Ba vấn đề lớn trong các "đại án kinh tế" (3)

Phan Châu Thành

Dân Luận

Phần 3 (kết): Vấn đề con người – những “doanh nhân” XHCN

Trong Phần 1 và 2 – Những vấn đề pháp lý kinh doanh và từ mô hình tổ chức DNNN trong các “đại án kinh tế”, chúng tôi đã chỉ ra những nguyên nhân trong hệ thống pháp lý XNCH (như là những cái bẫy, những con đường kinh doanh quẩn và tắc), và những nguyên nhân từ mô hình tổ chức kinh tế nhà nước (như những cỗ máy kinh doanh sai thiết kế) đã/đang và sẽ dẫn đến sự đổ vỡ kinh tế của các tập đoàn KTNN như Vinashin, Vinalines… như thế nào.

Nhưng những nguyên nhân pháp lý chỉ tạo nên bối cảnh của sự phá sản và nguyên nhân từ mô hình tổ chức kinh tế nhà nước chỉ là phương tiện để thế chế cộng sản làm nên sự phá sản kinh tế XHCN tất yếu đó của họ. Những con người – hay những kẻ gọi là “con người mới XHCN”- những người cộng sản làm kinh tế định hướng XHCN, những “người lái” của những cỗ máy kinh tế XHCN quái thai đó, mới là nguyên nhân hạt giống trung tâm của toàn bộ quá trình phá sản tất yếu đó của cả nền kinh tế nhà nước định hướng XHCN của Việt Nam hôm nay.

Vậy những con người cộng sản Việt nam – những “doanh nhân XHCN” (mà chúng ta có hình ảnh các ông Phạm Thanh Bình, Dương Chí Dũng… và cá đồng chí chưa bị lộ của họ để minh họa), đang chủ đạo nền “kinh tế thị trường có định hướng” của VN đó là ai, và tại sao họ lại có thể và chỉ có thể thúc đẩy sự phá sản của cái nền kinh tế XHCN mà họ muốn “xây dựng” đó? Đó là điều tôi sẽ trình bày trong phần 3 này.

Họ trở thành “doanh nhân XHCN” như thế nào?

Thứ nhất, về cách chọn dùng người làm kinh tế XHCN của đảng CSVN, tiêu chuẩn đầu tiên là “hồng” tức là phải rất chuyên chính cộng sản, rồi đến “trung”- không phải “chuyên”. Nhưng ngày nay, ai là những người cộng sản thực sự “hồng”? May ra chỉ còn có thể tìm thấy số rất ít trong hai nhóm: các đảng viên lão thành nhưng đã hết thời, hết thế, hết lực và thường hết cả khả năng nhận biết mình đã “hồng” quá chỉ để cho kẻ khác “xơi”, kẻ khác (thường là đàn em họ) dùng họ làm gạch đỏ lót đường hại dân hại nước của chúng; và đám đảng viên trẻ mới còn ngây ngô và đang bị đảng lừa (nhưng đa số đảng viên trẻ hôm nay cũng đã là bọn cơ hội và lưu manh có ý thức rồi). Số đông đảo cộng sản còn lại thường là “rất hồng” trên miệng lưỡi nhưng mờ ám trong hành vi và rất đen tối trong mục đích – những kẻ gian hùng và/hoặc hèn, những kẻ cơ hội luôn có thể làm mọi thứ vì cá nhân.

Chính bọn gian hùng nhất, giả dối nhất, bẩn thỉu hay hèn nhất đó trong đảng sẽ là các ứng cử viên sáng giá nhất cho các chức vụ quản lý kinh tế XHCN của đảng. Nhưng nếu chỉ dựa trên tiêu chuẩn “hồng đểu” này thì đảng sẽ rất khó chọn cán bộ cho mình, vì sau mấy thế hệ đào tạo đảng có nguồn nhân lực loại này vô cùng “phong phú”, gồm vài triệu đảng viên cơ hội trong đội ngũ của họ. Lãnh đạo đảng biết rõ điều đó vì chính họ cũng là những kẻ như thế, nên… khi dẫn dắt các doanh nghiệp làm kinh tế, xác xuất để họ thành công làm sao cao được?

Tiêu chuẩn thứ hai là trung thành lại trở thành tiêu chuẩn quan trọng nhất, vì đảng sợ nhất là mất quyền, mất miếng ăn trên ngồi trốc đã và đang cướp được của dân, của nước, mất thế hiếp đáp dân. “Trung” được đảng cụ thể hóa thành “chung”: chung giai cấp (lý lịch), chung lợi ích, chung “thu-chi”, chung nhóm, chung hội, chung quê, chung họ hàng, chung trường đảng… Thực tế, để đảm bảo chữ “trung” và “chung” thì dùng người nhà, người thân là chủ yếu, vì điều đó đảm bảo tiêu chuẩn “an toàn cá nhân”. Dù đảng “nghiêm cấm” vị người thân trong bổ nhiệm cán bộ, họ vượt qua điều đó bằng cách… trao đổi và kinh doanh ghế. Ông A nhận con ông B, ông B nhận con ông C, và ông C nhận con ông A… Ví dụ: thủ tướng X gửi con cho bộ trưởng Xây dựng bổ nhiệm Thứ trưởng, con bộ trưởng Xây dựng sẽ được thủ tướng chỉ đạo bộ trưởng nào đó bổ nhiệm vụ trưởng hay thứ trưởng đâu đó… Cứ thế, có đi có lại, họ “gửi con cháu” nơi khác cho bạn bè hay cấp dưới cấp trên “nâng đỡ” và họ làm thế với con cháu của bạn bè, của cấp trên cấp dưới họ trong cơ quan mình…

Đó là một trong hai điều quan trọng nhất trong mọi quyết định dùng người của đảng: ứng cử viên là con cháu nhà ai hay là “người của ai” (có quan lớn giới thiệu, bảo lãnh), và… tiền. Còn những tiêu chuẩn khác nếu không đáp ứng thì họp “bổ sung hồ sơ”, cũng bằng tiền, và khai man, và làm hồ sơ giả, mua bằng cấp giả, thậm chí cả bản lý lịch giả, thi công chức giả, phỏng vấn giả, thực tập giả… Tất cả đều có thể giả, trừ tiền là thật và ứng viên là “con cháu ai đó” phải là thật.

Ngành kinh doanh “ghế” của cộng sản VN hiện nay

Riêng việc phát triển và bổ nhiệm cán bộ của đảng đã là một ngành kinh doanh cực lớn và quan trọng của các cán bộ đảng rồi (hàng tỷ đô la! kinh doanh “ghế”, mà đảng độc quyền sản xuất ngày càng nhiều). Chúng ta thử tính nhé: một xã/phường có khoảng trên dưới 300 “ghế” con con, một quận/huyện có trên 500-1000 ghế xoàng xoàng, một tỉnh/thành có khoảng 5-10.000 “ghế” kha khá, nhà nước có vài trăm nghìn “ghế” bự bự, chính phủ và các bộ ngành, các doanh nghiệp nhà nước có vài trăm ngàn ghế “màu mỡ” nữa… tất cả nhân với hai hệ thống cung vua-phủ chúa, trên ba chục bộ ngành và 64 tỉnh thành, trên 600 quận huyện và trên 6000 phường/xã…, nhân với giá của các ghế con con là hàng chục hàng trăm triệu đồng, và ghế “bự bự” là hàng tỷ đồng, còn ghế “màu mỡ” thì tính theo vàng và đô…

Thế cho nên các cán bộ của đảng, nhất là các cán bộ doanh nghiệp, sau khi đầu tư mua “ghế” không thể tập trung lo việc kinh doanh mà chỉ lo làm sao để bù vốn (tham nhũng) và… phá hoại kinh doanh.

Trong ví dụ, chúng ta có: ông Bình đi lên chủ yếu bằng quan hệ (được ông Kiệt nâng đỡ rồi nối sang các ông khác), còn ông Dũng lên bằng lý lịch và tiền, cả hai đều được bỏ qua yếu tố năng lực quản lý và khả năng chuyên môn (vì cái này phải thể hiện bằng kết quả công tác, thứ không bịa ra được). Cả ở Vinashin và Vinalines đại đa số cán bộ chuyên môn đầu ngành dù khách quan đều không đánh giá cao hai ông này. Khi người ta không đủ khả năng cả quản lý doanh nghiệp và chuyên môn thì người ta chỉ tụ tập xung quanh những người còn kém hơn họ nhiều, nhưng “cơ hội” cũng hơn họ nhiều, nhất là khi phân phát “ghế” là nguồn thu nhập quan trọng của họ.

Đào tạo cán bộ trong các doanh nghiệp nhà nước thế nào?

Về đào tạo con người trong các doanh nghiệp nhà nước, những người khá giỏi và ham học hỏi vào đó làm việc một thời gian là cùn đi, khả năng trình độ bị lụn bại đi, vì năng lực cần thiết nhất là ăn cắp, nịnh sếp và bè cánh, tố chất quan trọng nhất để thăng tiến là gian lận, giả dối, và phương cách quan trọng nhất để tiến thân là đấu đá, đè trên-đạp dưới-chọc bên, con đường tiến thân ngắn nhất là dùng tiền mua quan hệ… Đạo đức con người bị băng hoại nhanh chóng theo tốc độ tăng của thu nhập và thăng tiến. Những doanh nghiệp nhà nước chủ yếu gồm những con người như thế thì tạo ra giá trị gì và năng suất ở đâu để cạnh tranh trên các thị trường?

Làm việc cho các công ty tư nhân hay nước ngoài, người nhân viên hay cán bộ thường được đào tạo thêm và phải tự học chuyên môn liên tục để phát triển và để có thể giữa được việc làm lâu dài, để thăng tiến. Còn làm việc trong các công ty nhà nước, nhân viên có chí và có đức phải tự học hoàn toàn để làm việc nhưng như thế chưa đủ để giữ việc hay thăng tiến. Đa số thời gian trong các công ty hay cơ quan nhà nước là làm việc không liên quan đến chuyên môn, hay lãng phí, tức năng suất lao động rất thấp, thất nghiệp kín (đi làm nhưng không có việc làm) là tình trạng phổ biến…

Họ thăng tiến ra sao?

Việc đánh giá con người trong các doanh nghiệp nhà nước để sử dụng họ cho hiệu quả và làm cơ sơ để bổ nhiệm họ vào vị trí cao hơn khi cần lại càng... nhức nhối mùi tiền. Tất nhiên, “năng lực cán bộ” trong các doanh nghiệp nhà nước là khả năng gian dối và đi bằng đầu gối của họ, và khả năng đâm chọc sau lưng nhau. Đấu đá tranh giành chức quyền là hoạt động chủ yếu và quan trọng nhất trong các doanh nghiệp nhà nước, nhất là ở cấp tổng công ty và tập đoàn. Vì có hai chúa sơn lầm là CT và TGĐ nên bao giờ doanh nghiệp cũng có hai phe và cần rất nhiều cấp phó để phò hai phe đó.

Phó tức là phụ, là trợ lý, còn cấp trưởng phải làm là chính, nhưng trong các doanh nghiệp nhà nuóc XHCN VN thì cấp trưởng không phải làm gì về chuyên môn, chỉ lo đấu nhau với đối thủ ngay trong cơ quan (do đảng cố tình cài sẵn), và nịnh sếp, nên cần rất nhiều phó, cho mọi việc và cho cả hai phe, tổ chức bị phình to rất nặng nề... Có nghĩa là, nếu ở cấp chính phủ chúng ta có “cung vua và phủ chúa” trên đầu dân thế nào (đảng và chính phủ) thì ở từng doanh nghiệp chúng ta cũng có hai bộ máy lồng vào nhau và vớn nhau như vậy. Hai bộ máy này luôn phải tự kiếm ăn (tranh ăn với bên kia), phải nuôi cấp trên, phải “thu hồi vốn” (mua ghế) và phải theo dõi kiểm soát bên kia để rình cơ hội hạ gục nhau… thì làm sao mà kinh doanh cho tốt được?

Ví dụ, chúng ta hãy nhìn trong năm 2013 này hai phe đảng và chính phủ chỉ tập trung chủ yếu ra đòn đánh nhau liên tiếp tranh giành quyền lực và lợi ích nhóm mà thỏa hiệp nhau trong việc quản lý kinh tế, quản lý đất nước, lãnh thổ biển đảo, công tác xã hội, chính trị và ngoại giao… như thế nào, thì trong từng doanh nghiệp nhà nước họ cũng chỉ lo đánh nhau, nhất là khi các sếp của họ đang vào cao trào đánh nhau ở cấp quốc gia như thế, và họ bỏ bê và làm hỏng, làm kém, làm be bét công việc kinh doanh như thế nào, rồi hãy nhân nó lên khoảng trên dưới 4000 lần (là số doanh nghiệp nhà nước hiện nay) để bạn thấy bức tranh toàn cảnh của lực lượng kinh tế “chủ đạo” này hôm nay…trong số đó có hai doanh nghiệp đã nát bươm, nát nhất là Vinashin và Vinalines… Chúng chỉ có thể đấm mình tự chết chứ có phải những quả đấm thép đi đấm chuông người như đảng (và dân?) hy vọng đâu…

Họ được và tự nhìn nhận mình thế nào?

Cuối cùng, về mặt xã hội, đảng và nhà nước này coi các CT, TGĐ của các doanh nghiệp nhà nước, và họ cũng tự coi mình, là những doanh nhân thành công, họ lăng xê để được xã hội coi như vây. Đây lại là một ngộ nhận hay lừa bịp lớn nữa của đảng về các doanh nghiệp nhà nước.

Nếu về lý thuyết các chế độ và các đảng cộng sản đã không tìm ra hay xây dựng được môi trường kinh doanh nào khả dĩ hợp lý và khả thi (như thị trường tự do của xã hội “tư bản thối tha”), và về mô hình kinh tế họ đã không sáng tạo ra được cơ cấu nào có thể làm công cụ phát triển kinh tế bền vững cho xã hội (như mô hình công ty tư nhân của xã hội tự bản mà họ bắt chước nửa vời), thì về xã hội họ không xây dựng hay “lắp ghép” được hình mẫu con người cộng sản làm kinh tế nào, những nhà kinh doanh XHCN nào có tính người cả (như khái niệm doanh nhân, nhà doanh nghiệp – the enterpneuer, vẫn của xã hội “tư bản thối tha”), nên họ lại ăn cắp khái niệm doanh nhân – The Enterpneuer cao đẹp đó mà Loài người (“tư bản thối tha”) mới sinh ra trong vài ba thế kỷ gần đây. Họ gọi các GĐ, CT HĐTV các công ty, tổng công ty nhà nước là các “doanh nhân”, thậm chí các doanh nhân thành đạt và tiêu biểu cho XHCN…

Họ đã tung hô những kẻ cắp, tội đồ, tù nhân, tử tủ như Phạm Thành Bình, Dương Chí Dũng… là các doanh nhân thành đạt, vô vùng thành đạt, là một sự lừa bịp và đánh tráo khái niệm cấp toàn xã hội.

Thực chất, không có tiêu chí nào trong các tiêu chí của người doanh nhân đích thực mà loại người như Phạm Thanh Bình, Dương Chí Dũng hay các đồng chí chưa bị lộ của họ đạt được cả.

Thứ nhất, họ không hề kinh doanh bằng tiền của mình, không tự trả lương cho mình, họ chỉ là những kẻ làm thuê. Thứ hai, họ không kinh doanh bằng đam mê và sáng tạo, không kinh doanh bình đẳng trong thị trường cạnh tranh bình đẳng, họ chỉ múa may vụng về thô lỗ kém cỏi trong thị trường bất bình đẳng mà họ được đảng cho làm vua, không hề sáng tạo ra các giá trị mới cho xã hội (như Bill Gates hay Steve Jobs), mà chỉ phá…. Và thứ ba, họ không hề phải chịu trách nhiệm về những kết quả kinh doanh thua lỗ mà họ gây ra! Trong các vụ “đại án” mà họ là diễn viên chính, họ chỉ bị đảng buộc tội phần họ ăn cắp tàn bạo vào túi riêng thôi, phần kinh doanh thua lỗ và mất vốn hàng trăm ngàn tỷ đồng của dân do họ kém cỏi- ngu dốt, lãng phí và vô trách nhiệm thì đảng sẽ bắt dân lo chịu thay, họ vô can…. Và tiêu chí đạo đức, thứ tư, thì họ làm ngược lại. Các doanh nhân đích thực đi lên từ tay trắng đều tuân thủ pháp luật trong kinh doanh và họ chịu đựng và vượt qua nhiều năm gian khó trước rồi mới hưởng thành quả sau, còn “doanh nhân” của đảng đều kinh doanh vi phạm pháp luật (với độc quyền kinh doanh và có mọi ưu tiên vô lý đảng cho), hưởng vinh quang trước ngay lập tức, rồi chỉ một số ít “bị lộ” chịu gian khó (trong tù) sau…

Vậy mà hàng năm họ/đảng vẫn trao cho họ – những giám đốc doanh nghiêp nhà nước những danh hiệu hoành tráng như 100 Doanh nhân Tiêu biểu của Năm…, mà cả xã hội không ai thắc mắc họ có phải
Doanh nhân, và họ “tiêu biểu” hay đang làm tiêu tùng nền kinh tế? Điều đó không chỉ làm xã hội tôn vinh nhầm người mà những cái hại lớn hơn là nó sinh ra cả một thế hệ “doanh nhân” sâu mọt và nó giết chết tinh thần và những mầm mống doanh nhân đích thực, cái mà xã hội này thực sự thiếu để vươn lên xây dựng thịnh vượng.

Tóm lại, những “doanh nhân” của đảng như thế, với xuất thân và cách làm việc như thế, đạo đức như thế, chắc chắn không thể kinh doanh thành công, không thể góp phần đem lại thịnh vượng cho xã hội, mà chỉ có thể gây ra những đổ vỡ khủng khiếp như Vinashin hay Vinalines mà thôi.

Vài lời kết lại

Chúng tôi đã trình bày sơ bộ những nét chính về ba nhóm nguyên nhân tiềm ẩn “di truyền” tồn tại mặc nhiên trong mô hình-hệ thống kinh tế và con người XHCN của đảng CSVN hôm nay, khiến chúng tất yếu sẽ phải tự hủy hoại mình – và sẽ làm chìm cả nền kinh tế, cả xã hội “XHCN” này.

Nhưng vẫn còn một câu hỏi lớn bao trùm tất cả, đó là tại sao lại tồn tại những nguyên nhân đổ vỡ đó trong hệ thống pháp lý, mô hình tổ chức và mẫu người doanh nhân “định hướng XHCN”?

Câu trả lời rất đơn giản và ai cũng có thể nhìn ra, trừ mấy triệu đảng viên cộng sản: chủ nghĩa xã hội là sai lầm và ảo tưởng, tư tưởng cộng sản là tội lỗi, nên Loài người sau gần trăm năm quyết liệt “đấu tranh và thí nghiệm” đã phải từ bỏ vì không tìm thấy đường đi, cũng không tìm ra lý thuyết (triết lý và tư tưởng) nào khả dĩ soi đường đi tiếp…, nên không thể tạo ra hệ thống pháp lý phù hợp hay mô hình tổ chức khả thi hay con người tương ứng của hệ thống XHCN.

Cái mà đảng CSVN đang bày ra trên đất nước ta hôm nay chỉ là một mớ hổ lốn, một sự lừa bịp cố tình với dân tộc ta để họ kéo dài những ngày cai trị của họ trên đất nước này thêm năm nào hay năm đó, hòng cố gắng tranh thủ vơ vét tài sản đất nước cho các nhân gia đình họ them càng nhiều càng tốt. Tất cả chỉ thế thôi.

Chả lẽ cả mấy triệu đảng viên cộng sản Việt Nam, nếu cộng dồn từ 1930 có thể đến cả chục triệu người, trong đó có rất nhiều người ưu tú, tâm huyết và thật sự hy sinh vì quyền lợi dân tộc, không ai nhìn ra điều đó và chống lại? Có, một số ít ưu tú nhất, như các ông Trần Độ, Trần Xuân Bách, Hoàng Minh Chính, và những người khác…, nhưng tất cả họ đều sớm bị đảng tiêu diệt tàn khốc.

Tại sao họ lại đối xử với các đồng chí mình và các lực lượng dân chủ mới tàn khốc thế? Vì đối với họ, đó không chỉ là miến ăn của mấy triệu đảng viên cộng sản hôm nay (họ đại đa số đã rất giàu có rồi, đã là những tư bản đỏ rồi), mà là đó là “cơ đồ tương lai” của hàng triệu gia đình họ, của con cháu họ mai sau khi đảng cộng sản của họ chắc chắn sẽ phải chết và biến mất, thì cái họ vẫn muốn cướp giữ thật nhiều và bằng mọi giá để truyền lại cho con cháu họ là tài sản của quốc gia mà họ cướp được. Họ sẽ còn cần nhiều Vinashin, Vinalines nữa…

Và vì thế, đối với đảng cộng sản hôm nay, bảo vệ các doanh nghiệp nhà nước và các “doanh nhân” của họ là cuộc chiến sống còn. Hay, tiếp tục sinh ra rất nhiều vụ án như Vinashin, Vinalines nữa là cái giá tất yếu mà họ sẵn sảng trả, để gia sản riêng của họ và phe nhóm đầy thêm, đầy mãi. Họ hy vọng có thể làm thế mãi đến… hết thế kỷ 21 này!

Còn nhân dân ta, dân tộc Việt Nam ta, đã qua hơn nửa thế kỷ cai trị của cộng sản, tôi tin đã đến lúc tất cả nhìn ra bản chất đó, và không chấp nhận và cho phép bị lừa bị cướp thế nữa.

Vấn đề là, để vươn lên thịnh vượng, dân tộc ta vẫn sẽ phải cần những thế hệ Doanh nhân đích thực Bạch Thái Bưởi, và chúng ta sẽ phải làm lại từ đầu, hầu như là hoàn toàn từ đầu, từ những số âm ma quỉ, như chúng ta vừa ra khỏi chiến tranh…

PCT

PS: Người viết bài này đã có tất cả những điều kiện, cơ hội để trở thành một “doanh nhân thành đạt của đảng” như thế, nhưng đã chọn không trở thành như thế, không phải vì tôi biết trước mà sợ bị đếm lịch hay dựa cột (bởi vì ai cũng luôn tin đó nhất định sẽ không phải là mình!), mà vì tôi thấy rõ trước khi bị đếm lịch hay dựa cột hay vẫn ngây ngất trên đỉnh vinh quang, tôi đã sẽ phải bán linh hồn cho quỉ dữ là cái đảng cộng sản sa tăng của họ rồi – điều mà may thay tôi đã không chấp nhận từ thời trẻ.