Dân Luận
Có thuở nọ bên bờ đại dương Cửa Việt, xứ Quảng Trị, có một chàng
nhà quê tên Hai Lúa sống với bà vợ Mộng Ruộng trong một túp liều tranh
vách bùn tồi tàn bên bờ biển. Hằng ngày Hai Lúa vác cần câu ra bờ sóng
câu cá bán cho chợ gần bên độ nhật qua ngày. Một hôm, chàng cảm thấy
dây câu của mình bị kéo sâu xuống biển thật mạnh. Chàng vật lộn để kéo
dây câu lên. Cuối cùng, ở nơi móc câu là một con cá lớn vùng vẫy. Con
cá tự nhiên nói tiếng người, “Ông ơi, hãy để tôi sống, thả tôi ra. Tôi
không phải là cá thật; tôi là một hoàng tử phù thuỷ. Hãy bỏ tôi xuống
nước và tha cho tôi.” Hai Lúa nói, “Ôi, mày đừng có lo. Tao không muốn
dính dáng đến một con cá biết nói đâu; vậy hãy bơi đi đâu thì đi.”
Xong chàng thả con cá xuống nước, và con cá vẫy đuôi một cái và lặn sâu
xống biển, sau lưng còn lại một vết máu loang.
Khi Hai Lúa về đến nhà, kể lại cho vợ Mộng Ruộng nghe về chuyện bắt
được con cá biết nói, tự khai là nó là một chàng hoàng tử phù thuỷ, và
chàng đã thả nó lại xuống biển. Bà hỏi chồng là có yêu cầu điều gì
không? Chàng thành thật trả lời là không. Bà vợ mắng lên rằng, “Vợ
chống sống trong cái túp lều bùn đất này mà không biết yêu cầu cho được
ít nhất là một căn nhà nhỏ sao?” Nàng quát tháo, “Đi, đi ra bờ biển mà
nói với con cá để xin nó một căn nhà nhỏ.”
Hai Lúa không tin, nhưng cực chẳng đã, tánh chàng nhu nhược sợ hãi và
nghe lời vợ từ lâu thành thói quen, vác thân ra đứng bên bờ biển, nơi
chàng câu được con cá biết nói, nhìn xuống biển nước xanh ngời ánh vàng.
Chàng ta than thở:
“Hỡi con người của biển xanh. Hãy lắng nghe ta đây. Nàng Mộng Ruộng- ôi chao – cái cục nợ của ta kiếp này. Mụ bắt ta ra đây để xin ngươi chút việc.”
Bổng từ dưới nước, con cá phù thuỷ bơi lên mặt nước, và hỏi, “Thế thì
nàng ta muốn gì?” Hai Lúa vui mừng, không tin tai mắt của mình, nhưng
cũng trả lời, “A ha! Vợ ta bắt phải yêu cầu ngươi một điều. Hãy cho
chúng tôi một căn nhà nhỏ để sống.” Con cá trả lời, “Hãy về đi, nàng ta
đang ở trong căn nhà nhỏ rồi đó.” Hai Lúa về đến nhà thì thấy Mộng
Ruộng đang đứng trước căn nhà nhỏ bé xinh xắn. Bà ta kêu lên, “Vào đây
hỡi ba mày ơi. Coi nhà của ta có đẹp không?” Hai Lúa thấy cây cỏ, hoa
trái xinh tươi, và đằng sau vườn có cả bấy gà, một hồ nhỏ đầy cá và cả
một bầy vịt. Hai Lúa mừng rỡ, “Ha, ha, từ nay, vợ chồng ta chắc là sẽ
hạnh phúc hơn nhiều.” Nàng Mộng Ruộng cũng đồng ý, “Vợ chồng ta sẽ cố
gắng.”
Mọi chuyện đều yên ổn trong vòng một hai tuần. Mộng Ruộng một hôm
quay sang bảo chồng, “Này ba mày, nhà mình hơi bị hẹp đấy. Phòng không
đủ lớn, vườn thì nhỏ quá, gà vịt cần nhiều đất đai hơn. Hãy đi gặp con
cá phù thuỷ để xin một cái lâu đài ngay đi.” Hai Lúa la lên, “Trời ơi,
cái mụ ni! Ta không mần rứa mô. Kỳ cục! Được voi nay lại đòi tiên.
Con cá mà nghe thêm nữa thì nó sẽ giận lắm.” Nhưng khi lòng tham nhà
quê trỗi lên, Mộng Ruộng cương quyết, “Tào lao. Đi ngay, xuống biển mà
xin nó đi. Cứ thử mà coi, có mất chi mô!” Hai Lúa mặt xìu tìn ngĩn đi
ra bờ biển và than lên,
“Hỡi con người của biển xanh. Hãy lắng nghe ta đây. Nàng Mộng Ruộng ôi chao – cái cục nợ của ta kiếp này. Mụ bắt ta ra đây để nhờ ngươi chút việc.”
Con cá lại trỗi đầu lên mặt nước, “Răng đây, mụ ta muốn cái chi bây
chừ?” Chàng ta vui mừng, “À ha! Mụ ta bây giờ muốn sống trong một lâu
đài thật lớn.” “Ông về đi. Mụ ta đang sống trong lâu đài đó.” Hai Lúa
bán tín bán nghi về đến nhà thì quả nhiên thấy vợ mình đang đứng truớc
một lâu đài bằng đá lớn, có kẻ hầu người hạ. Bên trong bàn ghế, tủ
giường sang trọng. Vườn tược ngay nắp, thẳng nếp, với tượng đá, hồ bơi,
cây cảnh huy hoàng. Hai Lúa vui mừng bảo vợ, “Thôi nhé. Như ri thì
còn muốn chi nữa. Từ nay, chúng ta sẽ rất là mãn nguyện.” Mộng Ruộng
trả lời, “Ừ chắc là rứa thôi. Nhưng mà sáng mai sẽ biết.”
Sáng sớm khi Hai Lúa còn đang say giấc, Mộng Ruộng lắc vai chồng,
“Dậy đi. Ngủ chi mà say dữ rứa. Hãy lên tinh thần đi. Chúng ta phải
làm vua thiên hạ mới được.” Hai Lúa dật nẫy người tỉnh giấc, “Trời
Phật ơi! Răng mà lạ lùng ri? Làm vua thiên hạ. Chuyện tiếu lâm, hoang
tưởng! Tui không muốn làm vua ai cả mụ ơi!” Nhưng Mộng Ruộng cương
cổ, “Thế thì tui mần vua vậy. Dậy đi ra biển ngay, hỏi con cá để mà tui
làm vua.” Hai Lúa đã bị vợ ức chế bắt làm hết mọi chuyện lâu ngày
thành quen nếp; vợ nói là như sấm bảo thôi, dù là vô lý gì đi đi nữa.
Chàng đi ra biển và than lên,
“Hỡi con người của biển xanh. Hãy lắng nghe ta đây. Nàng Mộng Ruộng ôi chao – cái cục nợ của ta kiếp này. Mụ bắt ta ra đây để nhờ ngươi chút việc.”
Con cá, như mấy lần trước, lò đầu lên hỏi, “Răng đây! Mụ ta muốn
thêm chi nữa hí?” “Ôi chao ngươi ơi, cái mụ vợ tao mới tắc quái. Nó
muốn làm vua thiên hạ, mi xem có buồn cười không?” Con cá thở dài nhưng
nói, “Không sao. Mụ ta nay là vua rồi đó. Về đi thì ngươi sẽ thấy.”
Hai Lúa về đến nhà - và thấy vợ mình ngồi trên ngai vàng, trong cung
điện huy hoàng, quân thần, lính tráng canh gác, hầu cận, lễ nghi nghiêm
cẩn. Mộng Ruộng vui đón Hai Lúa theo nghi lễ quân triều, cờ xí, kèn
lộng cao sang. “Thôi mụ ơi, thế này thì còn mơ cái chi nữa hỉ?” Nhưng
không tin ở lỗ tai mình, Hai Lúa nghe nàng ta cười bảo, “Tại sao chỉ làm
vua thôi. Ta muốn làm Giáo Hoàng La Mã kia.” Hai Lúa giật nẫy mình,
“Nữa! Cái này là hết sức tưởng tượng rồi. Mạ mi nói chuyện chơi. Thế
gian này chỉ có một giáo hoàng thôi. Đừng đùa giỡn chuyện linh thiêng
cõi trên.” “Đi ngay, ra đòi con cá cho ta làm giáo hoàng,” Mộng Ruộng
ra lệnh nghiêm khắc. Hai Lúa nay càng sợ vợ hơn khi miệng lưởi của Mộng
Ruộng là của một nữ hoàng uy quyền, cái đầu chàng không biết có ngày còn
nằm ở trên cổ không nữa chứ. Ngất ngưỡng và sợ sệt ra đến bờ biển.
Hôm nay Hai Lúa thấy biển không còn như những hôm trước, sóng to gió
lớn, bất thường. Chàng quỳ xuống cát trong tiếng sóng ào ạt, gió lớn
quần quật,
“Hỡi con người của biển xanh. Hãy lắng nghe ta đây. Nàng Mộng Ruộng ôi chao – cái cục nợ của ta kiếp này. Mụ bắt ta ra đây để nhờ ngươi chút việc.”
“Nữa! Mụ ta muốn chi thêm bây chừ?” Hai Lúa trả lời thẳng thừng,
“Giáo Hoàng La Mã.” “Xong! Về đi. Mụ ta nay là đức Giáo Hoàng của cõi
trần gian này.” Hai Lúa về đến nhà thì y chang như rứa. Nàng uy nghi,
thánh thiện đứng trước sân đình của điện Peter giữa trung tâm của Roma,
trăm ngàn con chiên quỳ phục, nàng cầm thánh giá, làm phép ban ơn, đọc
kinh bằng tiếng Latin. Hai Lúa cũng quỳ xuống lạy, không biết là có còn
nghĩ rằng Giáo Hoàng uy nghi kia là vợ mình Mộng Ruộng ngày hôm qua.
Nhưng nàng đến gần Hai Lúa và thầm thì, “Ta ban phép lành cho ngươi.
Ôi thánh linh mầu nhiệm. Nhưng ba mày phải đi ngay ra biển để xin cho
ta làm ông Trời, chúa tể muôn loài, cha lành của mọi kiếp, sáng thế của
vũ trụ vô cùng. Đi, đi ngay.” Hai Lúa lại ra bờ biển.
Đến bên bờ, cả đại dương chấn động, núi vỡ, nước dâng, mặt trời trở
nên đỏ tím, giông bão trổi dậy, rung chuyển bốn phương trời. Hai Lúa sợ
hãi vô cùng. Nhưng chàng sợ vợ còn hơn sợ trời đất và cả số phận con
người.
“Hỡi con người của biển xanh. Hãy lắng nghe ta đây. Nàng Mộng Ruộng ôi chao – cái cục nợ của ta kiếp này. Mụ bắt ta ra đây để nhờ ngươi chút việc.”
Con cá phù thuỷ lại hỏi, “Sao? Cấy chi bữa ni?” Hai Lúa run rẫy,
“Mụ ta muốn trở thành ông Trời.” Con cá lặn ngay sau khi nói, “Về lại
cái ổ chuột dưới ruộng bùn của ngươi đi.” Và trong ổ chuột Hai Lúa sống
với vợ Mộng Ruộng cho đến ngày hôm nay.
(Trích và họa theo Jacob Needleman, Tiền bạc và ý nghĩa cuộc đời, 1983).
