới ách của Nhà nước, các nhà
đầu tư trong và ngoài nước nản lòng; kiểm soát từ giá cả, ngoại hối cho
đến ngoại thương…
Được bầu lên vào tháng 4/2013, người kế nhiệm ông Chavez là Nicolas
Maduro lại còn làm « tốt » hơn. Chỉ trong vòng một năm, ông ta đã làm
đóng băng hoạt động kinh tế của đất nước. Tuần này ông loan báo buộc
lòng phải thiết lập chế độ tem phiếu, theo cách Cuba đã làm cách đây nửa
thế kỷ…
Ngoài dầu lửa với trữ lượng lớn nhất thế giới, Venezuela sản xuất
ngày càng ít đi, và nhập khẩu hầu như tất cả mọi thứ. Trước đây là quốc
gia trồng trọt và chăn nuôi, ngày nay Venezuela phải đi mua hơn một phần
ba hàng tiêu dùng thông dụng.
Nhà nước hầu như không còn tiền mặt – thật không còn gì để bình
luận đối với một quốc gia xuất khẩu dầu lửa hàng đầu ! Các bệnh viện
thiếu thốn đủ thứ. Việc cúp điện ngày càng trở nên thường xuyên. Tỉ lệ
lạm phát hàng năm vượt mức 56%, khiến những người nghèo lại càng khốn
khổ hơn.
Rừng người biểu tình chống chính phủ Maduro tại Caracas ngày 22/03/2014.
Những người biểu tình đối đầu với các dân quân. Lực lượng trung thành
của chế độ lên án những ai xuống đường là « tư sản ». Họ đã lầm. Đằng
sau các sinh viên, lực lượng chủ công của phong trào phản kháng, là
chiếc bóng của toàn xã hội Venezuela biểu lộ nỗi lo lắng của họ cho
tương lai.
Với việc cá nhân hóa quyền lực tột độ của Chavez, quân đội không
ngừng tăng cường dấu ấn lên đời sống chính trị. « Mô hình Cuba » sản
sinh tại đây tất cả những hệ quả thiếu lành mạnh nhất. Một nền kinh tế
không chính thức ra đời, một thị trường chợ đen cả nội thương lẫn ngoại
thương trong đó những kẻ tai to mặt lớn ung dung hưởng lợi.
Bên cạnh sự sụp đổ của nền kinh tế, còn phải kể đến tình trạng
mất an ninh tăng vọt: 25.000 vụ giết người một năm, không kể đến các vụ
trộm cướp, tấn công, bắt cóc đủ loại. Caracas là thủ đô nguy hiểm nhất
hành tinh.
Cần phải huy động mọi sự thu hút của tính ngoại lai Mỹ la tinh mới
có thể khiến một số nhà trí thức Pháp tìm thấy vài điều thú vị nơi chủ
nghĩa xã hội kiểu Chavez. Dưới thời Maduro cũng như Chavez, tự do của
công chúng bị chế nhạo, một bộ phận báo chí bị bịt miệng và tất cả các
phe đối lập đều bị trấn áp. Trong thực tế, chủ nghĩa xã hội Venezuela đã
biến thành cơn ác mộng.
