Phan Văn Song
Trong bài trước đăng trên BauxiteVN và Dân Luận
ngày 15/01/2014, chúng tôi đã đưa ra những hướng dẫn chung về cách sử
dụng và khai thác Google Earth (GE) để tìm hiểu, nghiên cứu và phổ biến
kiến thức về biển đảo nói chung và cung cấp file kmz dành riêng cho quần
đảo Hoàng Sa. Với bài này chúng tôi chỉ nêu những nét cụ thể về 2 file
kmz dành cho Trường Sa và Biển Đông (bạn đọc nào chưa quen sử dụng GE
thì cần dành thời giờ đọc qua bài trước). Bạn đọc có thể tải về máy cá
nhân 2 file này theo địa chỉ sau:
- Qđ Trường Sa_V1.kmz:
- Biển Đông_V1.kmz:
1. Về file Qđ Trường Sa_V1.kmz
So với quần đảo Hoàng Sa (HS) thì quần đảo Trường Sa (TS) phức tạp
hơn. Trước nhất, hiện nay chưa có cách hiểu thống nhất về phạm vi quần
đảo này, tuy nhiên dù theo cách hiểu nào số thể địa lí (đảo, đảo đá,
cồn, bãi…) cũng đều khá lớn, lên tới hơn 100 (theo thông tin có trong bảng liệt kê
các đảo trên trang của ĐHQG Singapore – NUS thì con số này lên tới
165). Thứ hai, việc tranh chấp chủ quyền không chỉ xảy ra giữa Việt Nam
và TQ (tính luôn Đài Loan) mà còn có thêm Philippines, Malaysia và
Brunei nữa. Theo đó, các thể địa lí có thể có nhiều tên gọi khác nhau.
Thứ ba, trừ Brunei ra các bên tranh chấp đều có quân đội chiếm đóng các
thể địa lí ở Trường Sa. Để có thể phản ánh tương đối đầy đủ sự phức tạp
đó và cũng để dễ theo dõi chúng tôi sắp xếp thư mục bản đồ Trường Sa
theo lối phân cấp thành 2 mục chính: ‘Yêu sách’ (các yêu sách) và Chiếm
đóng (hiện trạng chiếm đóng). Hai mục chính này lại phân cấp tiếp như
sau:
- Mục ‘Yêu sách’: gồm có các đường yêu sách chính thức/không chính thức của các nước Brunei, TQ (CHN), Malaysia (MYS), Philippines (PHL) và Việt Nam (VNM) Đối với TQ, đường yêu sách không chính thức là đường lưỡi bò (ĐLB) gồm 9 vạch rời nên chúng tôi có vẽ thêm một đường liền cho dễ nhìn và một đường có tô kín với màu trắng nhạt để dễ ước lượng.
- Mục ‘Chiếm đóng’: được phân thành 6 tiểu mục dành cho 5 bên có chiếm đóng các thể địa lí ở TS [TQ (CHN), Malaysia (MYS), Philippines (PHL), Đài Loan (TWN), Việt Nam (VNM)] và một tiểu mục đặc biệt (‘Khác’) dành cho các thể địa lí chưa có nước nào chiếm đóng. Trong từng tiểu mục này các thể địa lí được sắp xếp theo thứ tự A→Z để dễ truy tìm.
Hình 1: File Trường Sa.kmz mở (một phần) trên GE (để mở
trọn vẹn phải nhấp chuột vào các ô vuông rỗng (check) trước các tiểu mục
của mục ‘Chiếm đóng’) cho thấy các đường yêu sách của các nước và 5
đảo/đá mà 5 bên khác nhau đã chiếm đóng (thể hiện bằng các icon màu khác
nhau) và một rạn đá chưa bị chiếm đóng (icon màu vàng).
Phần Sidebar cho thấy thư mục của file này chỉ mở tới cấp thứ hai
(muốn mở hết ra phải nhấp chuột vào các tam giác rỗng nhỏ trước mỗi
tiểu mục của 2 mục chính)
2. Về file Biển Đông_V1.kmz
Có tất cả 8 nước tiếp giáp biển Đông (kể luôn vịnh Thái Lan): Brunei
(BRN), Campuchia (KHM), China (CHN), Indonesia (IDN), Malaysia (MYS),
Philippines (PHL), Thái Lan (THA) và Việt Nam (VNM). Do đó, để thuận
tiện khi sử dụng, chúng tôi phân thư mục bản đồ thành 9 mục chính cho 8
nước này và một mục đặc biệt: (‘Giả định’).
Một mục chính đầy đủ có sẽ các tiểu mục: đường cơ sở, đường ranh giới
vùng đặc quyền kinh tế (EEZ - 200 M) và thềm lục địa (350 M), đường
phân giới biển, vùng nước/vịnh lịch sử, khu vực khai thác chung (JDA) và
có thể có thêm tiểu mục riêng cho từng nước (chẳng hạn với TQ có thêm
các đảo/ bãi đáng chú ý như bãi ngầm James [Tăng Mẫu], đảo Pratas [Đông Sa], bãi ngầm Maclesfield [Trung Sa], đường giới hạn khu vực đánh cá do tỉnh Hải Nam
mới quy định và ĐLB 11 vạch năm 1947). Để tránh trùng lập những thứ mà 2
hay nhiều bên có chung (như đường phân giới biển, khu phát triển
chung…) chúng tôi chỉ đặt chúng ở mục của bên mà chúng tôi thấy thuận
tiện hơn khi sử dụng.
Riêng mục đặc biệt (‘Giả định’) là để cung cấp thông tin tham khảo về
cách giải quyết cực đoan tình trạng chưa ngã ngủ về tranh chấp của hai
quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Mục này chứa các đường phân giới là
trung tuyến của các nước liên quan với giả định Hoàng Sa, Trường Sa cũng
có EEZ và được hưởng 100% hiệu lực; và cũng chứa thêm đường giới hạn
200 M của Hải Nam và Pratas không tính sự có mặt của Hoàng Sa và giả
định Pratas là đảo theo định nghĩa của UNCLOS và được hưởng 100% hiệu
lực. Nội dung chính của mục này được tạo từ các file (có điều chỉnh đôi
chút) của Viện nghiên cứu biển Flanders (Vlaams Instituut voor de Zee,
VLIZ [tiếng Hà Lan] hay Flanders Marine Institute [tiếng Anh]) tải được
từ trang web MarineRegion.org của họ.
Hình 2: File Biển
Đông_V1.kmz mở gần trọn ven trên GE với mục ‘China’ chưa mở hoàn toàn
(cho thấy đường cơ sở, ĐLB [9 vạch và phần LB phi pháp] nhưng chưa cho
thấy khu vực Hải Nam đòi quản lí và ĐLB 1947)
Cũng giống như bản đồ Hoàng Sa, khi bạn đọc nhấp chuột vào từng
đường/hình/icon trên bản đồ hay vào tên các mục/tiểu mục (với chữ xanh)
bên Sidebar thì thông tin cơ bản tương ứng sẽ hiện ra. Trong các thông
tin này có thể có cả đường dẫn tới những tài liệu mà chúng tôi căn cứ để
vẽ và những thông tin/hình ảnh/đường dẫn liên quan tới thể địa lí hoặc
đường/hình đó.
Hình 3: Nhấp chuột vào icon
đá Gạc Ma sẽ hiện lên thông tin/ảnh liên quan tới đá này, trong đó có
đường dẫn (chữ xanh) mà khi nhấp chuột lên sẽ mở clip youtube TQ đánh
chiếm đá này ngày 14/3/1988.
Đặc biệt, khi nhấp vào tên hồ sơ ‘Trường Sa’ bên Sidebar bạn đọc sẽ
thấy hiện ra các thông tin giới thiệu chung về quần đảo này (có thể hiện
ra hơi chậm ở một số máy vì nội dung khá dài).
Hình 4: Nhấp chuột vào tên file Trường Sa (ở Sidebar) sẽ hiện ra thông tin giới thiệu chung về quần đảo Trường Sa
Bạn đọc cũng có thể tắt/mở từng mục/tiểu mục để chỉ chừa lại trên GE
những nội dung mình quan tâm bằng cách nhấp chuột vào ô vuông trước tên
chúng để xoá/thêm (uncheck/check) dấu ✓ trong đó. Do thư mục được sắp
xếp theo hệ thống phân cấp như đã nêu nên trước khi thực hiện việc này,
bạn đọc phải mở bung folder/tài liệu ra tới tiểu mục đó bằng cách nhấp
chuột vào tam giác rỗng nhỏ trước tên folder/tài liệu liên quan. Ví dụ,
bạn đọc chỉ quan tâm tới các đòi hỏi của TQ thì có thể tắt hết những thứ
khác chỉ mở gần trọn mục ‘China’ (chừa ra tiểu mục ‘LB tô’) thì được
bản đồ sau:
Hình 5: Bản đồ cho thấy 4
“Sa” + chỗ cực Nam (bãu ngầm James) mà TQ đòi chủ quyền, sự sai khác/tuỳ
tiện của bản đồ 9 vạch/11 vạch/vùng Hải Nam đòi kiểm soát. Chẳng hạn,
trong 9 vạch của LB 2009 thì 8 vạch phình ra so với LB 1947 lấn thêm vào
vùng biển của các nước, nhất là ở phía Việt Nam. Đặc biệt, vạch ở đầu
LB 1947, ngăn cách với quần đảo Natuna của Indonesia, vốn đã ăn vào EEZ
của Natuna, được dời về phía Việt Nam trong LB 2009, tạo một khoảng cách
lớn nên không biết LB 2009 sẽ liếm EEZ của Natuna mức độ nào khi nối
liền các vạch (mập mờ cố ý ?). Bạn đọc có thể tự rút ra nhiều nhận xét
khác qua bản đồ này.
Lưu ý rằng tất cả những đường/hình chúng tôi vẽ thêm vào GE đều dựa
trên các văn bản chính thức của các nước liên quan hay các tài liệu đáng
tin cậy mà chúng tôi đều có nêu đường dẫn trong thông tin cơ bản về
đường/hình đó (hiện ra khi nhấp chuột vào như đã nêu). Phần lớn đều vẽ
theo toạ độ ghi trong các văn bản chính thức đó. Những trường hợp không
có toạ độ, chúng tôi phải tạm dùng cách chồng bản đồ (overlay) để vẽ lên
GE và chúng tôi có ghi rõ trong phần thông tin cơ bản vừa nói.
Với 2 file mới này cùng với file Qđ Hoàng Sa_V1.kmz trong bài trước,
khi mở đồng thời trên GE chúng ta sẽ có một bức tranh khá trọn vẹn những
điều cơ bản về biển Đông. Nếu kết hợp thêm với file Biên giới V-T.kmz
mà chúng tôi đã cung cấp trong bài ‘Khảo sát biên giới Việt-Trung bằng Google Maps và Google Earth’ ở đây hoặc ở đây,
thì chúng ta sẽ có được một công cụ mạnh mẽ để tìm hiểu, nghiên cứu và
phổ biến các hiểu biết về biên giới trên đất liền lẫn trên biển của Việt
Nam. Đó cũng là một phương tiện tra cứu tiện dụng và có hiệu quả những
thông tin cơ bản về biển, đảo và biên giới. Ví dụ, bạn đọc có thể đã
biết có Hiệp định phân giới vịnh Bắc Bộ nhưng không rõ kí kết ngày nào
và cũng có thấy bản đồ đường phân giới biển vùng biển này nhưng với tỉ
lệ nhỏ. Chỉ cần nhấp chuột lên đường phân giới này trên bản đồ GE thì
bạn đọc có ngay ngày kí. Nhấp tiếp vào đường dẫn hiện ra cùng thông tin
đó, bạn có toàn bộ văn bản của Hiệp định này. Và khi thực hiện thêm vài
động tác với chuột hay bàn phím bạn có thể phóng to bản đồ ở tỉ lệ cao
để xem tường tận từng đoạn nhỏ của đường phân giới này. Bạn đọc cũng có
thể dùng công cụ ‘Ruler’ để kiểm tra chẳng hạn, xem đảo Bạch Long Vĩ có
hưởng đúng 25% hiệu lực về EEZ như báo chí đã nêu hay không…. (Lưu ý khi
mở các file kmz này đồng thời nên uncheck các mục trùng lặp để đỡ rườm
rà).
Nhân đây chúng tôi xin cung cấp lại file kmz về Hoàng Sa phiên bản
mới (có chỉnh sửa đôi chút cho tương đối nhất quán với file Trường Sa)
cho các bạn đọc có quan tâm. File có thể tải về từ địa chỉ sau:
(Bài được sự đóng góp ý kiến của Dương Danh Huy, Quỹ Nghiên Cứu Biển Đông)
Phan Văn Song (CTV Quỹ NCBĐ)