Thứ năm ngày 5/12/2913 nguyên Tổng thống Nam Phi Nelson Mandela mất đi đã tạo ra cơn địa chấn mãnh liệt trong tinh thần và lương tri của thời đại. Một thời đại mà thông tin đã mở toang mọi cánh cửa tràn đi khắp các thành phố và hang cùng ngõ hẻm. Và sự kiện Mandela mất hoàn toàn mang ý nghĩa bão tố của tinh thần. Một cơn bão tố mà bề ngoài nó êm đềm như dòng sông chảy ra biển vậy, càng ra cửa biển càng rộng, càng sâu và càng thôi thúc mãnh liệt như không thể nào khác được.
Nhân loại xưa nay vẫn biết, cái gì mất đi, mới thể hiện hết giá trị về nó. Cũng vậy, về mặt thể chất, Mandela chết đi là một ông già 95 tuổi đến lúc trút hơi thở cuối cùng có gì là sự kiện to tát lắm đâu, khác nào dù người giầu hay nghèo, vĩ đại hay tầm thường thì đều chỉ ngủ trên một cái giường. Nhưng về ý nghĩa tinh thần thì khác hẳn, bởi nó đã khoét sâu ngay lập tức một lỗ hổng như đại dương nếu người ta nhìn vào bản lõm những gì sự nghiệp của Mandela để lại. Nói chính xác, Mandela đã tạo ra cơn địa chấn cho bài học “ôn tập” những giá trị trống vắng ở nhân gian nếu bị cái chết của ông đêm đi. Nhưng mà đúng như nhân gian biết, đúng vào lúc Mandela ra đi thì nhân loại càng nhìn ra bức tranh gía trị toàn cảnh về bản thân ông.
Nhân loại xưa nay vẫn biết, cái gì mất đi, mới thể hiện hết giá trị về nó. Cũng vậy, về mặt thể chất, Mandela chết đi là một ông già 95 tuổi đến lúc trút hơi thở cuối cùng có gì là sự kiện to tát lắm đâu, khác nào dù người giầu hay nghèo, vĩ đại hay tầm thường thì đều chỉ ngủ trên một cái giường. Nhưng về ý nghĩa tinh thần thì khác hẳn, bởi nó đã khoét sâu ngay lập tức một lỗ hổng như đại dương nếu người ta nhìn vào bản lõm những gì sự nghiệp của Mandela để lại. Nói chính xác, Mandela đã tạo ra cơn địa chấn cho bài học “ôn tập” những giá trị trống vắng ở nhân gian nếu bị cái chết của ông đêm đi. Nhưng mà đúng như nhân gian biết, đúng vào lúc Mandela ra đi thì nhân loại càng nhìn ra bức tranh gía trị toàn cảnh về bản thân ông.
Madela là con người đầu tiên đưa địa vị của dân da đen lên chót vót ngai vàng bình đẳng và cùng lúc đội vương miện tôn vinh giá trị con người cho dân da đen xưa nay vẫn bị coi là thấp hèn. Việc này to lớn đến mức bằng mọi trí tưởng tượng có lẽ chúng ta cũng cảm thấy: việc đội đá vá trời này có lẽ chỉ có Thượng Đế mới làm được. Nếu không Thượng Đế cũng phải trao việc đó vào tay ai. Và người được trao sứ mệnh khó khăn đó chính là Nelson Madela. Chúng ta thử nhìn rộng hơn để so sánh và tham chiếu. Mọi cuộc cách mạng hay bạo động thường khuôn viên trong biên giới của quốc gia. Nhưng cuộc cách mạng phi bạo lực của Mandela lại đem đến bình đẳng cho người da đen vẫn bị coi là thấp kém nhất. Trước đó, người da đen bị kỳ thị kinh khủng, đến mức không được bén mảng vào phố của người da trắng, khát rã cổ cũng không được sán lại quán bia với chiếc vòi đã được lập trình bằng qui tắc chỉ chảy vào cốc của người da trắng. Triết gia Pháp Montesquieu còn viết thẳng ra: da đen làm cho người ta cảm thấy sự nặng nề, u tối, dốt nát, từ đó không thể phát tiết ra bất cứ cái gì tinh hoa và cao cả.
Tổng thống Mỹ Abraham Lincoln (1865), người được coi là cha đẻ thứ hai của nước Mỹ với công lao độc nhất vô nhị “Giải phóng nô lệ”. Đấy là bước đầu tiên người nô lệ mà chủ yếu là da đen được giải phóng khỏi chế độ bị mua bán và đối xử như đồ vật. Cuộc giải phóng đó vĩ đại nhưng đó vẫn là món quà thụ động từ tay người da trắng rớt xuống thân phận của người da đen. Nhưng với sự xuất hiện của Nelson Mandela thì món quà đó đã có một tên gọi và ý nghĩa khác hẳn: món quà tự tay mình giành lấy và đạt được bởi chính sự tự giác và chủ động của mình. Món quà thụ động người khác đem cho đã thành hoa quả do chính tay người da đen trồng cấy với thợ cầy và thợ gặt đầu tiên có tên Mandela. Món quà đó còn đi tới những thành tựu khác vĩ đại hơn nhiều, rằng không chỉ được bình đẳng với người da trắng, mà với chính bản mẫu mang tên Mandela, người da đen đã trở thành Tổng thống da đen đầu tiên ở một nước Nam Phi khét tiếng về nạn phân biệt chủng tộc. Chính vì thành công vĩ đại phi phàm của Mandela mà rất nhiều các lãnh tụ trên thế giới đã không tiếc lời ca ngợi ông.
Tổng thống Mỹ, Barack Obama cũng là một người da mầu đã tuyên bố:
“Chúng ta đã mất đi một trong những người có tầm ảnh hưởng lớn nhất, can đảm nhất và hết sức nhân hậu ... Ông đã không còn thuộc về chúng ta. Giờ đây, ông thuộc về thời đại.
Bằng khát vọng mãnh liệt và ý chí không thể lay chuyển khi ông hy sinh sự tự do của bản thân để mang đến tự do cho người khác, Madiba đã chuyển hóa Nam Phi và khiến cho tất cả chúng ta rung động.
Hành trình của ông từ một tù nhân đến một tổng thống cho thấy nhân loại và các quốc gia có thể thay đổi để đi đến một tương lai tốt hơn.”
Thủ tướng anh David Cameron:
“Một ánh sáng vĩ đại đã rời bỏ thế giới. Nelson Mandela là một anh hùng của thời đại chúng ta. Tôi đã yêu cầu treo cờ rũ ở số 10 Phố Downing.”
Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki-moon:
“Nelson Mandela là một người khổng lồ khi đấu tranh bảo vệ công lý, và là một nguồn tạo cảm hứng đầy giản dị. Ông đã mang lại ảnh hưởng to lớn đối với nhiều người trên thế giới bằng sự đấu tranh quên mình cho danh dự, quyền bình đẳng và tự do của con người.”
Ngoại trưởng Hoa Kỳ John Kerry:
“Ông đã cống hiến tất cả những gì ông có để hàn gắn đất nước mình và lãnh đạo đưa đất nước trở lại với cộng đồng các quốc gia, bao gồm cả việc khẳng định ông sẽ rời bỏ quyền lực và đảm bảo sẽ có một sự chuyển giao quyền lực một cách hòa bình.
Ngày nay, tất cả những ai trên thế giới khao khát dân chủ đều nhìn vào đất nước của Mandela và Hiến pháp dân chủ của đất nước đó và coi đó như một tấm gương hy vọng về những gì có thể đạt được.”
Chính trị vừa là khoa học của quyền lực, vừa là nghệ thuật của quyền lực. Khoa học giống như người ta chế tạo ra quả tên lửa thật nó có thể phóng vào vị trí của đối phương. Còn nghệ thuật như tên lửa mô hình đem diễu binh để dọa đối phương. Có một cuộc diễu binh ở Việt Nam người ta thấy nhiều đội quân đã khoác súng nhựa mác Tàu diễu hành, như vậy thì khoa học hay nghệ thuật cái gì?
Mandela đã đặt nền móng khoa học căn bản cho quyền bình đẳng của người da đen cũng như cơ cấu chính trị để thực hiện quyền bình đẳng đó. Ông là một tổng thống da đen lập hiến – lập quốc, chứ không phải một tổng thống trơn dầu.
Trong chính trị, các nhà lãnh đạo lập thuyết, lập hiến hay lập quốc là một thứ đầu tầu dẫn theo các thời đại, chẳng hạn như Gandhi ở Ấn Độ với mô hình cuộc đấu tranh bất bạo động nổi tiếng, như Tôn Trung Sơn với “chủ nghĩa Tam dân”… là những người lập thuyết với giá trị phổ quát mang đến phẩm giá và hạnh phúc cho cả dân tộc.
Trái với nhà lãnh đạo lập hiến là thứ lãnh tụ vỗ béo cho bản thân và gia đình, như Cao Cầu tể tướng ở Trung Quốc chẳng hạn, chỉ cần đá cầu hầu vua mà cũng lên đến chức tể tướng. Tại sao? Vì vua chúa thời đó của Tàu chỉ ở mức ham chơi, chọi dế!
Mang lại lợi ích cho cả dân tộc mới khó, chứ làm lãnh đạo mà chỉ vỗ béo cho nhà mình thì có nghĩa lý gì?! Ngành công nghiệp ô tô ở Hàn Quốc chẳng hạn, chỉ sau 20 năm cả nước đi ô tô, đúng là ước mơ mũi tẹt một bước đổi đời, nghèo hèn cũng dắt díu nhau lái xe hơi cả loạt chẳng khác gì tây. Và sau 50 năm hãng ô tô KIA được bình chọn là hãng thành công nhất thế giới. Còn tại Việt Nam thì sao? Sau 20 người ta vẫn trả vờ đánh trận giả về vấn đề nhận thức “làm sao biết được dòng xe tải hay xe con là chiến lược?”. Chính trị chặn cửa là chính trị đơn giản nhất. Các rào cản kỹ thuật đủ loại được dựng lên để thu thuế làm giầu cho các nhóm lợi ích thì bao giờ dân chúng mới được sung sướng đây?
Ngài Nelson Mandela một mình dùng tay nâng tất cả người da đen có dân số khoảng 1/3 tòan cầu ở địa vị thấp nhất lên ngai vàng bình đẳng, quả là bài học sáng chói cho những dân tộc vẫn còn đang mải hát khúc quân hành cho hai bàn chân dẫm tại chỗ hà hít mân mê quyền lực trơn dầu của cỗ máy chặn cửa thu lời chỉ vỗ béo cho bản thân và gia đình như tên độc tài Gadafi chẳng hạn, trong túi y có hàng trăm tỉ USD, lớn hơn của tất cả quốc gia Libia cộng lại. Càng nhìn, càng ngẫm, càng thấy xót xa!
NHĐ 09/12/2013
Tác giả gửi cho NTT blog
