Đào Lê Tố
Đã có những tín hiệu đáng tin cậy, ngành điện sắp tăng giá. Lý do
thì vẫn "cũ rích": đưa giá điện sát giá thị trường để khuyến khích đầu
tư. Ẩn chứa đằng sau đó vẫn là mục đích "cũ rích", bù lỗ do kinh doanh
ngoài ngành, và làm ăn kém hiệu quả. Cách làm thì "vũ như cẩn": úp úp,
mở mở, không công khai minh bạch nhằm lừa gạt, đánh úp công luận và
người tiêu dùng.
Ảnh minh họa
Lần tăng giá tới đây, EVN về cơ bản vẫn bổn cũ soạn lại. Dù rằng, cách nói khác đi. Đại thể, mỗi năm EVN cần khoảng 4 tỷ USD để đầu tư nguồn và lưới điện (Chiếm 35 % vốn đầu tư toàn xã hội), trong khi EVN chỉ bảo đảm được 20% số đó. Còn lại phải thu xếp qua các khoản vay trong nước và Quốc tế. Nhưng để vay được thì giá điện phải tăng bởi đơn giản, nếu giá điện không tăng, EVN không có lãi thì không ai cho vay... Có điều, vì sao cứ phải tăng giá thì EVN mới có lãi, EVN đã và đang sử dụng nguồn vốn vay khổng lồ như thế nào thì quyết không nói ra. Ví dụ nhỏ sau đây sẽ góp phần vén lên bức màn bí mật đó.
Để đầu tư dự án đường dây 500 kV Pleiku - Mỹ phước - Cầu bông, EVN
phải sử dụng nguồn vốn vay của cơ quan phát triển Pháp (AFD) theo thoả
ước số CVN 1155 01 G. Thoả ước này quy định EVNNPT có quyền lựa chọn đơn
vị trúng thầu và AFD là bên cho vay không có quyền lựa chọn đơn vị
trúng thầu. Vậy nhưng, cách thức đấu thầu của EVN từ trước đến nay vẫn
vậy, thích thì tuân thủ, không thích thì ngang ngược bỏ qua. Tại gói
thầu số 28 là gói thầu cung cấp vật tư thiết bị cho dự án đường dây
500kV Pleiku - Mỹ Phước - Cầu Bông, hồ sơ mời thầu của EVNNPT quy định,
kháng điện 500kV có thể là đơn pha hoặc ba pha; khoảng cách phóng điện
không khí pha - pha ≥ 7.400mm, vừa phải đáp ứng theo tiêu chuẩn IEC
(tiêu chuẩn của Ủy ban Kỹ thuật điện quốc tế). Khi mở thầu thì hai nhà
thầu Isolux – Comin và ALSTOM GRID được lọt vào “chung kết” để EVNNPT
lựa chọn. Tổ chuyên gia đấu thầu đã xem xét cẩn thận tiêu chuẩn kỹ
thuật, đã có văn bản đề nghị tư vấn làm rõ và được trả lời: “Khoảng
trống (clearance in air) pha - pha ≥ 7.400mm được yêu cầu trong hồ sơ
mời thầu để lắp đặt thiết bị. Việc áp dụng khoảng trống này cho thiết bị
không phải là điều kiện bắt buộc, mà được quy định bởi thử nghiệm cách
điện (IEC 71-2-Annex A)” và khoảng trống áp dụng cho thiết bị theo yêu
cầu đối với mức cách điện..., được áp dụng theo tiêu chuẩn IEC 60076-3 -
table 7 như sau: Pha - pha ≥ 4.200mm”. Như vậy, nhà thầu Isolux - Comin
chào thầu khoảng trống 6.400mm không vi phạm điều kiện kỹ thuật bắt
buộc. Về giá cả, nhà thầu Isolux - Comin chào 18.860.000 USD trong khi
nhà thầu ALSTOM GRID chào 20.940.000 USD, đắt hơn 2.000.000 USD, tương
đương 44 tỷ đồng. Căn cứ vào đó, lúc đầu EVNNPT thống nhất chọn Isolux -
Comin trúng thầu, với nhận xét: Để tận dụng nguồn vốn vay của AFD, rút
ngắn tiến độ của dự án và mặt khác nhà thầu (Isolux - Comin) có giá
chào hợp lý. Vì thế kết luận nhà thầu trúng thầu là liên danh Isolux -
Comin. EVNNPT còn nhấn mạnh “Hồ sơ dự thầu của nhà thầu chào 6.400mm
không đáp ứng yêu cầu 7.400mm, tuy nhiên vẫn đáp ứng yêu cầu của tiêu
chuẩn IEC-60076-3 (là 4.200mm) - đánh giá chấp nhận”. (Tờ trình 808
TTr/AMT ngày 8 tháng 3 năm 2012 của Ban Quản lý dự án các công trình
điện miền Trung - Đơn vị được EVNNPT uỷ quyền quản lý dự án).
Thế rồi, chẳng hiểu lobby, vận động thế nào, kết luận này ký chưa ráo
mực thì EVN lại đưa ra quyết định khác, quay ngoắt 180 độ để lựa chọn
nhà thầu ALSTOM GRID với giải thích: Isolux - Comin trượt thầu là do
không đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật, cụ thể: Khoảng cách phóng điện không
khí pha - pha không đạt giá trị ≥ 7.400mm. Bất nhất đến thế là cùng.
Đáng kinh ngạc hơn, khi Phóng viên Báo Lao Động lật lại hồ sơ thầu mà
bài thầu EVNNPT đặt ra tương tự dự án đường dây 500kV Pleiku – Mỹ Phước
- Cầu Bông và phát hiện trong dự án đường dây 500kV Quảng Ninh – Hiệp
Hòa, hồ sơ thầu mà EVNNPT đặt ra yêu cầu khoảng cách pha – pha cho kháng
điện phải là ≥ 7.400mm. Thậm chí trong phần yêu cầu kỹ thuật chi tiết,
EVNNPT có thêm ghi chú rằng “nếu nhà thầu nào không đáp ứng một trong
các thông số yêu cầu trong hồ sơ kỹ thuật (trong đó có yêu cầu khoảng
cách pha-pha là 7.400mm) sẽ bị đánh giá là không đáp ứng và sẽ bị loại”.
Vậy nhưng, EVN nói vậy mà không phải vậy, nhà thầu Alstom Grid chào
thầu khoảng cách pha-pha là 4.300mm vẫn được NPT chấp nhận cho trúng
thầu.
So sánh với dự án đường dây 500kV Pleiku – Mỹ Phước - Cầu Bông, bài
thầu NPT đặt ra cũng là khoảng cách kháng điện pha-pha ≥ 7.400mm, nhưng
nhà thầu Isolux – Comin đáp ứng khoảng cách này là 6.400mm lại không
được EVNNPT chọn trúng thầu, làm Nhà nước gánh thêm hơn 44 tỉ đồng tiền
đi vay. Vấn đề được đặt ra là với một tiêu chí xét thầu được EVNNPT đặt
ra lại có hai sự lựa chọn, đây là sự tùy tiện trong chọn thầu cần phải
được xem xét lại! (http://laodong.com.vn/kinh-doanh/vu-chon-thau-o-tcty-truyen-tai-dien-quoc-gia-hai-du-an-su-khuat-tat-140862.bld).
Chỉ một dự án nhỏ, khi thích thì giải thích cách này, khi không thì
nói theo cách khác, lại còn đổ vấy cho nước ngoài để trốn tránh trách
nhiệm. Theo giới lọc lõi trong đấu thầu, đây chẳng qua là trò ăn hai
mang của chủ đầu tư ấy mà, ai chịu chi nhiều là chiến thắng. 44 tỷ đồng
vốn vay, năm này, năm khác, chẳng mấy chốc phổng phao tới hàng trăm tỷ.
Người dùng điện lại phải nai lưng ra trả nợ cho EVN thôi. Thế thì vốn
nào cho đủ để EVN đầu tư, giá nào cho đủ để EVN bù lỗ...
