F.K.
Trong một bài trước, tôi có viết rằng mình chỉ dám bàn về
"phong trào đối lập" thôi, chứ chưa dám nhắc đến "phong trào Dân chủ",
vì Việt Nam ta chưa có thứ này.
Theo tôi, nước ta có ít người đối lập đã đành, mà nếu xét cho công tâm, thì người Dân chủ Đa nguyên thì lại càng hiếm.
Nhưng thế nào là "người đối lập"? Họ là bất cứ ai dám lên tiếng phản
đối một quyền lực chính trị đang chiếm thế độc tôn. Trong hầu hết các
trường hợp, "người đối lập" nhân danh các giá trị phổ cập của nhân loại -
như Tự do, Bình Đẳng, Công lý và Hòa bình... Họ tố cáo chính quyền bóp
nghẹt những giá trị tiến bộ nêu trên bằng các hành xử bạo ngược và gian
dối. Xét theo tiêu chuẩn này, thì mọi người Dân chủ Việt Nam đều đang là
người đối lập. Tuy vậy, không phải mọi người đối lập đều Dân chủ, bởi
kẻ chống lại điều sai trái chưa chắc đã nắm lẽ phải trong tay. Đừng quên
trong giai đoạn "tiền khởi nghĩa", các đảng Cộng sản Việt Nam, Liên Xô
và Trung Quốc đều từng giương cao ngọn cờ tự do, bình đẳng để hô hào
quần chúng vùng dậy chống phong kiến, tư bản, đế quốc, tiến tới một
thiên đường no ấm cho mọi người. Tuy đối lập một cách gay gắt với các
nhà cầm quyền đương thời, và còn luôn miệng hô khẩu hiệu Tự Do, họ còn
cách nền Dân chủ Đa nguyên một chặng đường "tự phê" dài lắm.
Để trở thành một người Dân chủ Việt Nam, bạn cần nhiều điều hơn, ngoài lòng căm phẫn trước thực trạng xã hội.
Vậy điều gì làm nên một người Dân chủ, và khiến hắn khác hẳn những con người cũ kĩ xung quanh?
Theo tôi, ta nên định nghĩa "người Dân chủ" dựa trên một tiêu chí
quan trọng nhất: biết sống dân chủ với mọi người. Hắn tôn trọng quyền Tự
do của tha nhân cũng nhiều như quyền Tự do của chính hắn. Hắn day dứt
không yên khi Tự do của mình, hoặc của người khác bị xâm hại. Hắn tự coi
là nghĩa vụ, việc bảo vệ cái quyền vùng vẫy mà tạo hóa đã ban tặng cho
mọi người, và cho từng con người nhỏ bé giữa nhân gian. Trong mắt hắn,
quyền lợi vị kỉ của mọi cá nhân, tập thể và thiết chế đều kém quí hóa
hơn Quyền Con Người. Hắn trân trọng phẩm giá của anh thợ cày, cô thợ
dệt, bác ngư dân cũng nhiều như phẩm giá của các ông lãnh tụ tự phong
thánh. "Tổ quốc không trên hết!", và "Tất cả không vì sự nghiệp Cách
mạng vĩ đại!". Hắn cứ hô vậy, bất kể màu của các đám đông. Đâu là công
dụng của Cách mạng và Tổ quốc, ngoài việc dệt ước mơ và hạnh phúc cho
mỗi Công dân bình thường?
Ở mọi thời và mọi nơi, mọi nền Dân chủ đều được dựng trên những con người như thế.
Nhưng ta khoan hẵng bàn rộng. Quay lại chủ đề cũ: sao nước ta hiếm
người đối lập, mà người Dân chủ lại càng hiếm, tới nỗi chưa có phong
trào Dân chủ Việt Nam?
Tôi nghĩ chúng ta nên thành thực thừa nhận một sự thật đáng buồn: đa
số những người đối lập Việt Nam, tuy vẫn hô khẩu hiệu đòi dân chủ, nhân
quyền, nhưng chưa biết sống dân chủ với những người xung quanh, và chưa
tôn trọng quyền tự do của người khác.
Tôi có quen nhiều người đối lập rất lạ. Chẳng hạn, xin kể giai thoại
ngộ nghĩnh về blogger A. Trong làng đối lập Việt Nam, anh A là một cây
bút khá nổi tiếng và từng được vinh danh bởi một giải thưởng cổ vũ nhân
quyền. Tôi gặp đôi lần, và nhanh chóng cảm mến anh trong mùa hè biểu
tình chống Trung Quốc. Tròn một năm sau, tôi thân với B, cô cháu gái
đang trọ học ở nhà anh, cũng nhờ gặp nhau trong các cuộc xuống đường vì
biển đảo. Qua lời B kể, tôi được biết một anh A thứ hai.
Anh A này - A của những cư xử thường nhật trong cuộc sống, lại hoàn
toàn khác với nhà dân chủ đạo mạo mà độc giả mường tượng qua những trang
viết bênh vực nhân quyền. Anh A đời thường, trong lời kể của bạn bè và
người thân, là cả một nhà độc tài gương mẫu. Cũng hách dịch, cũng bất
dung, và cũng bạo lực như một lãnh tụ Cộng sản chính hiệu. Đó là anh A
chi phối mọi lựa chọn trong cuộc đời cô cháu gái, anh A siêng đánh vợ
qua lời kể của đồng nghiệp nạn nhân, anh A độc quyền lẽ phải trong các
mối quan hệ bạn bè... Anh A thực, mà tôi mới khai quật lên, là một anh A
cần dân chủ hóa khẩn cấp.
Ít lâu sau, tôi nghe tin cô B lâm nạn. Sau một vụ cứng đầu trái ý, B
bị anh A nọc ra đánh bằng dây điện và gậy tre. Sự việc nghiêm trọng tới
mức trong lúc hoảng sợ, một người thân của đương sự tức tốc gọi điện
thoại để cầu cứu những người bạn của gia đình. Trận đòn chỉ tạm ngưng
khi có sự can thiệp của một vị giáo chức. Dầu vậy, sau hôm đó, B vẫn
phải sống chung với những lời mạt sát đầy ngôn từ xúc phạm nhân phẩm. Vụ
việc này được truyền miệng rộng khắp, tới mức trong một cuộc chuyện sau
đó vài tháng, tôi vẫn được một người bạn nhờ chuyển lời hỏi thăm tới cô
B.
Sao có thể trở thành người đại diện xứng đáng cho một cuộc tranh đấu
vì các giá trị tiến bộ, khi anh không tôn trọng quyền và phẩm giá của
những người phụ nữ trong gia đình?
Quá trình tiếp xúc và làm việc chung còn cho tôi biết thêm nhiều anh A
khác. Đáng buồn, khi những người đối lập biết sống dân chủ với bạn bè
và người thân chỉ là vài ngoại lệ hiếm gặp. Phần còn lại, trong tuyệt
đại đa số, còn hành xử phi dân chủ dân chủ trong chính việc đấu tranh.
Trong một nhóm phản kháng mà tôi biết, người ta sẵn sàng hùa nhau mạt
sát, bằng ngôn từ chợ búa, những thiếu số phát biểu ý kiến đặc biệt trái
chiều. Ở một hội khác mà tôi từng tham gia, người ta tôn sùng và dành
tiếng nói độc tôn cho các bậc "trưởng lão". Và từng ngày từng giờ, trong
các cuộc "thảo luận chính trị" trên Facebook hoặc blog cá nhân, người
ta tuôn xối xả những lời miệt thị và nguyền rủa độc địa nhất vào mặt kẻ
đối thoại khác ý thức hệ. Người ta vừa phê bình các vụ bắt người bất
hợp pháp, vừa đòi "treo cổ hết bọn quỷ Cộng nô". Người ta vừa ủng hộ
nhiệt liệt vụ xịt hơi cay của Lí Tống, vừa viết bài cổ vũ Nhân quyền.
Người ta vừa đả kích đảng Cộng sản Việt Nam, vừa giành giật cho bản thân
cái độc quyền lẽ phải và độc quyền yêu nước.
Vậy nên trong mắt quần chúng, quốc tế, và cả chính chế độ, người đối
lập Việt Nam hiện diện như một bầy sư sãi thích "đậu phụ chùa". Chính
quyền đã đánh mất niềm tin của nhân dân, nhưng phong trào đối lập Việt
Nam cũng thế.
Tình trạng chán chường này ẩn chứa nhiều nguy hại. Nếu thiếu một
phong trào Dân chủ đích thực, lực lượng chính trị nào sẽ tiếp quản đất
nước sau cuộc sụp đổ đột ngột của chế độ hiện nay? Các đảng tài phiệt
đầy rẫy nội gián Tàu? "Quân đội Nhân dân", với quyền lực phụt ra từ nòng
súng? Một đảng cực đoan chống Cộng? Hay hỗn hợp từ sự xung đột và chia
chác của những con cá mập nói trên?
Nhất định phải xây dựng, trong thời gian sớm nhất, một phong trào Dân
chủ ra hồn. Nếu không muốn quê hương có thêm một chuỗi ngày trả thù báo
oán. Nếu không muốn người Việt Nam tiến từ ách nô lệ này lên ách nô lệ
kia, y như con ngựa đổi chủ.
Và như thế, có hai việc chúng ta cần khẩn cấp làm cùng nhau.
Trước tiên, là tự Dân chủ hóa chính mình. Chừng nào chưa tự thay đổi
bản thân, chúng ta không thể thay đổi đất nước. Cần khiêm tốn mà thừa
nhận rằng trong suốt 4000 năm lịch sử Việt Nam, nước ta mới chỉ có những
thể chế phi dân chủ. Vì vậy, chúng ta bị nô lệ hóa từ tận gốc rễ tư
duy. Chúng ta rỗng kiến thức về thể chế Tự do, và lại càng thiếu cơ hội
để thực hành những hiểu biết này. Tôi tin rằng nếu mỗi người yêu nước
chịu đọc nhiều sách hơn, và tập tôn trọng Tự do của những người sống
quanh mình, thì chỉ một thời gian ngắn nữa thôi, phong trào Dân chủ sẽ
đơm hoa kết trái.
Một việc nữa, quan trọng không kém phần, là kết nghĩa một cách mạnh
dạn. Chúng ta đang thiếu, một cách rất trầm trọng, những người dân chủ
có đủ trình độ và bản lĩnh để hướng dẫn cuộc đổi thay. Số người ít ỏi
này sẽ bất lực trước mọi chuyển biến nếu tiếp tục phân bố tản mát trong
một phong trào đối lập ô hợp, thay vì đoàn kết trong một khối người tinh
nhuệ để cùng làm và cùng nói với đồng bào.
Đã đến lúc họ tìm kiếm nhau thật hăng say, như đi tìm những kho tàng ẩn chứa sức mạnh để chuyển dời vận mệnh đất nước.
F.K.
Nguồn: Thông Luận
