Hiệu Minh
CNTB đang ôm vai CNXH và khóc. Ảnh: HM
Mấy hôm nay, truyền thông bình luận nhiều về 2 triệu người Crimea
vui mừng trở về với nước Nga. 96% đồng ý là một tỷ lệ rất hiếm trong một
cuộc trưng cầu dân ý.
Câu hỏi ở đây là, tại sao nhiều nước Đông Âu tìm cách hội nhập với
Tây Âu, thì riêng Crimea lại quay về với nước Nga. Đó là câu hỏi mà thời
gian tìm câu trả lời đôi khi mất hàng thế kỷ.
Nhớ cách mạng tháng 10 (1918), chủ nghĩa cộng sản đã lan truyền, kéo
theo hơn một nửa nhân loại mơ ước về một trái đất không còn cảnh người
bóc lột người, thế giới đại đồng. Nhưng từ giấc mơ của Marx và Lê Nin
đến hiện thực, nhân loại cần 70 năm để chứng minh con đường đó là đúng
hay sai.
Bàn chuyện đúng sai thật khó. Nó đúng khi người đi trên con đường đó
được hưởng lợi, nó sai khi kẻ đồng hành chẳng được gì. Vì thế chuyện
Crimea về với Nga, Tây Ukraine hướng EU, sẽ không có hồi kết.
CNTB thối tha nhưng hàng hóa thì không
Thời trẻ tôi được học trong trường, CNTB (Chủ nghĩa tư bản) bóc lột
người, thối tha, đưa lợi nhuận lên hàng đầu, giữa họ không có tình
người.
Từng ở XHCN Việt Nam từ lúc sinh ra, bên XHCN Ba Lan 7 năm, 3 năm
cộng sản Bulgaria và 12 năm ở tư bản đế quốc cả Mỹ lẫn Anh, nhưng tôi
không hiểu lắm về tư bản.
Du học Ba Lan những năm 1970-1977, đám sinh viên nghèo từ các nước
XHCN như Nga, Tiệp, Cuba, CHDC Đức, Hungary, Việt Nam và Lào, nhìn sinh
viên Arap, Palestine, Tây Đức, Pháp với những đồng đô la xanh, quần
Levis, nước hoa Cologne, mà thèm thuồng.
Sau này khi hiểu chút về cuộc đời, tôi nhận ra, dù đến từ tư bản,
những sinh viên này cũng nghèo, bởi cha mẹ hay chính phủ chỉ trợ cấp một
phần học bổng, đủ cho họ ăn ở.
Chim… xuân. Ảnh: HM
Do chênh lệch tỷ giá giữa đồng nội tệ zloty và đô la quá lớn, nên
sinh viên tư bản sống một cuộc đời đế vương trong khu ký túc xá. Gái
gẩm, rượu whisky, thuốc lá Marlboro, Pall Mall đỏ chói, quần áo mốt thời
thượng. Sự phân biệt của CNXH tươi đẹp không có gì và CNTB thực dụng xa
hoa có thể thấy ngay trong đám sinh viên.
Thời đó, giấc mơ của sinh viên Ba Lan là sang các nước tư bản để lao
động phổ thông, kiếm tiền trong dịp 3 tháng hè. Sang Tây Đức hái táo,
thu hoạch nho, đi London làm chạy bàn, đến Tây Ban Nha chẳng hiểu làm
gì.
Sinh viên Việt đi lao động trong nhà máy, công xưởng, làm cỏ khoai
tây, giúp nông dân Ba Lan. Nhưng sứ quán cũng cấm, chỉ cho vài tuần, vì
bọn trẻ mải kiếm tiền quên học. Được vài nghìn zloty (khoảng vài trăm
USD) trong kỳ hè đã là ghê lắm.
Tôi quen bạn Ba Lan sang Tây Đức, hỏi, sang đó làm nghề gì mà ra tiền, họ nháy mắt “bí mật quân sự”.
Sinh viên Ba Lan đồn thổi, sang London thu thập những đồng 10 zloty
kim loại sẽ có lợi. Sau mới biết, đồng 10 zloty này có thể cho vào máy
tự động mua vé tầu điện, đồ ăn, tương đương với 1 pound (bảng Anh). Một
bảng Anh lúc đó ăn cỡ 20-25 zloty (tôi không nhớ lắm), một cách đổi tiền
rất lời cho cánh du lịch kèm lao động ít tiền.
Mỗi lần đi lao động tư bản về lại giầu hơn, quần bò, máy cạo râu,
bút parker, mua đồ cũ với giá vài đô, mang về Ba Lan cũng dùng được tốt
chán, có khi bán lại giá gấp đôi gấp ba.
Nhìn cu cậu nào vừa đi lao động tư bản về là biết ngay. Đồng hồ
Rolex, thắt lưng mạ vàng, từ cái mũ Coca Cola đến cái áo phông quảng cáo
Marlboro. Sau này sang phương tây tôi mới biết, đôi khi rolex là đồ
rởm, mấy cái áo, cái mũ có được là do hãng phát không ở một triển lãm
nào đó.
Phim ảnh và văn hóa
Thời đó, chả hiểu sao Ba Lan cho phép chiếu phim tư bản thoải mái.
Từ Romeo Juliet đến Spartacus, rồi Cao bồi tìm vàng, Bố già Mafia, Động
đất, rạp chật kín người, dù ít cảnh hở hang, nhưng xem thì hồi hộp từ
đầu đến cuối.
Trong khi ấy phim Ba Lan ế ẩm dù phim nào cũng có vài pha trần
truồng, làm tình trên màn ảnh rộng. Sứ quán cấm sinh viên đi xem phim tư
bản, nhưng không cấm xem phim Ba Lan.
Bọn sinh viên thì thầm, cũng cảnh làm tình, nhưng bên phim tư bản có
nội dung đưa đến việc trên giường, trong khi phim Ba Lan thì sống
sượng, vừa đi làm về là nhảy vào quấn lấy nhau, trườn như lươn trên
sofa, cả trong thang máy.
Mỗi lần lên sứ quán họp, phổ biến chính sách, các em phải nhớ trung
thành với CNXH, vì tư bản bóc lột người, thực dụng, toàn đi xâm lược các
nước, mang của cải về nên mới giầu có như thế.
Có lần mấy thằng rủ nhau đi xem trộm phim Mỹ. Chọn một rạp cách xa
trung tâm Warsaw tới 30 km, tin rằng khó có người Việt nào tới đây. Chỉ
là phim “Samuraj và Cao bồi”, kể về cuộc phiêu lưu của anh hiệp sỹ Nhật
samuraj đi khắp nước Mỹ, dùng kiếm đấu với cao bồi có súng lục. Có vài
phút một cảnh diễn viên nữ cởi truồng bên suối là lãng mạn chút.
Mấy đứa chọn đèn trong rạp tắt mới vào để không ai nhìn thấy, phim
gần hết thì ra trước, sẽ không gặp ai. Nhưng lần đó lại gặp mấy bác sứ
quán cũng đi xem muộn và ra sớm. Cả hai cùng ngượng và cười trừ. Các bác
còn nói, nghe nói tư bản bậy bạ, mà chẳng thấy bậy như phim Ba Lan.
Hàng hóa tư bản lấn át XHCN
Nhớ lần về phép (1973), đất nước còn chiến tranh, sinh viên về nước
được đón như những người giầu có. Tôi mang về cái xe đạp Wilga (Ba Lan),
cái đài National bán dẫn cũ của Nhật, một ít vải vóc của Ba Lan, sữa
ong chúa mua bên Nga, vài củ sâm Trung Quốc. Thế mà cả huyện đã cho nhà
tôi giầu nhất.
Đảo chim. Ảnh: HM
Cụ già thích nhất cái đài, tối nào cả xóm cũng tập trung nghe tin
thời sự, ca nhạc, ngâm thơ. Đôi khi ông anh mang ra bụi tre, dò được cả
đài BBC và VOA, mấy anh em trong xóm nghe trộm. Có lẽ tôi đã có lỗi
tuyên truyền hàng tư bản về làng quê hồi đó.
Tốt nghiệp đại học (1977), chúng tôi về nước đúng vào thời kỳ sau
1975, hàng hóa khuân từ Ba Lan thành vô duyên. Xe máy Honda Nhật, tivi
National, đầu Akai và loa thùng, quạt Nhật…tràn từ Nam ra Bắc. Xe máy
con muỗi (Komar), Java phè phè của Tiệp, ngay cả Simpson Đức cũng thể
địch nổi. Đoàn xe lửa chở sinh viên từ nước ngoài về không được đón long
trọng như đoàn cán bộ miền Nam ra.
Sau vài năm, quan hệ Việt Nam dễ dàng hơn với Pháp, các đoàn công tác đi Tây Âu bắt đầu lục tục.
Chuyện đi tư bản hay XHCN là câu chuyện nhà lầu xe hơi hay đi xe đạp
và nhà cấp 4. Đi tư bản ba tháng bằng đi Liên Xô hay các nước XHCN ba
năm. Chỉ cần một con xe DD (xe máy Nhật) đời mới có thể mua được một căn
hộ Thành Công, hơn đứt một container bàn là, xe cuốc và vải vóc nhập từ
Liên Xô.
Giáo dục cũng không miễn dịch
Thời tôi du học phải xét lý lịch ba đời, có cống hiến cho cách mạng,
có anh em tham gia chiến trường. Tất nhiên phải học rất giỏi. Nhưng khó
mà nghĩ đến chuyện đi tư bản.
Capitalism vs Socialism. Ảnh: internet
Thời toàn cầu hóa. có thể gặp sinh viên Việt Nam ở London, Paris, Rome, Tokyo. Họ du học khắp thế giới mà không bị trở ngại gì.
Khi Việt Nam bình thường hóa với Mỹ thì việc lựa chọn giữa Mỹ và
Pháp lại được đặt ra. Tiếng Anh thay dần tiếng Pháp. Khoa Nga chẳng còn
ai muốn xin vào học. Khoa Pháp cũng ít dần đi.
Sau 20 năm quan hệ Mỹ Việt bình thường, hiện đã có 16 ngàn sinh viên
vào Mỹ du học, so với 7-8 ngàn sinh viên thời cao điểm nhất trong những
năm 1970-1980 tại Liên Xô và các nước Đông Âu. Chưa tính hàng chục ngàn
các em đi Anh, Pháp, Đức, Úc và nhiều nước khác.
Con số đó nói lên, giáo dục tư bản cũng hấp dẫn không kém mấy món hàng xa xỉ.
Vĩ thanh
Hôm nay đi trên đường Hà Nội, Sài Gòn hay bất kỳ thành phố nào ở
Việt Nam, thử tìm ra một chiếc xe hơi nào do XHCN sản xuất. Hàng rẻ tiền
do Trung Quốc nhái của phương Tây. Cửa hàng sang trọng tràn ngập đồ tư
bản. Có những cái túi giá mấy chục ngàn đô la nhưng không phải xuất xứ
từ Nga hay Trung Quốc.
Nhân vụ Ukraine, thấy trên mạng nhiều bạn lên án chủ nghĩa tư bản,
xâm lược, bóc lột, xấu xa. Chẳng hiểu sao dân vẫn tranh nhau đi tư bản,
mua hàng tư bản, gửi con học tư bản.
Hồi công tác ở HN (1978), tôi quen một cô bé có bố là đại tá. Tới
nhà chơi, bà mẹ đuổi khéo “Nhà này con gái lấy chồng phải duyệt lý lịch
thông gia”.
Ngày nay, con cái các vị lãnh đạo cao cấp cưới tây là chuyện thường,
không ai tìm nguồn gốc. Con gái một vị rất cao còn lấy người Mỹ hẳn
hoi, và anh còn giúp đưa McDonald vào xứ Việt.
Sau gần 40 năm kể từ hồi du học, tôi vẫn không thể lý giải nổi sự lạ
lùng của Tư bản. Dẫu vậy, nước ta có một phần nhỏ có thể thay đổi được.
Theo CNXH thì cứ theo thôi, nhưng hàng hóa sản xuất thì phải có qui
trình và chất lượng tư bản mới mong tồn tại trong thế giới phẳng.
HM. 22-03-2014
Hoa anh đào sắp nở. Ảnh: HM
Mấy ảnh trong bài do Tổng Cua chụp ở DC, gửi bà con xem cho vui mắt, không có tính minh họa. Bên FB mọi người like ầm ầm: )
