Phan Châu Thành
Gần đây vụ nổi loạn của cư dân khu Little India của đảo quốc
Singapore khiến không ít người nước ngoài phải nhìn lại và đặt câu hỏi:
Đằng sau vẻ hoàn hảo của Singapore – được thế giới đánh gía rất tốt đẹp
hầu như về mọi mặt chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội – liệu có điều
gì không ổn?
Nói cách khác, liệu viên ngọc Singapore có những tỳ vết?
Ngọc nào mà không có tỳ vết, và chính vì có những tỳ vết thì đó mới
là ngọc thật. Singapore cũng vậy, theo tôi, cũng có những tỳ vết bẩm
sinh của nó mà trong những góc nhìn hay/và ánh sáng nhất định, chúng
mới hiện ra. Vụ bạo loạn của cư dân Little India vừa qua đã hé lộ một
góc tối như vậy của Singapore.
Thực ra, mâu thuẫn giữa người lao động nhập cư với cư dân Sing gốc -
cả tầng lớp lao động và trí thức, không phải là điều mới lạ đối với tôi,
vì đã có nhiều lần sống và làm việc dài hạn ở Sing. Hơn 30 năm nay, đảo
quốc nhỏ bé này đã đi lên một phần nhờ chính sách khai thác khôn ngoan
lực lượng lao động rẻ của các nước láng giềng, đầu tiên chủ yếu là
Malaysia và Indonesia, sau đến Philippines, Miamma và Thailand là chủ
yếu, và hiện nay là Trung Quốc, Ấn độ và cả Việt Nam…
Nói chung, đó đều là những mỏ tài nguyên con người hầu như vô hạn đối
với hơn ba triệu dân ít ỏi của Singapore, nhưng Singapore lại không bao
giờ “khai thác” bền vững “chúng”, mà chỉ sau dăm năm đến chục năm là
phải “đổi thị trường”. Tại sao vậy, nếu đó là quan hệ hợp tác đôi bên
cùng có lợi? Hỏi là trả lời. Đó thường không phải quan hệ hợp tác đôi
bên cùng có lợi, mà phần thiệt thòi quá lớn luôn luôn ở phía bên ngoài
đảo quốc này, mà chỉ sau hàng chục năm “hợp tác” họ mới nhận ra.
Quan hệ hợp tác kinh tế của Singapore với các nước láng giềng Asean
và châu Á không chỉ diễn ra trên lãnh thổ Singapore mà chủ yếu là ngoài
lãnh thổ nhỏ bé của Singapore, tại các nước đối tác của Sing. Và chính
tại những nơi đó, tức là khắp nơi, những mâu thuẫn giữa giới đầu tư và
chủ doanh nghiệp Singapore với các lực lượng đầu tư và lao động và cả
các chính quyền địa phương, mới tiềm ẩn nhiều nguy cơ lớn.
Với entry này tôi chỉ xin bàn một vấn đề nhỏ: phong cách hay đạo đức kinh doanh.
Nếu chúng ta để ý, hầu như trong tất cả những vụ tham nhũng lớn tiền
chính phủ ở các quốc gia đối tác của Singapore, từ Malaysia đến
Indonesia, từ Phillipines đến Tháiland và Miamma, và nhất là tại Việt
Nam và Trung Quốc, đều thấp thoáng bóng dáng các công ty và các doanh
nhân Singapore… Tôi đã nhiều lần nói chuyện về vấn đề trên với các doanh
nhân Malaysia, Indonesia, Philippines và Thailand… và chúng tôi thường
rút ra kết luận khá đồng thuận, như trên…
Hãy lấy ví dụ Việt Nam, chúng ta có thể kiểm tra để rồi khẳng định,
có lẽ khoảng 80-90% các vụ án tham nhũng lớn có liên quan yếu tố nước
ngoài ở Việt Nam từ mở cửa 1986 đến nay, nhất là trong các ngành công
nghiệp như dầu khí, xăng dầu, hàng hải…, đều có bóng dáng các công ty và
các doanh nhân Singapore… Cả Vinashin, cả Vinalines, tất cả các vụ án
chống tham nhũng ngành dầu khí, xăng dầu, điện lực… đều có những doanh
nghiệp/doanh nhân Sing tham gia. Nhưng mọi điều tra chống tham nhũng của
các nước đến cửa ngõ Sing thì… đều dừng lại.
Tại sao thế? Bởi vì, một mặt, các “doanh nhân” cộng sản của VN ta khi
muốn tham nhũng lớn thì họ làm việc đó với các đối tác nước ngoài như
Singapore là an toàn nhất. Nhưng mặt khác, các doanh nhân Singapore luôn
là số những doanh nhân nước ngoài tích cực khuyến khích và mồi chài đối
tác mình làm như vậy nhất, bởi vì “kinh doanh” như thế là “hiệu quả”
nhất, “thành công” nhất… Và, bằng cách nào đó, dù luôn tham gia sâu vào
tham nhũng ở nước ngoài, họ luôn được an toàn và được pháp luật
Singapore bảo vệ hiệu quả… Mr.Goh của Công ty AP trong vụ án Vinalines
đang diễn ra, môi giới và rửa tiền cho Dương Chí Dũng mua ụ nổi 83m, là
một ví dụ điển hình. DCD có thể sẽ phải dựa cột, nhưng Mr.Goh thì vẫn
yên tâm xài hang triệu đô đã kiếm được. Cá nhân tôi có thể gọi mặt điểm
tên hàng chục doanh nhân Sing như thế trong rất nhiều vụ án lớn ở VN
trong khoảng 15-20 năm qua…
Câu hỏi của tôi ở đây là, nếu không phải Mr.Goh từ Sing, mà là
Mr.Smith của một công ty Mỹ hay Mr.Bill của công ty Úc hay Mr.Tanaka từ
Nhật làm việc đó thì liệu họ có được yên với luật pháp của họ không?
Nhưng Mr. Goh thì chắc chắn sẽ được yên ổn sống hưởng thụ. Có khi Mr.
Goh còn sẽ quay lại Việt nam làm ăn tiếp, và tất nhiên sẽ được các
“doanh nhân” cộng sản VN chào đón tiếp (như nhiều người Sing khác tôi
từng biết!).
Sau trên ba chục năm làm việc, hợp tác với các doanh nhân nước ngoài
trong đó số đông là với các doanh nhân Singapore như thế, tôi nhận thấy
các doanh nhân Singapore dường như công khai sống hai mặt về đạo đức
kinh doanh: họ làm ăn khá nghiêm chỉnh trong nước họ, và rất rất maphia –
chủ yếu dựa vào mua chuộc, hối lộ và rửa tiền (tạo ra cơ hội tham nhũng
cho các đối tác) ở nước ngoài. Cách “làm ăn” như thế khiến họ trở
thành những đối tác lý tưởng của những “doanh nhân lớn” tiêu tiền chùa
tại các nước cộng sản như VN và TQ như Phạm Thanh Bình của Vinashin,
Dương Chí Dũng của Vinalines. Ở vụ án Vinashin đảng không lôi được các
“yếu tố nước ngoài” ra đó thôi, nếu không chúng ta đã có thủ tướng khác
từ lâu.
Tìm hiểu và quan sát kỹ một thời gian dài, tôi đi đến kết luận là cả
hệ thống pháp lý và chính sách kiểm soát tài chính quốc gia, chính sách
thuế… rất thoáng và thực dụng của Singapore dường như khuyến khích và
tạo điều kiện, thâm chí bảo vệ cho các “doanh nhân” của họ làm như vậy.
Có lần, tâm sự với người bạn thân là một doanh nhân Singapore đích
thực mà tôi biết rõ, tôi đã nói, đại ý: Các nước trong khu vực Asean nói
riêng và châu Á nói chung phải cảm ơn các doanh nhân Singapore vì đã đi
đầu và làm cầu nối cho họ với các nền kinh tế, các hãng đa quốc gia,
nhất là trong các ngành kinh tế kỹ thuật cao của thế giới. Nhưng, các
doanh nhân Singapore cũng phải chịu trách nhiệm liên đới về việc đi đâu
cũng mua chuộc và hối lộ để kinh doanh như là biện pháp hàng đầu, góp
phần tạo ra những tác phong kinh doanh tham nhũng tràn lan tại các nước
đó, nhất là tại Việt Nam này....
Hiểu rõ ý tôi muốn nói gì và tại sao tôi nói thế, bạn tôi trả lời
chua chát: “Tao cũng rất đau lòng vì nhìn thấy thực tế đó. Đó dường như
là “chính sách xuất khẩu” của các doanh nhân Singapore chúng tao rồi. Ở
đâu tao cũng chỉ nghe họ khoe nhau: “Tôi đã đầu tư và mua được ông lớn
này và ông lớn kia ở nước này và nước kia, và bây giờ là chỉ “khai thác”
họ dài dài…” Đúng là không có kinh doanh đích thực, chỉ có coruptions
và coruptions mà thôi! Nghệ thuật kinh doanh đã được chúng tao biến
thành nghệ thuật mua chuộc và rửa tiền rồi. Và vì rửa tiền giỏi cho các
đối tác nên các doanh nghiệp doanh nhân Singapore chúng tao rất thành
công trên thị trường khu vực, ngoài Singapore. Ở Singapore chúng tao chả
là gì và phải nhường sân cho các tập đoàn đa quốc gia thống lĩnh hoàn
toàn…”
Mấy năm sau gặp lại trên đất Sing, bạn tôi hồ hởi khoe đã chuyển cả
gia đình sang Canada, mua quốc tịch thứ hai và mở doanh nghiệp kinh
doanh bên đó, với vẻ mặt rạng ngời. Tôi mừng vì thấy bạn mình không muốn
và không còn phải làm dịch vụ rửa tiền cho đối tác nữa. Lý do đích thực
sau này tôi mới được bạn tâm sự: “Vì kinh doanh chủ yếu bằng rửa tiền
cho người khác thì nhục lắm, và nhất là không mặt mũi nào dậy được con
cái thành người, chứ chưa nói đến dạy kinh doanh…” Ôi, Richard, bạn tôi,
chắc chắn tôi sẽ nhớ mãi lời tâm sự đó của bạn, cho mình, suốt đời.
Từ đó, cứ nghe đến Singapore là tôi như thấy nụ cười, giọng nói của bạn mình – một người Singapore tiêu biểu.
Tôi nhìn rộng ra cả đảo quốc Singapore, thấy đúng là họ rất giỏi,
đúng là họ rất thành công mọi mặt thật, và họ xứng đáng được cả thế giới
ca ngợi.
Nhưng việc mấy chục năm qua nhiều người (hay đa số?) “doanh nhân”
Singapore đã gián tiếp “xuất khẩu tham nhũng” sang các nước láng giềng
như VN cũng là sự thật không thể chối cãi, ở khắp nơi nơi. Đó là một tỳ
vết của viên ngọc Singapore khiến những người doanh nhân đích thực như
bạn tôi phải bỏ đi tìm quê hương mới cho thế hệ “Sing” tương lai của họ?
Chỉ biết tôi cũng biết khá nhiều người Sing khác “di tản vì đạo đức
kinh doanh không phù hợp” sang Canada, Úc… như vậy.
Câu hỏi ở đây là, liệu đất nước Singapore có sẽ phải trả giá cho
những gì mình làm không đúng trong quá khứ, nếu có, không? Hay, liệu
những tỳ vết của viên ngọc sáng Singapore có sẽ làm nó sứt mẻ?
Bởi vì, khi bạn đi tha hóa người khác vì lợi ích của mình, bạn đã tha hóa chính mình trước đó…
Tôi mong rằng không, vì Singapore có những người rất tốt như tôi
biết, không phải chỉ Lý Quang Diệu, mà là cả Doanh nhân Richard, bạn
tôi.
PCT
