Ngân hàng Nhà nước (NHNN) phản ứng mạnh bài ‘Rửa’ vàng bằng cơ chế đăng trên báo Thanh Niên ngày 24-4 đến nỗi báo này phải rút bài xuống, hôm sau thì đăng đính chính trên báo in.
Vấn đề được NHNN đẩy đến chỗ hình sự hóa khi mời Bộ Công an (Tổng
cục An ninh II) “cùng xử lý thông tin rửa vàng”, tạo một tiền lệ chưa
từng có.
Bình tĩnh đọc lại bài báo trên báo Thanh Niên thì thấy căn
cứ để tác giả nêu ra các con số nhập lậu vàng vào Việt Nam trong các năm
qua là một báo cáo của Hội đồng Vàng thế giới. Theo đó, bài báo cho
rằng Việt Nam đã nhập khẩu 87,8 tấn vàng thỏi trị giá 4,561 tỷ đô-la vào
năm 2011; 75,2 tấn vàng thỏi trị giá trên 4 tỷ đô-la vào năm 2012. Với
vàng nữ trang thì ít hơn, năm 2011 nhập năm 2011 là 13 tấn, năm 2012
thêm 12,5 tấn nữa.
Cái sai về mặt kỹ thuật ở đây là báo cáo của Hội đồng Vàng thế giới dùng khái niệm “gold demand”, tức nhu cầu vàng, được họ định nghĩa là “tổng lượng vàng nữ trang và vàng miếng tiêu thụ trong cả nước”.
Nhu cầu vàng này được ước tính dựa trên cung vàng từ các nguồn, gồm
vàng chế tác và vàng nhập từ các nguồn không chính thức. Nói tóm lại, họ
lấy các con số do các công ty vàng bạc lớn của cả nước bán ra trong năm
để ước tính ra “demand” (cầu vàng), còn các công ty này lấy vàng
từ đâu thì họ không quan tâm (vì cũng chẳng biết). Vàng đó có thể từ
nhập lậu, cũng có thể từ các dạng vàng khác dập thành vàng miếng hoặc
vàng nguyên liệu nhập từ trước.
Ví dụ theo thông tin trên trang web của SJC, doanh thu của SJC năm
2010 là 4,27 tỷ đô-la, năm 2011 là 5,28 tỷ đô-la (khoảng 100 tấn giá lúc
đó), chủ yếu là nhờ mua bán vàng miếng ra thị trường. Lưu ý là doanh
thu này không có nghĩa SJC bán ra 100 tấn mà có thể xoay vòng nhiều lần,
mua vào rồi bán ra nhưng cuối cùng cũng tính thành nhu cầu tiêu thụ
vàng của toàn thị trường. Nhưng vàng nguyên liệu ở đâu ra để bán? Có thể
từ nhập khẩu, có thể từ mua vàng đủ loại trên thị trường (từ chuyên môn
là scrap gold) về chế biến thành vàng bốn số chín.
Vậy nếu bài báo nói những con số này là nhu cầu vàng, trong
đó một tỷ lệ nào đó là từ vàng nhập lậu thì hoàn toàn chính xác, không
cãi vào đâu được. Vàng nhập lậu tác động lên tỷ giá là chuyện ai cũng biết nên đoạn tiếp theo cũng không có gì sai cả.
Bây giờ đến đoạn quan trọng nhất là câu “hé lộ khả năng đã có tình
trạng trục lợi chính sách để ‘rửa’ số lượng vàng lậu khổng lồ đã tràn
vào Việt Nam”. Chỉ cần biên tập bỏ chữ khổng lồ (vì như đã nói ở trên là
không xác định được khối lượng vàng nhập lậu là bao nhiêu) thì câu này
đâu có cáo buộc trực tiếp NHNN điều gì đâu. Bài báo chỉ nói đến khả năng người khác trục lợi do chính sách chứ đâu nói chính sách là nhằm rửa vàng lậu?
Tôi đã từng phê phán chính sách cho tạm xuất tái nhập vàng rồi nên ở
đây không nhắc lại nữa nhưng rõ ràng chính sách này dễ bị một bên khác
lợi dụng để hưởng lợi nhiều cách, kể cả không loại trừ khả năng hợp thức
hóa vàng lậu nhập trước đó (dù số lượng có thể ít) mà NHNN không biết.
Nếu NHNN là nơi muốn lắng nghe dư luận để điều chỉnh chính sách thì
đây là dịp rất tốt để hiểu thị trường bên ngoài đang nghĩ như thế nào
về mình, công tác tuyên truyền còn yếu ra sao để họ hiểu nhầm như thế
ấy, chứ tại sao lại hình sự hóa vấn đề lên như thế? Lắng nghe như thế
biết đâu là nguồn thông tin để NHNN rà soát lại chính sách xem có để ai
lợi dụng không chứ chưa gì đã phủ định hết sạch như thế thì chủ quan
quá.
Chính sách liên quan đến vàng đang tiếp tục nhận những phê bình của công luận. Dù báo Thanh Niên có đính chính thì báo Pháp Luật TPHCM lại có bài “Thị trường vàng: Nguy cấp! Điều hành vàng: Thất bại!” (Với câu dẫn rất ấn tượng: Thanh tra cần làm rõ: Vàng lậu vào VN là bao nhiêu? Đấu giá vàng và tạo ra tình hình độc quyền thương hiệu để làm gì?); báo Tuổi Trẻ thì có bài “Ai mua hơn 12 tấn vàng đấu thầu?”
đặt vấn đề NHNN đã tung ra hơn 12 tấn vàng nhưng giá vàng trong nước
không những không giảm mà ngày càng bỏ xa giá vàng thế giới.
Đâu có thể “méc” bên Bộ Công an hết được!
