Kính Hòa, phóng viên RFA
Tác phẩm Đèn cù phần 2 của nhà văn Trần Đĩnh sẽ ra mắt bạn đọc trong
thời gian tới đây. Những dòng tự sự về thân phận con người trong chế độ
cộng sản cũng như những bí ẩn chính trị bị che dấu tiếp tục được phơi
bày. Sau đây là góc nhìn của một trong những độc giả đầu tiên của Đèn cù
phần hai.
Hồng cung bí sử
“Ông Lê Trọng Nghĩa xuất thân là một sinh viên khoa Luật, thông
thạo nhiều thứ tiếng. Năm 23 tuổi (tức 1945) ông làm thuyết khách gặp gỡ
Trần Trọng Kim, thuyết phục chỉ huy Nhật ở Trại Bảo an binh và tham gia
đàm phán với Tổng chỉ huy quân đội Nhật ở Hà Nội. Chia sẻ về công việc
của mình, ông nói: "Tôi theo dõi tất cả các vấn đề có quan hệ tới đối
phương như Pháp, Mỹ, và các nước khác có liên quan đến cách mạng Việt
Nam. Dựa vào những tin tức đó, Bộ Chính trị đưa ra chủ trương, quyết
sách". Giai đoạn Cách mạng Tháng 8, ông Nghĩa đại diện chính quyền Việt
Minh liên hệ với quân đội Nhật. Chủ trương lúc đó của Việt Nam là chỉ
huy quân giải phóng đánh vào quân Nhật đang co cụm ở Thái Nguyên để mở
đường Nam tiến.”
Đó là đoạn trích từ bài báo ngày 11/10/2014 trên báo mạng Vnexpress
tại Việt nam. Bài báo này ghi nhận cảm nghĩ của ông Lê Trọng Nghĩa về
Đại tướng Võ Nguyên Giáp, đồng thời cũng ghi vắn tắt tiểu sử của ông
Nghĩa, một người từng đứng đầu ngành tình báo Việt nam và giữ vai trò
quan trọng nhất trong cuộc cướp chính quyền tháng Tám năm 1945.
Điều mà báo này không nhắc đến là chuyện ông Nghĩa bị bắt, không án trong cái gọi là vụ án xét lại chống Đảng.
Điều này lại được tác giả Trần Đĩnh ghi nhận rất chi tiết trong phần hai cuốn tự truyện Đèn Cù. “Nhưng
thân phận cựu Đại tá tình báo Lê Trọng Nghĩa không quan trọng bằng tiết
lộ của ông về cuộc cách mạng tháng tám mà Trần Đĩnh ghi lại”. Theo
tiết lộ này thì trong tháng tám 1945 những người đứng đầu Việt minh, mà
nòng cốt là đảng cộng sản đã ra quân lệnh số 1 tấn công quân đội Nhật
bản đang chiếm đóng Đông dương lúc ấy. Trong khi đó thì bộ phận Việt
minh ở Hà nội do ông Lê Trọng Nghĩa đứng đầu thương lượng thành công với
quân đội Nhật để lên nắm chính quyền. Ông Hồ Chí Minh và các cố vấn của
ông đều không biết việc này. Và khi những đội quân Việt minh đầu tiên
tiến về Hà nội từ Việt bắc vẫn phải xin phép quân đội Nhật.
“Điều này có nghĩa là sự thành công của cách mạng tháng tám không
phải là sự tổ chức sắc sảo từ đầu đến cuối của đảng cộng sản Việt nam
mà là một khoảng trống về quyền lực lúc ấy trên bán đảo Đông Dương.”
Những tiết lộ lịch sử ấy ắt hẳn là điều mà nhiều người quan tâm đến
lịch sử và chính trị Việt nam mong đợi từ quyển sách Đèn Cù tập 2 sắp
xuất bản, cũng như họ đã mong đợi từ phần một quyển tự truyện này.
Một điều có lẽ cũng sẽ gây ngạc nhiên cho người đọc khi Đèn cù 2
tiết lộ rằng Lê Duẫn đã từng tiếp xúc với tình báo Mỹ, mặc dù sau đó tại
đại hội trung ương đảng lần thứ 9 ông là người đứng đầu phái thân Mao
chủ trương dùng bạo lực để tiến đánh miền Nam.
Nhà văn nhà báo Trần Đĩnh, ảnh chụp năm 1998. Hình do ông cung cấp.
Nhà văn nhà báo Trần Đĩnh, ảnh chụp năm 1998. Hình do ông cung cấp.
Cũng liên quan đến ông Lê Duẫn, những điều Trần Đĩnh ghi chép lại cho
biết rằng sự “bất kính” của ông Duẫn đối với ông Hồ đã bắt đầu từ khi
ông được huấn luyện bởi các bậc đàn anh như Trần Phú, Hà Huy Tập, những
người được Quốc tế cộng sản công nhận chứ không phải là ông Hồ, một kẻ
bị thất sủng, dù ông cũng là người được Đệ tam quốc tế đào tạo từ rất
lâu.
Người ta cũng sẽ ngạc nhiên khi biết rằng Trần Đĩnh nghi ngờ nhân
vật Trần Xuân Bách khi ông này đề ra những ý tưởng cải cách chính trị
cởi mở hơn cho Việt nam.
Và những câu chuyện thâm cung bí sử về những nhân vật chính trị một
thời của đảng cộng sản Việt nam tiếp tục được ghi lại qua ngòi bút dí
dỏm của Trần Đĩnh, người chỉ khiêm tốn đặt tên cho quyển sách đầy ắp tư
liệu lịch sử của ông là “Truyện tôi”.
Những chi tiết lịch sử ấy Trần Đĩnh gọi là “Hồng cung bí sử”.
Thân phận con người
Những sự kiện lịch sử dù bị che dấu, cũng sẽ dần dần lộ ra trong thời đại thông tin toàn cầu này, “điều mà Trần Đĩnh đem đến nhiều nhất cho người đọc chính là sự mô tả thân phận con người trong và dưới chế độ cộng sản.”
Những nhân vật trong guồng máy như các ông Lê Liêm, Bùi Công Trừng,
Đặng Kim Giang, Ung Văn Khiêm,… những người có công gầy dựng nên đảng
cộng sản bị đối xử một cách tàn khốc khi sa cơ thất thế, bị chính các
đồng chí ngày hôm qua của họ giáng xuống những bản án nặng nề. Trần Đĩnh
viết:
“Đất nước bị mắc phải một giống vi trùng có tên là tính đảng. Nó kháng lại mọi yêu cầu tử tế của con người.”
Ông viết thêm là ở nước Việt nam, nhờ có đảng mà cái gì cũng là hai
mặt, hai mang. Và những tư tưởng giai cấp mà đảng cộng sản đem vào Việt
nam đã để lại những sự đảo điên vô cùng nghiêm trọng cho xã hội Việt
nam:
“Nó gây sốc đảo điên dân tộc, nó đem vào lập trường đấu tranh
giai cấp, đi vào trong mọi quan hệ xã hội, họ hàng gia đình, bạn bè để
đấu tố nhau, xin mạng nhau.”
Tuy nhiên cuộc đấu đá quyền lực của những người lãnh đạo cộng sản không làm họ xao nhãng việc cai trị. Trần Đĩnh viết tiếp:
“Tôi lạ là các bộ óc đầy hằn học, nghi ngờ nhau như vậy vẫn nhất trí được với nhau trong việc trị dân.”
Sự phản kháng của dân chúng trước sự toàn trị ngặt nghèo của đảng
được Trần Đĩnh mô tả lại qua những buổi trò chuyện dài giữa ông và anh
thanh niên vá xe đạp. Qua đó người đọc thấy sự phản ứng rất đặc biệt của
người dân dưới chế độ cộng sản: Không có những cuộc biểu tình, những
cuộc nổi dậy mà có sự châm biếm các giới lãnh đạo, sự biến thái của ngôn
ngữ để chuyển tải những câu chuyện khôi hài đen.
Đọc Đèn cù tập 2 người ta cũng thấy một mối quan hệ đặc biệt giữa
những người bất đồng chính kiến, những người bị chế độ lên án với những
nhân viên an ninh theo dõi họ. Họ tồn tại song song nhau, khai thác
nhau. Bộ máy an ninh dày đặt đã gieo rắc sự sợ hãi vào trong lòng dân
chúng, và cả những người có cương vị trong xã hội. Trong xã hội ấy một
khi người ta ngại tiếp xúc với các cơ cấu của bộ máy quyền lực chính là
lúc người ta bắt đầu có biểu hiện của sự khủng hoảng tâm thần do bị đàn
áp về tinh thần. Đó là nhận xét của Trần Đĩnh về những thân phận con
người xung quanh mình và ông thường xuyên tự nhắc mình rằng trong cái sợ
đó “phải ứng phó làm sao cho đúng cốt cách một con Người”.
Dù biết rằng bất cứ sự so sánh nào cũng khập khiễng, nhưng câu
chuyện về những nhân vật cộng sản Việt nam mà Trần Đĩnh ghi lại, không
khỏi gợi cho độc giả nhớ đến cuốn tiểu thuyết chính trị của nhà văn Pháp
Andre Malraux mang tựa đề “Thân phận con người”, mô tả cuộc nổi
dậy của lực lượng cộng sản tại Thượng hải, Trung quốc vào những năm
1930. Người ta thấy nhiều âm mưu, nhiều sự bội phản, nhiều sự cơ hội, và
trên hết là sự ảo tưởng mà Trần Đĩnh gọi là sự Mộng tưởng. Sự mộng
tưởng vào chủ nghĩa cộng sản ám ảnh tác giả lớn đến mức mà ông lập lại
đến hai lần trong phần hai của tác phẩm Đèn cù:
“Mộng tưởng không trọng lượng nhưng đè sập biết bao đời người.”
