GS Carl Thayer
Đôi lời: Gần đây, trên tạp chí online của Trung tâm
Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), một viện nghiên cứu nổi tiếng ở
Washington, đã công bố các đề nghị rằng Hoa Kỳ tổ chức huấn luyện lực
lượng Cảnh Sát biển đa phương trong khu vực Biển Đông. Hai tác giả, ông
David Brown và Carl Thayer, cho rằng những đợt huấn luyện này sẽ tăng
cường khả năng của Việt Nam, Philippines và các nước khác, đồng thời
ngăn chặn các hành động khiêu khích của Trung Quốc diễn ra trong tương
lai. Đây là nội dung bài viết của GS Carl Thayer.
Người dịch: T.H.A.
15-08-2014
Tôi muốn cụ thể hóa đề xuất của ông David Brown bằng cách đưa ra giải
pháp sau đây: mục tiêu chính của chiến lược hàng hải của Hoa Kỳ ở biển
Đông nên là tạo ra những tình huống buộc Trung Quốc phải lựa chọn giữa
hai con đường: chấp nhận hiện trạng hoặc phải leo thang tranh chấp. Hoa
Kỳ nên theo đuổi một chiến lược gián tiếp bằng cách thắt chặt hơn nữa
quan hệ đồng minh với Philippines và hợp tác an ninh với Việt Nam, đồng
thời tham gia vào các hoạt động hàng hải ôn hòa với mục đích răn đe
Trung Quốc. Hoa Kỳ không nên đối đầu trực tiếp với Trung Quốc bằng lực
lượng hải quân của mình.
Trước cuộc khủng hoảng giàn khoan, Việt Nam đã đề xuất một cuộc đối
thoại an ninh ba bên với Hoa Kỳ và Nhật Bản. Đề xuất này có vẻ như đã
nhận được phản ứng thận trọng từ phía Nhật Bản song vẫn chưa bị gác lại.
Một cuộc họp ba bên kênh 2 (Track II) giữa các cơ quan nghiên cứu chiến
lược đã được lên kế hoạch tổ chức vào cuối năm nay ở Washington.
Trước tình hình hiện tại, một cuộc gặp ba bên kênh 1 (Track I — có
nghĩa là chính thức) nên bắt đầu được đàm phán và đóng vai trò như một
bàn đạp để thống nhất một chiến lược đa phương nhằm răn đe Trung Quốc.
Một chiến lược kiểu như vậy nên bao gồm cả Việt Nam, Philippines, Nhật
Bản và Hoa Kỳ, và đẩy mạnh hợp tác giữa các lực lượng tuần duyên của các
nước này. Cho đến nay Nhật Bản đã chủ động tiếp cận Philippines và Việt
Nam.
Hoa Kỳ và Việt Nam nên thúc đẩy thỏa thuận hợp tác giữa lực lượng
tuần duyên của hai nước. Đến nay, hoạt động huấn luyện đã diễn ra trên
đất liền dưới hình thức các khóa học ngắn. Lực lượng Tuần duyên Hoa Kỳ
nên được triển khai tới vùng biển của Việt Nam để tham gia huấn luyện
chung cũng như trao đổi quan sát viên trên tàu của nhau. Gần đây Việt
Nam đã tham gia Sáng kiến An ninh Chống phổ biến vũ khí hủy diệt hàng
loạt. Việc này mang đến một cơ hội cho Hoa Kỳ hỗ trợ Việt Nam phát triển
hơn nữa khả năng cảnh giới lãnh hải của mình.
Thời cơ đã chín muồi để Hoa Kỳ bắt đầu nới lỏng lệnh cấm bán trang
thiết bị và dịch vụ quân sự cho Việt Nam. Có thông tin rằng trước đây
Việt Nam đã bày tỏ quan tâm tới việc mua máy bay cảnh giới hàng hải và
radar bờ biển của Hoa Kỳ. Hoa Kỳ có thể triển khai mẫu máy bay mà Việt
Nam đang quan tâm và tiến hành các chuyến bay trình diễn với sự có mặt
của các quan sát viên quân sự của Việt Nam trên máy bay.
Thêm vào đó, các máy bay cảnh giới hàng hải của Hải quân Hoa Kỳ đang
đóng tại Philippines theo thỏa thuận tăng cường hợp tác quốc phòng gần
đây có thể được tạm thời triển khai tới Việt Nam. Chúng có thể tham gia
vào các nhiệm vụ cảnh giới hàng hải chung với các máy bay Việt Nam. Quan
sát viên quân sự của Hoa Kỳ có thể có mặt trên máy bay tuần tra của
Việt Nam, và ngược lại.
Các nhà phân tích an ninh khu vực dự đoán rằng từ nay trở đi Trung
Quốc sẽ tiến hành khoa trương sức mạnh hải quân trên biển Đông hàng năm
từ tháng 5 đến tháng 8. Điều này sẽ mang lại cơ hội cho Hoa Kỳ và Nhật
Bản tổ chức một loạt các cuộc diễn tập hàng hải và các chuyến bay tuần
tra liên tục với Việt Nam và Philippines ngay trước khi lực lượng Trung
Quốc xuất hiện, kéo dài từ tháng 4 tới tháng 8 hàng năm. Chi tiết của
các hoạt động này nên được bạch hóa tối đa cho tất cả các quốc gia trong
khu vực, bao gồm cả Trung Quốc.
Một chiến lược gián tiếp mang lại cho Hoa Kỳ phương thức cụ thể hóa
chính sách công khai phản đối việc sử dụng các biện pháp cưỡng ép và dọa
nạt để dàn xếp các tranh chấp về lãnh thổ. Một chiến lược gián tiếp
không đòi hỏi Hoa Kỳ phải trực tiếp đối đầu với Trung Quốc. Chiến lược
này dồn cho Trung Quốc gánh nặng phải lựa chọn có chấp nhận rủi ro phải
đương đầu với các đội hình tàu thuyền và máy bay hỗn hợp của cả Hoa Kỳ,
Nhật Bản, Philippines và Việt Nam hay không.
Lực lượng không-hải hỗn hợp này sẽ hoạt động trong các vùng lãnh hải
và không phận quốc tế chồng lên đường 9 đoạn của Trung Quốc. Mục tiêu ở
đây là duy trì sự hiện diện liên tục các phương tiện máy bay và tàu bè
để răn đe Trung Quốc khỏi việc cưỡng ép và dọa nạt Việt Nam và
Philippines. Có thể tăng cường hiệu ứng răn đe bằng việc trao đổi chéo
lực lượng thủy thủ và phi hành đoàn trong tất cả các cuộc diễn tập. Quy
mô và cường độ của các cuộc diễn tập này có thể được tùy chỉnh theo mức
độ căng thẳng của tình hình.
GS. Carlyle A. Thayer là Giáo sư Danh dự tại Trường Khoa học Xã
hội và Nhân văn thuộc Đại học New South Wales tại Học viện Quốc phòng
Australia ở TP Canberra, Australia.
