Luồng
không khí nhẹ nhõm chút ít do Hội nghị Trung ương 4 đem lại tan biến
rất nhanh khi nổ ra tiếng “súng hoa cải” của Đoàn Văn Vươn chống lại các
hành vi cưỡng đoạt của nhà cầm quyền nhân danh thực hiện “sự cưỡng chế
theo Luật” để thu hồi đất đai.
Khắp nơi trong cả nước đã có nhiều ý kiến phân tích xác đáng sự kiện này.
Có thể coi sự phản kháng của Đoàn Văn Vươn báo động nấc cao nhất người dân có thể làm gì và sẽ làm gì để bảo vệ quyền lợi chính đáng của họ. Đồng thời, sự “cưỡng chế theo luật”
ở Cống Rộc – Tiên Lãng – như một mẫu phẩm sinh thiết cắt ra từ cơ thể
chính trị của đất nước, tự nó bóc trần những bất cập, yếu kém và thoái
hóa trầm trọng của một cấp chính quyền địa phương (huyện – tỉnh, thành
phố) với tính cách là một bộ phận cấu thành của hệ thống chính trị nước
ta.
Cuộc sống cho thấy một chế độ
chính trị dù là ở quốc gia nào, một khi để cho nội tình đất nước diễn
biến tới mức chỉ còn nói chuyện được với nhau bằng vũ lực, dù là từ phía
người dân hay từ phía chính quyền, chế độ ấy đang hướng tới giờ cáo
chung.
Để bào chữa và bảo vệ cho các việc làm sai trái của nhà chức trách dưới cái tên “cưỡng chế theo luật” như đã xảy ra ở Cống Rộc – Tiên Lãng, có thể tùy tiện khai thác đến vô tận rất nhiều “lỗi”
nằm ngay trong những bất cập và kẽ hở của hệ thống luật pháp nước ta,
nhất là các phần trong Hiến pháp và trong các Luật có liên quan đến vấn
đề đất đai, các văn bản dưới Luật… Nhưng xin đừng quên, các “lỗi”
như thế là tác phẩm của toàn bộ hệ thống chính trị, nghĩa là người dân
chỉ là nạn nhân. Vì vậy, khái niệm “hợp pháp”, hay “phạm pháp” còn phải
được xem xét trong bối cảnh người dân bị dồn ép đến mức có lúc họ phải
lựa chọn phạm pháp làm giải pháp.
Có thể câu chuyện không liên
quan với nhau lắm và mỗi sự việc đều có bối cảnh riêng, song cứ xem xét
thuần túy mệnh đề “hợp pháp” và mệnh đề “phạm pháp”, chắc chúng ta có
thể hiểu được tiếng bom Sa Điện của liệt sỹ anh hùng Phạm Hồng Thái định
ám sát toàn quyền Martial Merlin là hành động chính nghĩa; và đồng thời
chúng ta cũng có thể hiểu được vì sao chế độ thực dân Pháp coi hành
động của Phạm Hồng Thái là “phạm pháp”; việc chính phủ đô hộ này coi
việc kết án ông là “hợp pháp”.
Vì những lý do sinh tử, đất nước
ta đang cần có hòa bình, ổn định, song hiển nhiên không phải bằng
phương thức dùng lực lượng vũ trang “cưỡng chế theo luật” như đã xảy ra ở
Cống Rộc – Tiên Lãng, mà bằng cách gìn giữ lòng tin của người dân đối
với chế độ, bằng cách làm cho chế độ trở thành chỗ dựa của từng người
dân trong mưu sinh và trong mưu cầu hạnh phúc của họ.
Trong tình hình hệ thống luật
pháp còn nhiều “lỗi” của một nhà nước nhận về mình sứ mạng là nhà nước
của dân – do dân – vì dân, lẽ ra các công bộc của một nhà nước như thế
bắt buộc phải có trách nhiệm và nghĩa vụ bổ khuyết tối đa có thể những
gì mà hệ thống pháp luật hiện hành chưa làm được, để giảm thiểu những
bất cập, vả để phục vụ lợi ích của dân. Đặt vấn đề như thế, lại xuất
hiện thêm câu hỏi: Vụ Cống Rộc – Tiên Lãng phải được xử như thế nào là
hợp pháp, nghiêm minh, thấu tình đạt lý, giữ được lòng dân, được chế độ
chính trị?
Không thể trốn tránh được sự
thật là sự kiện Đoàn Văn Vươn đặt ra một tình huống khó xử cho quốc gia,
cho chế độ chính trị: Không xử nghiêm thì loạn, nhưng nghiêm thì phải
theo chuẩn mực pháp lý nào, đạo đức nào và đối với đối tượng nào trong
thực tế hệ thống chính trị và hệ thống pháp luật của nước ta có quá
nhiều “lỗi” như hiện nay?
Như vậy, rõ ràng không thể nói
đơn giản “cứ xử lý nghiêm theo pháp luật!” là mọi chuyện sẽ đâu vào đó.
Cuộc sống nhiều quốc gia khác cũng không thiếu những tình huống khó xử
như thế; và không hiếm khi xảy ra tình trạng cuộc sống đứng ra tự xử
theo luật đời, nghĩa là “cùng tắc biến!”.
Cái “cùng tắc biến” như thế sẽ
làm thay những gì mà luật pháp hiện hành ở đó không làm được; lợi cho
bên này hay cho bên kia, đúng hoặc sai, cái giá phải trả và ai trả? cái
kết cục cuối cùng sẽ ra sao? vân vân.., tất cả tùy thuộc vào tương quan
lực lượng của các bên tham gia nằm trong cái “cùng tắc biến” như thế và
sự diễn biến tiếp theo. Chung cuộc của cái cùng tắc biến như thế, đất
nước thường mất nhiều hơn được.
Rồi đây sự kiện Đoàn Văn Vươn sẽ
phải đưa ra xử, và xử những ai, chỉ xử một bên, hay xử cả hai bên bao
gồm phía Đoàn Văn Vươn và phía những người thực thi “cưỡng chế theo
luật”, xử như thế nào… tất cả đều còn đề để ngỏ. Án lệ đồng Nọc Nạn (Bạc
Liêu) năm 1928 (xem tại đây) cho một ví dụ tốt để tham khảo và đối chiếu.
Trong trường hợp đạt được kết quả xử án đúng, nghiêm minh với pháp luật, thấu tình đạt lý, thu phục được nhân tâm, còn phải thực thi nghiêm túc kết quả xử án mới có khả năng cải thiện được tình hình, lập lại trật tự và lấy lại lòng tin của dân.
Kể cả một khi làm được như vậy, trước sau vụ án Cống Rộc – Tiên Lãng
vẫn còn nguyên vẹn đối với những người lãnh đạo các cấp và toàn bộ hệ
thống chính trị của đất nước, với nghĩa là từ sự kiện này phải rút ra
được những kết luận gì, phải thực hiện những thay đổi nào khả dĩ phòng
ngừa được các “sự kiện Đoàn Văn Vươn” mới trong tương lai. Chắc chắn sẽ
có nhiều rác rưởi của vụ này phải hót tiếp. Những rác rưởi và những
khuyết tật trong toàn bộ hệ thống chính trị cũng như trong hệ thống luật
pháp có thể phát hiện ra được qua vụ án này sẽ đặt ra nhiều việc phải
làm. Cao xa hơn nữa, giải quyết đúng đắn sự kiện Đoàn Văn Vươn, sẽ tạo
ra cho lãnh đạo Đảng và Nhà nước cơ hội thúc đảy thực hiện Nghị quyết
Trung ương 4 khóa XI; cơ hội này cần được tận dụng cho khởi xướng cải
cách hệ thống chính trị của đất nước.
Trong trường hợp sự kiện Đoàn
Văn Vươn không được xử lý trọn vẹn như trình bày trên, sớm muộn sẽ dẫn
tới những bùng nổ nguy hiểm mới, lúc nào đó luật đời sẽ đứng ra tự xử
theo cái lẽ “cùng tắc biến”.
Rồi đây, theo Luật Đất đai,
trong cả nước quyền sử dụng ruộng đất được giao sẽ hết hạn năm 2013. Sự
nghiệp phát triển đất nước sẽ còn đòi hỏi rất nhiều đất đai cho xây dựng
kết cấu hạ tầng, xúc tiến đô thị hóa, công nghiệp hóa… Vân vân và vân
vân… Đường lối chính sách và hệ thống chính trị phải như thế nào để
tránh cho đất nước kết cục là tình trạng luật đời sẽ đứng ra tự xử mọi
việc.
Một khía cạnh khác:
Cuộc cưỡng chế dân bằng lực lượng vũ trang ở Cống Rộc – Tiên Lãng được một trong những nhân vật điều hành chủ chốt coi là hiệp đồng cực kỳ hay, một trận đánh đẹp, có thể viết thành sách…
Một mình câu nói này tự nó đã cho thấy: Chủ trương trấn áp này đến từ
đâu, cấp nào, quy mô hình thành ra sao, mức độ nghiêm trọng của sự việc
trấn áp… Câu nói này toát lên hơi hướng hay linh hồn của toàn bộ công vụ
cưỡng chế theo luật ở Cống Rộc – Tiên Lãng. Riêng một câu nói
này, cùng với sự chấp nhận, hưởng ứng, tán thành hay biện minh, bao che…
của các cộng sự, còn cho thấy mức độ sa đọa nghiêm trọng về phẩm chất
chính trị, tư tưởng, đạo đức và văn hóa của những cán bộ, đảng viên có
chức có quyền đã chỉ đạo hay đã nhân danh pháp luật trực tiếp thực thi
công vụ này. Sự phấn khích bột phát ra từ câu nói này thật ghê sợ và
đáng ngẫm nghĩ.
Không thể không đặt ra câu hỏi:
Phẩm chất đảng viên ĐCSVN như thế nào, đạo đức cán bộ là công bộc của
dân ra sao nằm trong phát ngôn như vậy?
Cứ coi câu nói ghê sợ đó của đại
tá giám đốc công an thành phố Đỗ Hữu Ca là hiện tượng cá biệt, song nó
không phải là sản phẩm của công tác giáo dục chính trị tư tưởng của Đảng
cho đảng viên, nhìn xa hơn nữa là của nền giáo dục nước nhà, của sự
biến đổi khủng khiếp những giá trị về sơn hà xã tắc đang diễn ra trong
nước ta, là sản phẩm trực tiếp của hệ thống chính trị nước ta hiện nay
hay sao? Nếu nhìn từ các hiện tượng xấu nghiêm trọng khác đã xảy ra
trong cả nước trong những năm gần đây, có thể nói thực trạng tha hóa này
lũng đoạn nghiêm trọng đời sống mọi mặt đất nước ta từ lâu rồi, nhưng
nó đang bị che lấp. Câu nói ghê sợ của Đỗ Hữu Ca tự xé toạc ra sự thật
và thách thức lương tri chúng ta.
Nghĩ như vậy không phải là cố ý
bôi đen chế độ hay nghiêm trọng hóa sự việc. Đơn giản là, cũng như nhiều
địa phương khác, Hải Phòng có không ít các “vụ cưỡng chế theo luật”
trong vấn đề đất đai. Xin đừng quên khổ chủ Đoàn Văn Vươn – bây giờ trở
thành bên bị – đã khiếu kiện từ năm 2008, nhưng nước đổ lá khoai, hoặc
chính quyền bất lực không giải quyết được. Xin đừng quên, Hải Phòng năm
2006 đã có những vụ tham nhũng đất đai động trời mà tòa án sơ thẩm chỉ
xử mức án không có trong Luật Hình sự là “cảnh cáo”. Ngày nay cái tên
gọi “vụ xử án sơ thẩm tham nhũng đất đai ở Đồ Sơn” trở thành bia miệng
người đời. Xin đừng quên, cũng như nhiều nơi khác, Hải Phòng không thiếu
các “con sâu” chỉ bị phê bình, cảnh cáo, miễn truy cứu trách nhiệm hình
sự vì “đã có nhiều cống hiến..”; có dịp, những “con sâu” này vẫn có thể
được thuyên chuyển công tác, lên chức, vân vân…
Có lẽ những sự việc cụ thể như
vậy đã xảy ra ở Hải Phòng và trong cả nước trực tiếp giải thích tại sao
mọi nỗ lực chấn chỉnh và đổi mới xây dựng Đảng 26 năm qua không chặn
đứng được xu thế tha hóa trong Đảng. Sự việc Cống Rộc – Tiên Lãng róng
thêm một hồi trống mới: Cải cách hệ thống chính trị và đổi mới xây dựng
Đảng ngày càng trở thành vấn đề sống còn đối với Đảng.
Cho dù vụ nổ súng hoa cải và mìn
bình ga của Đoàn Văn Vươn rồi đây sẽ được xử đúng xử sai như thế nào,
nạn nhân-tội phạm Đoàn Văn Vươn đã tự khắc tên mình vào một cột mốc trên
chặng đường đau khổ đất nước đang đi hôm nay, nhắc nhủ lương tri cả
nước không được ngủ.
