Đặng Phương Bích
Thứ 3, mồng 2/4 mới xử vụ án nhà họ Đoàn ở Tiên Lãng, nhưng từ thứ 6
tuần trước đó, công an khu vực đã vào nhà tôi. Tôi đang nấu cơm nên anh
ấy không vào nhà, cứ đứng nói chuyện qua cửa sổ bếp.
Sau câu rào trước đón sau, bày tỏ về sự ủng hộ Đoàn Văn Vươn khiến
tôi bất ngờ, đương nhiên là anh ta hỏi tôi có đi Hải Phòng xem xử án
không? Chừng như cũng ngượng ngịu vì việc tôi đi Hải Phòng hay không chả
liên quan gì đến phường tôi đang ở mà hỏi, anh ấy bẽn lẽn cười bảo,
biết tôi hay quan tâm viết bài bênh vực nông dân, như với bà con bên Văn
Giang chẳng hạn nên mới hỏi thế. Anh ấy bảo thôi thì người địa phương
nào thì cứ để địa phương ấy lo, rằng ở đó đông người rồi, ý bảo tôi nên ở
nhà. Tôi mới chớp mắt, chưa kịp lên tiếng “ơ hay” thì chắc anh ấy cũng
đoán được tôi định nói gì – hiểu nhau quá mà – nên gục gặc cái đầu bảo,
đi hay không là quyền của chị, là tôi cũng hỏi vậy thôi, chứ biết chị
thể nào cũng đi.
Tưởng thế là xong, tối thứ bẩy, tổ trưởng dân phố gõ cửa. Ra mở cửa
thì lại thấy công an đứng đằng sau. Bực lắm nhưng vẫn cố không cáu gắt,
vì tôi ghét cứ phải nhiều lời lắm. Lại gì nữa đây?
Đứng nói chuyện ngay ở cửa, chả có gì khác, chỉ là ở dưới ấy đông
lắm… không nói toạc được ra là thì làm sao nên cứ loanh quanh mãi. Tôi
bảo tôi muốn mắt thấy tai nghe người dân Hải Phòng nói gì, nghĩ gì, chứ
không muốn nghe qua người khác kể lại. Rằng chẳng phải vì tôi đàn bà
chậm chạp, yếu ớt mà tôi vốn chủ trương bất bạo động, nên sẽ không có
màn giằng co hay đấu võ mồm đâu. Anh công an bật cười nhìn tôi bảo:
- Chị thì sức mấy mà giằng co được?
- Đấy nhé, chính anh cũng thấy thế nhé. Vậy mà anh biết không? Tôi
đang đứng chụp ảnh công an lao vào bắt người đi bộ trên Bờ Hồ, gây ra
cảnh hết sức lộn xộn thì họ ra chộp lấy tay tôi, đưa tôi về Lộc Hà và vu
khống tôi gây rối trật tự công cộng, rồi bắt các anh giáo dục tôi.
Nhưng tôi nói thật, lần này mà các anh chặn tôi là tôi không để yên đâu
đấy.
Thấy có vẻ lại sa đà vào việc bị “tố” lại, anh công an lảng ngay sang
chuyện khác rồi cáo từ. Tổ trưởng dân phố chỉ đứng cười ruồi, từ đầu
đến cuối đóng vai người làm chứng.
Lên facebook, thấy một số người bá cáo chuyện bị canh me dữ lắm, tôi
nghĩ đau cả đầu về việc đi Hải Phòng như thế nào cho trot lọt, liệu có
bị cản trở như trước đây không? Thái độ của công an phường chả ra quyết
liệt, cũng chả ra không quan tâm. Nhưng mấy người quen ở Hải Phòng thì
bảo, các bến xe đầy mật vụ (tên mới chỉ lực lương an ninh). Các khách
sạn và nhà nghỉ dường như đều được viếng thăm với những lời dặn dò?
Tôi cho là xử gọi là có thôi, chứ hẳn án đã “bỏ túi” sẵn rồi. Vì vậy
tôi dự tính sáng đi tối về, đến tận nơi mục sở thị xem công an Hải Phòng
làm ăn có khác công an Hà Nội không. Đi lại giữa Hà Nội và Hải Phòng
giờ cũng tiện, không khó khăn lắm. Cái tôi sợ là mấy kẻ giả danh côn đồ,
lợi dụng đàn bà chân yếu tay mềm giựt đồ thôi.
Tối chủ nhật, Xuân Diện hỏi: chị có đi sớm hơn được không? Nếu đi
được thì trưa mai đi cùng bọn em. Tôi không nghĩ nhiều, trả lời luôn:
Được!
Sáng hôm sau, tôi chỉ báo cho bố trước khi đi 2 tiếng đồng hồ. Chỉ là
đi sớm hơn thôi, chứ việc tôi đi Hải Phòng làm gì, cụ đã biết và đồng
tình. Tôi bảo tôi đi sớm để tránh việc họ lại vào thuyết phục- mệt lắm!
Thuốc men của cụ tôi đã gói vào từng gói nhỏ, dặn dò bố kỹ càng rồi 9
rưỡi sáng ra khỏi nhà. Ba lô túi xách cho tuốt vào một cái túi nilon,
cho giống người đi chợ.
Mấy chị em tôi bắt taxi xuống bến xe Lương Yên, rồi mua vé xe khách
đi Hải Phòng. Xe lắn bánh rồi, tôi mới gọi điện cho các anh chị, nhờ
trông nom bố hộ tôi 2 ngày. Ngồi trên xe, cảm thấy hơi bâng khuâng. Từ
thuở bé, chả bao giờ phải trốn chui trốn nhủi, đi đâu cũng rình rang,
chuẩn bị kỹ càng, tâm hồn phơi phới. Giờ thì lén lún ra khỏi nhà mình
như một tên trộm, đất nước tự do kiểu gì mà quái đản!
Chúng tôi không chờ đến bến cuối mà xuống dọc đường, gọi điện cho
người quen đến chở vào thành phố, ở nhờ nhà của một cựu chiến binh. Chủ
nhà rất nhiệt tình, bố trí phòng ốc nghiêm chỉnh, nhưng hầu như cả đêm
ngày 1/4, mấy chị em tôi không ngủ. Mỗi người ôm một máy, theo dõi hành
trình của từng bạn bè trên facebook.
- 7 giờ tối, Sông Quê rời khỏi nhà.
- 9 giờ tối, blogger JB Nguyễn Hữu Vinh ra khỏi nhà.
- Gần nưả đêm, Trương Ba Không và Chí Đức cũng đã có mặt ở Hải Phòng.
Chưa tìm được chỗ ngủ nên đến trước cửa trại giam anh em Đoàn Văn Vươn
chụp ảnh, định hô to “Đoàn Văn Vươn vô tội”, để công an bắt vào đồn,
kiếm chỗ ngủ qua đêm luôn thể.
- 3 giờ sáng, bà con Văn Giang, Dương Nội đã lên đường.
- Hơn 4 giờ sáng, blogger Nguyễn Tường Thụy lên đường. (trước đó ông
thông báo, có 4 mật vụ lập chốt canh cạnh nhà. Chắc lúc này họ đang la
cà đâu đó).
Chúng tôi hóng tin, lo lắng dõi theo hành trình của những người đang
lặn lội trên đường. 4 giờ sáng, tôi mệt quá, lăn ra giường. Gần 6 giờ
sáng, Xuân Diện kêu: bà con bị chặn ở Quán Toan rồi, cách những gần 20
cây số nên không đi bộ vào được.
Choàng tỉnh. Bàn phím của Xuân Diện kêu như mưa rào. Trong ban mai
nhợt nhạt của đất cảng, thân hình to lớn như con gấu của hắn vẫn miệt
mài đổ bóng lên màn hình sáng xanh của chiếc laptop...(lúc trước, tôi
bắt hắn bật đèn bàn, tắt đèn neon đi vì sợ thiên hạ để ý).
Hơn 7 giờ, bà chủ nhà cho lũ trẻ đi học về, bảo công an đứng đầy
đường, chặn lối qua tòa án rồi. Tôi nhờ cô ấy dẫn ra đó. Vì chỉ thám
thính xem binh tình thế nào, nên tôi mang theo có mỗi chiếc điện thoại
rởm, phòng khi bị trấn lột cũng ko tiếc lắm.
Tác giả Đặng Bích Phượng (Phương Bích)
Từ xa đã thấy lố nhố màu áo đặc trưng của công an, mỗi tốp ít nhất
cũng 6 người, chăm chú theo dõi mọi cử chỉ của mọi người qua lại. Đường
Lê Hồng Phong có tới 4 làn đường. Hai làn giáp phía tòa án được đặt các
hàng rào sắt cấm qua lại, chỉ để dân tình đi qua 2 làn bên kia. Tôi và
bà chủ nhà có lẽ là hai khách bộ hành duy nhất, túc tắc đi bộ trên phần
đường chật hẹp còn lại của vỉa hè, vì từ hàng cây trở về phía trong của
vỉa hè đã bị căng dây suốt đoạn đi qua tòa án. Khi tôi dừng lại, giả như
không biết gì để hỏi mấy người mặc thường phục đứng bên đường, hoặc là
họ lắc đầu, hoặc là liếc nhìn đầy nghi kỵ chiếc điện thoại tôi đang cầm
trên tay. Bà chủ nhà bảo, họ nhận ra giọng chị không phải là dân địa
phương nên không trả lời đấy.
Chưa đến giờ xử. Đường phố vẫn chỉ có người đi làm, ai cũng ngơ ngác
khi bị chặn đường. Tôi và bà chủ quay về theo lối khác. Mặc dù tôi không
muốn ăn sáng, nhưng bà chủ nhất định kéo tôi vào quán bánh đa cua, bảo
xuống đến Hải Phòng không thể không thử món này.
Trong quán người ta đang nhắc đến chuyện nhà Vươn. Chuyện ngăn sông cấm chợ, ít nhiều cũng khiến người ta tò mò về nguyên nhân.
Một bà to béo, có tuổi nhưng vẫn son phấn đậm đà, vừa ăn vừa phán:
- Cả hai bên cùng sai!
- Sai thế nào? Ép người ta quá đáng thì người ta cũng phải liều mạng chứ.
- Chống lại chính quyền là sai rồi.
- Thế chính quyền sai thì sao?
Bà to béo im. Chủ quán vừa xóc xóc bánh đa trần, vừa bảo:
- Nhà Vươn nó cứu bao nhiêu người đấy. Nó mà không chống lại thì giờ còn ối người chết.
Những câu chuyện loanh quanh việc bảo xử công khai mà lại cấm đường,
không cả bắc loa ra ngoài cho người ta nghe, chuyện nhà Vươn bỏ ra bao
nhiêu công sức mà giờ bị cướp mất trắng, chuyện này ai chả biết.
Về đến nhà, bà chủ quay ra chuẩn bị cho làm cơm trưa, bảo đừng có ra
ngoài ăn mà tốn kém, lại không hợp khẩu vị. Tôi bỏ máy ảnh vào túi
khoác, một mình đi bộ trở ra khu vực đó.
Từ xa đã thấy góc bên kia bùng binh có khá đông người. Lúc này, phần
lớn bà con Văn Giang và Dương Nội đã phải quay trở về. Tôi cố liên lạc
qua điện thoại với mấy người bạn mà không được vì bị phá sóng. Tôi đứng
bên này quan sát, bắt chuyện với 2 người đàn ông trông vẻ lam lũ đứng
cạnh đó. Hóa ra họ là những người làm thuê cho Đoàn Văn Vươn ngay từ
đầu, cũng đến đây để xem xử án, thế mà lại ngăn cấm thế này thì xem thế
nào được?
Họ khen Vươn đẹp trai, hiền lành, lại có học (kỹ sư nông nghiệp chính
quy đấy). Họ nói ban đầu vất lắm, cứ đắp lên sóng nó lại vỗ vào, cuốn
đi hết. Những chuyện này tôi đã nghe kể trên báo cả rồi, nhưng nghe
chính miệng người dân nói thì chưa. Đang chuyện trò, một bác đi tới,
chưa kịp nói gì thì mấy người đi xe máy cũng dừng lại, hỏi với vào:
- Hôm nay có vụ gì thế các bác?
- À, hôm nay xử anh hùng Vươn đấy.
Người mới đến trả lời vậy. Tôi khoái quá, nắm lấy cánh tay bác ấy:
- Cậu ấy là anh hùng hả bác?
- Chứ sao, nó cứu bao nhiêu người đấy.
Câu này nghe quen quen. Bác làm thuê cho Đoàn Văn Vươn bảo, nếu nhà
Vươn cứ để yên cho chính quyền nó cướp, thì vợ chồng con cái dắt nhau
lên cầu Khuể mà nhảy xuống tự tử cho rồi. Đằng nào mà chả chết, vì nợ
ngân hàng nhiều thế, không có đất làm ăn thì lấy đâu ra để trả nợ?
Thấy có đông người, xung quanh lại chả có bóng áo xanh nào vì góc này
khá xa, tôi mạnh dạn lôi máy ảnh ra, mở zoom hết cỡ để lấy hình đám
đông tít bên kia bùng binh. Nói thật, nghe đồn sẽ có lực lượng giả danh
côn đồ để tấn công những ai dám chụp ảnh về phiên tòa, mà tôi thì có một
mình, lạ nước lạ cái, nên cứ đề phòng vẫn hơn. Bấm được vài kiểu, chợt
thấy hai thanh niên đến đứng hơi gần, tôi cất ngay máy ảnh vào túi rồi
đi bộ về nơi nghỉ. Để máy ảnh ở nhà cho an toàn, đi bộ từ sáng mệt, nên
tôi mượn xe đạp điện của chủ nhà, chạy ngang qua đoạn ở tòa án để đến
nhập vào đám đông. Khá bất tiện khi đám đông lại đứng bên trong hàng rào
bằng dây thừng, chăng sát đường. Có thể nhân thấy công an và những
người mặt mũi lạnh tanh đứng ngay phía sau dây thừng, còn bà con ta lại
dồn cục vào phía trong vỉa hè. Tôi vừa dừng lại để gọi mấy người quen
thì công an lập tức đến yêu cầu tôi không được đứng đó. Lúc này cái xe
lại trở thành chướng ngại vật. Tôi vòng qua vòng lại 2 lượt, vẫn chưa
tìm thấy người tôi định tìm nên đành quay về cất xe. Về đến nhà thì nghe
tin ngoài đó có mấy người bị bắt rồi, tan hết rồi.
Lúc này đã gần trưa, chị Sông Quê được một người quen chở đến. Ông ấy cứ bảo tôi ngồi xuống nói chuyện. Biết ông ấy từng làm ở Ủy ban nhân dân thành phố, tôi hỏi ông ấy nghĩ gì về vụ Đoàn Văn Vươn. Ông ấy bảo, nói thật là chúng tôi đều nghĩ Vươn là người tốt, rất tốt, nhưng cái sai của Vươn là chống lại bằng vũ khí. Giá như Vươn cứ chấp hành, rồi tiếp tục khiếu nại thì hơn. Còn việc chính quyền Tiên Lãng làm sai thì đã bị xử lý cả loạt rồi.
Tôi hết sức kiên nhẫn nghe ông ta nói xong rồi mới phản công, rằng thứ nhất, cách đây hơn một năm, báo chí đã loan tải kết luận chính thức của thủ tướng chính phủ, đây là một vụ cưỡng chế hoàn toàn trái pháp luật, yêu cầu phải điều tra lại và xử lý nghiêm minh. Thứ hai, đã là cưỡng chế sai thì việc chống lại cái sai chính là cái đúng. Thứ ba, việc bắt và khởi tố ông Khanh là kiểu chữa bệnh không chữa tận gốc. Chính ông Khanh là người phản đối cưỡng chế. Việc ông ấy nhận chân trưởng ban cưỡng chế vì ông ấy giống như một người lính, chỉ làm theo lệnh trên. Thay vì truy trách nhiệm kẻ ra lệnh cưỡng chế, thì chính quyền lại sẵn sang thí ông Khanh làm con tốt. Thứ tư, ông bảo nhà Vươn cứ chấp hành cưỡng chế đi, rồi kiếu nại sau, như vậy ông thực không biết tý gì về tình trạng của người dân, ròng rã đi khiếu kiện hàng mấy chục năm trời mà đâu được giải quyết?
Quên không giới thiệu một người khách, là bạn của chủ nhà, cũng là dân Tiên Lãng. Khi tôi hỏi, sao không thấy dân Tiên Lãng hiệp thông ủng hộ nhà Vươn? Anh ta nói: bị chặn hết ở cầu Khuể rồi. Tôi đi từ hôm trước nên giờ mới đươc ngồi đây, nghỉ việc để đi xem xử Vươn mà rốt cục có được vào đâu. Nói về Đoàn Văn Vươn thì dân Tiên Lãng mang ơn nhiều. Gia đình tôi cũng khai hoang như nhà Vươn, nhưng xã chỉ giao 2 năm. Gần đến hạn thì xã lại gọi lên làm luật, không thì bảo sẽ thu hồi để giao cho người khác. 2 năm thì làm được cái gì? Sau vụ Vươn, xã không dám hành dân như trước nữa.
Đang nói chuyện, Xuân Diện chạy xuống thông báo phiên tòa tạm nghỉ, vợ chồng nhà Vươn, Quý đã được ôm nhau trong nước mắt. Mới kể đến đó, Xuân Diên bỗng hu hu rồi chạy lên gác. Tôi nghe nói vợ chồng họ khóc khi đuợc gặp nhau thì nước mắt cũng trào ra, thấy Xuân Diện hu hu lại tưởng hắn đùa, nghĩ hắn đùa thật vô duyên thì chị Sông Quê đi xuống, bảo Xuân Diện đang gục đầu vào tường khóc nức nở, nên không dám dỗ nữa, thế là tôi lại càng nước mắt ngắn nước mắt dài.
Sau này chị Sông Quê kể, lúc tôi vào bếp phụ bà chủ dọn cơm, ông bạn chị ấy hỏi tên tôi rồi bảo: nói như cô Bích thì không thể tranh luận được. Hóa ra ông ta cũng chỉ thích người khác nghe ông ta nói, còn chả thích nghe ai nói cả. Nghe để đấy, không bày tỏ chính kiến thì nghe làm gì cho phí thời gian, khác gì robot? Sao không dùng lý để chứng minh, mà lại phát biểu theo cảm tính là thích hay không thích thế nhỉ?
Chuẩn bị ăn cơm trưa thì liên lạc được với blogger Nguyễn Tường Thụy. Ông khách người Tiên Lãng xung phong nhận chân đi đón. Lát sau thấy lão chiến sĩ già, đồ đạc đeo lỉnh kỉnh khắp người bước vào, tóc tai bơ phờ. Bên mâm cơm, câu chuyện về họ Đoàn lại như pháo rang. Ăn trưa xong, tất cả chúng tôi chui vào một phòng. Tôi và chị Sông Quê không muốn sang phòng khác, bèn mượn cái chiếu rải xuống đất, định bụng là vừa nằm vừa nói chuyện. Ai dè đặt lưng xuống là tất cả chìm vào giâc ngủ, quên cả cái sàn nhà cứng và lạnh.
Giấc ngủ ngắn nhưng rất sâu, tưởng như chưa bao giờ đươc ngủ ngon như thế. Xuân Diện vẫn là người đánh thức chúng tôi dậy bằng những thông báo mới nhất trên mạng. Tôi và chị Sông Quê rủ nhau ra khu vưc tòa án. Không còn bóng một người dân nào quanh đó. Khi hai chị em vừa mới đi vào vỉa hè, bên làn đường các phương tiện xe cộ vẫn đang lưu thông, lập tức công an bu lại, yêu cầu chúng tôi quay trở ra. Qua thái độ của họ, tôi nghĩ có khi chỉ cần hỏi thêm một câu, họ sẽ lâp tức đưa chúng tôi về đồn ngay tức khắc mà chả cần lý do gì.
Chúng tôi loanh quanh một lúc thì cũng đã gần hết giờ chiều. Liên lạc được với Thương và Hiền. Hóa ra phiên tòa đã nghỉ, hai chị em họ đã về đến cầu Rào. Chúng tôi bảo hai chị em dừng lại, chờ chúng tôi đến gặp, nhưng họ nói an ninh đang theo họ rất đông. Chiều nay tòa mới làm xong phần xét hỏi, mai mới tranh tụng.
Mấy anh chị em chúng tôi cân nhắc tình huống, thực ra nếu chỉ để theo dõi kết quả phiên tòa, chúng tôi có thể theo dõi qua mạng. Cái chính chúng tôi muốn quan sát phản ứng của người dân và cách hành xử của chính quyền ra sao, trong một phiên tòa đặc biệt quan trong như thế này. Rõ ràng, mọi động thái ngăn chặn từ cách xa hàng chục cây số cho đến phạm vi 200 mét như thế này đã cho thấy, bất chấp dư luận, họ không muốn cả một “con ruồi” đến gần họ. Họ sợ không chỉ công lý mà còn sợ cả việc người ta thương yêu, chia sẻ động viên lẫn nhau trong cơn hoạn nạn. Họ muốn những người họ Đoàn phải run sợ khi thây không có ai bên cạnh chăng? Rốt cuộc ai mới là kẻ đang run sợ đây? Kẻ vô minh thì đâu biết dùng trí nhân để thay cường bạo?
Chúng tôi mừng khi biết những người trong gia đình họ Đoàn rất kiên cường. Tôi nghĩ ngay cả tình huống xấu nhất là có bị kết án nhiều năm, lịch sử vẫn sẽ ghi nhận sự hy sinh của họ một cách xứng đáng.
Chúng tôi quyết định trở về Hà Nội ngay trong đêm mùng 2/4. Chúng tôi đến đây qua nhiều ngả, nhưng khi trở về, chúng tôi lại cùng đồng hành trên một con đường, mơ về một ngày thấy quê hương Tiên Lãng được chào đón những người con của họ Đoàn trở về, tiếp tục sự nghiệp xây dựng còn đang dang dở của họ…
Hà Nội ngày 3/4/2013
