Gs Nguyễn Văn Tuấn/ FB Nguyen Tuan
Không biết các bạn thì sao, chứ đọc bài Kiểm soát viên không lưu: Chất lượng kém vì “toàn con cháu” (1) tôi thấy rùng mình. Bài viết nói rằng những chuyên gia không lưu VN có trình độ, năng lực, và kinh nghiệm kém, vì họ nhận "toàn con cháu". Có lẽ đây là thú nhật về nepotism (chủ nghĩa dung túng) cụ thể nhất ở VN, và nó làm tôi nghĩ chuyện xa hơn chút. Rùng mình là vì một ngành mà đáng lẽ tiêu chuẩn về năng lực và kinh nghiệm phải ở mức độ cao nhất, nhưng lại là chất lượng thấp, vậy thì đừng ngạc nhiên nếu có ngày tai nạn xảy ra.
Cách đây mấy năm, trong một chuyến bay về VN, và tôi có dịp trò chuyện với ông phi công người Úc. Ông nói làm tôi giật mình rằng nhiều khi ông nói chuyện với đài không lưu mà ông không hiểu họ nói gì, và họ cũng chẳng rõ ông nói gì. Tôi nghe qua thì nghĩ ông này nói quá đáng, vì làm nghề không lưu mà không rành tiếng Anh thì nguy hiểm quá. Nhưng tôi không nói ra, và hỏi: rồi ông làm sao? Ông ấy nhún vai nói có phi công phụ người Việt nói chuyện, nên chẳng có vấn đề gì. Bây giờ thì tôi hiểu hoá ra ông Úc này không nói quá đáng, vì theo bài báo này thì các chuyên gia không lưu VN chưa đạt tiêu chuẩn tiếng Anh!
Lí do họ có trình độ kém là vì họ vào đó không qua năng lực thật mà qua quan hệ gia đình hay gì đó. Có thể họ thuộc nhóm CCCCC (con cháu các cụ cả, 5C). Chính sự tồn tại của đám 5C này nên ông Bộ trưởng Đinh La Thăng mới nói: “Sở dĩ nguồn nhân lực của Hàng không Việt Nam chất lượng kém là do các tổng công ty quản lý cảng, quản lý bay… nhận vào toàn con cháu nên không nói được.” Cái này tụi Tây gọi là "nepotism", chủ nghĩa dung túng, gia đình trị. Thú thật, tôi càng ngày càng thích ông Thăng này! Ông dám nói thật, dám làm (tống khứ các quan bất tài), và dám chịu trách nhiệm (đứng ra xin lỗi). Nhưng trường hợp này thì gay, vì nếu ông đuổi hết những người "toàn con cháu" cả thì lấy ai điều hành không lưu? Gay thật!
Nhớ ngày xưa (thời trước 75 ở miền Nam) những ai làm trong ngành hàng không được kính trọng lắm vì họ thường học cao và giỏi ngoại ngữ. Chỉ có những kĩ sư suất xắc mới được tuyển vào làm trong đó. Còn bây giờ thì chỉ có CCCCC mới có cơ may vào làm trong đó. Thế mới thấy cái chủ nghĩa gia đình trị hay nói nôm na là chủ nghĩa 5C nó nguy hiểm như thế nào. Nguy hiểm vì nó loại những người có thực tài ra khỏi hệ thống, và không cho họ có cơ hội đóng góp cho đất nước. Nguy hiểm là vì nó kết thành bè cánh để làm lũng đoạn cả một ngành nghề, và gây nguy hiểm cho hành khách.
Nhưng có lẽ không phải chỉ trong ngành không lưu, mà các ngành khác cũng thế. Người ta vẫn tin rằng ngoại giao là chỉ dành cho con em của dân ngoại giao. Một khía cạnh khác của gia đình trị là chủ nghĩa vùng miền mà không ai dám nói ra. Ngành ngoại giao chẳng hạn thì người miền Nam đừng nghĩ đến chuyện vào đó. Có lần một anh bạn ở Sài Gòn chua chát nhận xét rằng các ngành như dầu khí, hàng không, hải quan, v.v. là lãnh địa của "bên thắng cuộc". Tôi thắc mắc sao anh không nêu vấn đề mà than vãn làm gì (Tây vẫn làm như thế), anh chỉ cười. Hoá ra, VN chỉ thống nhất trên danh nghĩa thôi, chứ lòng người thì chưa chắc đã thống nhất.
