Nguyễn Vạn Phú
Nhờ cuộc họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội vào tuần trước nhằm đánh
giá, rút kinh nghiệm kỳ họp Quốc hội thứ 7 và chuẩn bị bước đầu cho kỳ
họp thứ 8, chúng ta mới biết một số hiện tượng đáng buồn của một số đại
biểu Quốc hội.
Đó là chuyện vắng họp, điểm danh hộ, phát biểu bằng bài của người
khác, thậm chí còn là chuyện bỏ phiếu hộ cho đại biểu khác. Đó là chuyện
một số đại biểu không phát biểu, không tranh luận.
Từ đó, nảy sinh câu hỏi, đại biểu Quốc hội có vai trò giám sát đối
với toàn bộ hoạt động của Nhà nước; thế nhưng ai sẽ là người giám sát
các đại biểu Quốc hội để bảo đảm rằng các đại biểu đang làm đúng chức
trách của mình, đúng nguyện vọng của cử tri gởi gắm?
Đọc qua tường thuật cuộc họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội nói trên,
có thể có cảm giác dường như các vị lãnh đạo Quốc hội như Chủ tịch và
các Phó Chủ tịch cho rằng mình có quyền chấn chỉnh các đại biểu Quốc
hội. Vì tại cuộc họp này, có những phê bình theo dạng “đại biểu mà làm
như thế là thiếu nghiêm túc...”.
Ở đây cần làm rõ một điểm mấu chốt: các đại biểu Quốc hội là bình
đẳng với nhau trước cử tri; Chủ tịch hay Phó Chủ tịch Quốc hội có thêm
một số nhiệm vụ và quyền hạn theo quy định của Luật Tổ chức Quốc hội.
Đại biểu Quốc hội hoạt động theo quy chế đại biểu và nội quy kỳ họp. Đại
biểu nào vi phạm quy chế hay nội quy này thì Chủ tịch Quốc hội sẽ có
biện pháp chính thức để chấn chỉnh. Nhưng chắc chắn quy chế hay nội quy
sẽ không thể yêu cầu các đại biểu phải có phát biểu trước các vấn đề
đang tranh luận. Nói cách khác vai trò của lãnh đạo Quốc hội không phải
là giám sát các đại biểu khác như một hệ thống thứ bậc trong các cơ quan
công quyền khác.
Giám sát hoạt động của đại biểu do đó phải là vai trò của cử tri cả
nước, là người qua lá phiếu của mình chọn lựa người đại diện cho quyền
lợi của mình. Chính cử tri là người sẽ quyết định đại biểu có còn xứng
đáng với sự tin cậy của họ hay không.
Và để cử tri cả nước làm được vai trò giám sát này, điều quan trọng
phải là công khai minh bạch toàn bộ các hoạt động của các đại biểu.
Đầu tiên là công khai, thậm chí nhấn mạnh quy chế đại biểu Quốc hội
và nội quy kỳ họp như các chuẩn mực tối thiểu mà đại biểu phải tuân thủ.
Sau đó là công khai mọi quyết định của đại biểu, kể cả nội dung biểu
quyết của từng đại biểu để cử tri biết quan điểm của đại biểu đại diện
cho họ trước các vấn đề trọng đại của đất nước.
Hiện nay công tác thông tin của Quốc hội đã làm khá tốt việc ghi âm
và ghi thành biên bản các cuộc chất vấn và trả lời chất vấn giữa đại
biểu và đại diện Chính phủ. Cùng với việc truyền hình trực tiếp các buổi
chất vấn này, người dân phần nào hiểu được hoạt động của đại biểu Quốc
hội tại các phiên chấn vấn.
Thiết nghĩ sự công khai như thế cần được mở rộng đến tất cả các phát
biểu khác của đại biểu, kể cả tại hội trường hay tại tổ. Cũng cần công
khai mọi thư từ công dân gởi đến đại biểu của mình và cách giải quyết
hay trả lời của đại biểu.
Tất cả sẽ làm nên một hệ thống giám sát chặt chẽ giúp người dân bảo
đảm họ chọn đúng người họ tin tưởng để đại diện cho mình tại cơ quan
quyền lực nhà nước cao nhất của đất nước.