Nguyễn Mộng Hoài
Gần đây có nhiều tác giả viết trên báo Nhà nước và trên báo mạng phân
tích về cái "chủ nghĩa xã hội" ở nước ta, vẫn được nêu lên thành tiêu
đề quốc gia, chế độ, nhưng chính ông đứng đầu "Đảng ta" lại chưa tin
rằng một thế kỷ sau, tức là 100 năm sau cũng chưa có cụ thể trên đất
nước ta. Vậy mà người ta cứ nói mỗi ngày giống như mỗi ngày đến nhà thờ
Chúa để đọc kinh cầu chúa. Trong bài này, với nhận thức lý luận còn rất
non nớt của mình, tôi chỉ dựa vào diễn biến của thực tế đời sông trong
mấy chục năm qua để thấy rõ hơn cái chủ nghĩa "nửa dơi nửa chuột" là
"chủ nghĩa xã hội ở nước ta, trên một khía cạnh vun vặt nào đó thôi.
Nói đến chủ nghĩa là nói đến toàn bộ các vẫn đề lý luận và thực tiễn,
nói đến thể chế chính trị, xã hội, quân sự, kinh tế, văn hóa, giáo
dục... từ những vấn đề có tính chất chiến lược đến những vấn đề tưởng
như vụn vặt diễn ra hằng ngày trong đời sống cụ thể của đất nước. Theo
lời dạy của các "ông trùm" Mác-Lênin, thì chủ nghĩa xã hội bao gồm những
vấn đề tầm cỡ quốc gia và quốc tế về toàn bộ thể chế chính trị, kinh tế
và xã hội.
Ở nước ta, sau khi thực hiện được thống nhất nước nhà, chúng ta
chuyển sang xây dựng chủ nghĩa xã hội. Từ năm 1975 đến năm 1986, chúng
ta xây dựng chủ nghĩa xã hội, về chính trị là duy trì theo cơ chế "Đảng
lãnh đạo, Nhà nước quản lý và nhân dân làm chủ. Tổ chức đảng thì là tổ
chức đảng riêng biệt không giống ai. Còn tổ chức Nhà nước quản lý thì
phần nào đó thực hiện theo "tam quyền phân lập" hoặc thực tế là "theo
đảng quyền độc trị", còn tổ chức bầu bán ra quốc hội và chính phủ chẳng
qua là làm theo "dân chủ do đảng chỉ đạo" và theo ý đảng, càng ngày càng
không theo lòng dân. Cho nên không có tam quyền phân lập, cũng không có
dân chủ thật sự.
Người dân chẳng có vai trò gì trong xây dựng hệ thống chính quyền
cả. Từ cấp cơ sở, bố trí ai vào chức vụ gì đều "phải có ý kiến của Đảng
cả" mà Đảng thì lại chưa thực có dân chủ trong Đảng. Tầm vĩ mô cả nước
thì bất kỳ cái gì cũng phải "xin ý kiến Bộ Chính trị", ở tỉnh thành phố
trực thuộc trung ương, thì phải có ý kiến của Thường vụ Đảng cấp tỉnh
thành, ở huyện, quận cũng thê thậm chí đến thôn xã, không có ý kiến của
thường vụ là vẫn đề cho dù có hợp lòng dân cũng vẫn bế tắc không được
thông qua, thậm chí bị gác lại, gây ra nhiều sự ấm ức trong dân, chứ
thực chất dân chẳng có quyền làm chủ nào cả, có chăng là "quyền làm chủ
trong lao động" "đói thì đầu gối phải bò/no cơm ấm cật còn dò đi đâu !"
Đáng ra, dân làm chủ phải được làm chủ tất cả mội lĩnh vực chính
trị, đời sống xã hội, dân chủ hóa toàn bệ hoạt động của chính quyền,
minh bạch hóa tất cả các vấn đề có liên quan đến nhân dân. Đằng này, dân
bị coi như một đàn cừu non hoặc không được như đàn cừu non. Mọi sự đều
áp đặt, cả đến bỏ phiếu trưởng thôn cũng bị áp đặt và có khi tranh nhau
đến nảy lửa. Định chế cán bộ cấp này cấp nọ bao nhiều người, bao nhiêu
chức danh, quyền hạn, nhiệm vụ của họ thế nào, trách nhiệm của họ đến
đâu, khi làm sai thì ai chịu trách nhiệm hay lại chỉ đổ cho lãnh đạo tập
thể là xong.
Vì thế cho nên, dân ta đang phải chịu đội một cái "nấm" chính quyền
đông đảo vô kể,một phương của tỉnh Quảng Ninh có đến hơn 600 cán bộ các
loại, một xã ở Thanh Hóa có trên dưới 500 cán bộ, trong đó không ít cán
bộ trong diện "sáng vác xe máy đi, tồi lên xe máy đi về nhà (hoặc là đi
nhậu nhẹt) Rất nhiều công việc hành chính phải có "bôi trơn". Vì bộ máy
của ta có nhiều "hoen rỉ" quá rồi nên lúc nào việc gì liên quan đến dân
cũng "bắt dân phải bôi trơn" đến nỗi Bà Phó chủ tịch nước phải kêu lên
"họ ăn bất cứ cái gì !" Chẳng lẽ chủ nghĩa xã hội tươi đẹp của chúng ta
đang huy động toàn dân xây dựng và bảo vệ lại như vậy ư. Đích thị là
"nửa dơi nửa chuột rồi còn gì !
Kinh tế xã hội chủ nghĩa, mấy chục năm qua, nhất là từ khi có đổi mới
đến nay, nhiều cái được bung ra, làm ăn phấn hứng một thời gian, nay
dường như đâu lại hoàn đấy, thậm chí còn tệ hại hơn cả trước thời kỳ đổi
mới. Vẫn duy trì kinh tế quốc doanh làm chủ đạo, mà người dân chúng tôi
thấy chẳng có "ông quốc doanh nào chủ đạo' để phát triển cả mà chỉ toàn
thế các ông ấy làm hại ngân sách Nhà nước, chiếm đoạt đất đai, bỏ phí
đất đai, tài nguyên thậm chí "đào cả mả ông cha bán cho nước ngoài" Nhìn
vào sự phát triển của các tập đoàn kinh tế quốc doanh thì chỉ thấy thua
lỗ và xập xệ, trong khi các vị được giao trách nhiệm quản lý các tập
đoàn, các cơ sở kinh tế quốc doanh đều lĩnh lương khủng, đều trở thành
những người giầu "nứt đố đỏ vách", đều trở thành tư bản đỏ hoặc quý tộc
đỏ.
Như vậy là nhờ có đường lối kinh tế của Đảng trong nhiều năm qua, đã
hình thành một "giai cấp" quý tộc mới mà chính tư tưởng của chủ nghĩa xã
hội là xây dựng một xã hội không con giai cấp, không có người bóc lột
người, không còn cái hố ngăn cách giầu nghèo, sang hèn, không xuất hiện
những ông vua lớn nhỏ. Nước ta có 11.000 xã, phường, hơn 600 quận huyện,
63 tỉnh thành phố, ta thẻ thống kê xem có bào nhiều "Vua" lớn nhỏ từ
thôn xã trở lên và có bao nhiều các nhà quý tộc và tư bản đỏ giầu có
không thể tưởng tượng được.
Đi theo các quan chức là các "mệnh phụ phu nhân", các công chúa, các
công tử, học thì dốt và lười học những lại được bố trí làm việc và
hưởng lợi ghê gớm. Xây dựng chủ nghĩa xã hội, sao xuất hiện nhiều quý
tộc, tư bản đỏ, con ông cháu cha ăn trên ngồi chốc như vậy. Phải chăng
đây là một sự công bằng mà hằng ngày các nhà lý luận và các văn bản
nghị quyết cứ ra rả nói không biết mỏi mồm, không biết chán.
Cái "chủ nghĩa xã hội" của chúng ta đang xây dựng một nền văn hóa
tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Nghe thì ra vẻ oai phong lẫm liệt như
vậy, nhưng trong thực tế đời sống dân chúng thì khác hẳn. Xã hội ta
hiện nay dường như không có được những chuẩn mực văn hóa, một phần thôi
như "chẩn mực văn hóa thời Cụ Hồ" cũng dường như bị tiêu vong. Toàn xã
hội bây giờ là cả một sự băng hoại.
Chưa bao giờ xã hội Việt Nam lại có nhiều gái điểm, chuyện tình công
sở, bồ bịch của sếp lớn sếp nhỏ, thậm chí "mang cái vốn tự có" để mua
quan bán chức, để "vinh thân phì gia" nữa cơ. Cái vốn tự có ấy đã và
đang làm lũng đoạn nền văn hóa đạo đức dân tộc chứ không "đậm đà bản sắc
dân tộc" đâu. bao nhiều người Việt nam phải đi làm "cu-ly" cho các ông
chủ "công ty trách nhiệm hữu hạn" trong nước, chủ cơ sở tư nhân, chứ có
được đóng vai trò là giai cấp công nhân lãnh đạo đất nước đâu.
Làm cu-ly nên lương thì thấp, làm việc kéo thêm giờ hằng ngày, chẳng
ai coi luật lao động ra cái gì, đời sống văn hóa hầu như chỉ là số
không, quan hệ nam nữ, đồng nghiệp, đồng loại dường như chỉ vì
tiền...Trong khi đó, chỉ cần phấn đấu vào đảng, làm chức vụ này khác dần
lên đến cán bộ chủ chốt cấp phường, xã thôi cũng đã ăn đủ. Quy định
cán bộ chủ chốt không nên làm quá hai nhiệm kỳ (10 năm), những tại quê
tôi người ta "biến tấu" làm đến 20 năm, thậm chí hơn nữa. Đủ thời gian
để tích lũy kinh nghiệm vơ vét của cả xã hội và "bóc lột" nhân dân.
Tại địa phương chúng tôi hiện đang có nhiều cặp "bí thư chủ tịch xã"
thay đổi nhau làm đến bốn khóa mà khóa nào cũng vớ bẫm, chả trách họ
giầu là phải. Ấy là chưa nói "xã hội đỏ" bây giờ rất tích cực "bám lấy
xã hội đên" để làm dự án, để xây dựng công trình, để lấn chiếm đất đai
và làm giầu bất chính...Một hiện tượng hơi là đã xảy ra trước mũi chúng
tôi : Trong 10 năm qua, nghĩa là từ khi có chủ trương đưa địa phương
chúng tôi vào "Khu công nghiệp", hầu hết diện tích cánh tác trên 400 ha
bờ xôi ruộng mật đã "chuyển nhượng" cho khu công nghiệp. Dựa vào đó, cán
bộ xã thoải mái bán 1000 xuất đất làm "đất thỏ cư" mà cứ êm như ru. Tất
nhiên không phải ai muốn mua đất giá "dãn dân" cũng được đâu. Họ bán
cho họ cả đấy, chúng mình lại bán cho chúng mình.
Thấy vậy, dấy lên phong trào "toàn dân lấp ao, cả làng lấn chiếm"
mạnh ai nấy làm, nhất là những người ra trại và làm nhà gần đất công,
gần đồng ruộng "sở hữu toàn dân". Tự do lấn chiếm, bao nhiêu mét vuông
tùy heo khả năng của từng nhà và sự "im lặng" của chính quyền. Ngày xưa,
dân ta hễ mở miệng là nói "ơn đảng, ơn Nhà nước" nay họ vẫn nói như
thế, nhưng lại hiểu ngược lại 180 độ. Anh H. lấn chiếm được mấy trăm mét
vuông thùng vũng quanh nhà, rộng gấp mấy lần mảnh đất "xã chia cho làm
nhà từ trước". Gần đây, anh bán chỗ đất được hợp lý hóa, cấp "Sổ đỏ"
chứng nhận quyền sử dụng đất ấy đi lấy mấy trăm triệu thêm vào xây ngôi
nhà ba tằng với đầy đủ tiện nghi hiện đại trên đất lấn chiếm một cách
đàng hoàng. Anh nói: "Tôi nhờ ơn Đảng mới được như vậy chứ trước đây mơ
cũng chẳng có."
Cái bản sắc văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc của ta hiện nay phải chăng
là cô bảo mẫu đánh đập bạo hành trẻ em mẫu giáo, học sinh cấp 2 đã yêu
đương lung tung và nhiều cháu có bầu khi mới học chưa hết lớp 9, sinh
viên có hàng nghìn cặp sống thử như vợ chồng. Công sở nào từ cấp xã trở
lên đều có "tình công sở" Đến nối cô văn phòng xã tôi "làm em nuôi" ông
chủ tịch xã, cô kế toán tài chính xa làm em nuôi ông Bí thư xã gần như
công khai. Cồ nào cũng có chồng có con cả rồi, những vì "nhóm lợi ích"
nên cứ quan hệ thoải mái. Anh chồng của cô văn phòng tức quá không làm
gì được bền trèo lên mái nhà dỡ ngói quẳng xuống sân cho vơ nát để bõ
tức. hàng xóm có người sang đếm đống ngói mới mua 100 viên của anh ta
mới biết anh ta đã đập vỡ mất 72 viên vì 100 viên ngói sanh mua định lớp
chỗ dột nay chỉ còn 28 viên, chứ ngói đã vỡ rồi thì đếm làm sao
được...Nhan nhản những cảnh con đối xử tàn tệ với cha mẹ, ông bà, anh
chị em "từ mặt nhau" đôi khi vì chuyện cỏn con.
Đi về cơ sở bây giờ, để ý một chút không khó lắm cũng thấy cái "chủ
nghĩa nửa dơi nửa chuột" ấy diễn ra hằng ngày như thế nào, khỏi làm
phiền đến các "tiến sĩ lý luận Mac-Lê". Dân mình thích cái gì cũng phải
rõ ràng, đen ra đen trắng ra trắng, công khai minh bạch, chứ cứ nửa dơi
nửa chuột mãi thế này thì cho dù 100 năm nữa có cái chủ nghĩa xã hội như
hiện giờ thì vẫn khổ, vẫn nhục chứ chẳng có sung sướng cái nỗi gì !...
Nguyễn Mộng Hoài
