Trương Nhân Tuấn
Chính phủ Hoa Kỳ ngày 3 tháng 8 vừa qua ra thông cáo báo chí về
biển Đông, trong đó có đoạn đề cập đến khả năng giải quyết tranh chấp
bằng một trọng tài hay bằng một định chế pháp lý quốc tế. Đây là lần đầu
tiên ý kiến này được nhắc đến. Từ trước đến nay, lập trường của Hoa Kỳ
về tranh chấp giữa các nước là không ủng hộ bên nào nhưng khuyến nghị
các bên giải quyết tranh chấp bằng đường lối hòa bình, không sử dụng vũ
lực, trên căn bản tuyên bố DOC hay luật quốc tế trong đó có Luật quốc tế
về Biển 1982. Ý kiến về “một trọng tài” của Hoa Kỳ đưa ra trong bối
cảnh tranh chấp Trung - Phi về chủ quyền bãi cạn Scarborough đang lâm
vào bế tắt. Phía Trung Quốc ngày càng tăng áp lực, bằng răn đe quân sự
và kinh tế, cho thấy cho thấy quyết tâm muốn chiếm bãi cạn Scarborough
của nước này. Ý kiến này cũng đưa ra đúng vào lúc căng thẳng Việt -
Trung lên đến tột độ do việc Trung Quốc cho đấu thầu các lô dầu khí trên
thềm lục địa Việt Nam, cho nhiều đoàn tàu đánh cá hàng chục ngàn chiếc
tiến vào vùng biển Trường Sa thuộc Việt Nam. Đồng lúc Trung Quốc cho
thành lập thành phố Tam Sa, biến đảo Phú Lâm (thuộc Hoàng Sa của Việt
Nam) thành một địa điểm quân sự quan trọng đầu tiên trên biển Đông. Đây
là động thái gây hấn, xâm lấn mạnh nhứt của Trung Quốc từ sau cuộc chiến
năm 1979. Nhiều tiếng nói từ Việt Nam cất lên yêu cầu “đánh”!
Tranh chấp các nước về chủ quyền các đảo Hoàng Sa và Trường Sa đã dây
dưa kéo dài từ nhiều thập niên. Các phương cách được các bên áp dụng để
giải quyết tranh chấp từ trước đến nay, như tuyên bố Ứng xử biển Đông
(DOC) giữa các nước ASEAN và Trung Quốc, thuơng lượng song phương, đa
phương… cho thấy đã thất bại. Biển Đông lần hồi trở thành một khu vực
nóng, có thể trở thành đầu mối cho chiến tranh bùng nổ. Nguyên nhân là
do không bên nào nói đến cốt lõi của vấn đề: chủ quyền các đảo. Các bên
chỉ tập trung vào việc khoanh vùng biển và đơn phương tuyên bố vùng biển
đó thuộc quyền tài phán của nước mình. Trong khi quyền tài phán (và
quyền chủ quyền) vùng biển chỉ được sinh ra từ chủ quyền về lãnh thổ.
Các bên chỉ nói chuyện về cái “ngọn” mà không nói về cái “gốc”, là
nguyên nhân của mọi nguyên nhân, là nước nào có chủ quyền ở các đảo nào?
Chỉ khi giải quyết ổn thỏa vấn đề chủ quyền các đảo, việc chồng lấn các
vùng biển mới có thể giải quyết. Các tuyên bố về quyền chủ quyền ở các
vùng biển mới thể hiện một cách minh bạch.
Đề nghị của Hoa Kỳ, với tư cách là một cường quốc đứng đầu thế giới,
mặc dầu chậm trễ nhưng là phương pháp thực tế (và hữu hiệu) nhứt đễ gìn
giữ hòa bình cho khu vực. Vì nó có khả năng giải quyết các “gốc” của vấn
đề.
Thấy gì qua tuyên bố của chính phủ Hoa Kỳ? Ta thấy, có thể đó là hành
động nhằm ủng hộ nước đồng minh là Phillipines đang bị Trung Quốc chèn
ép trên vấn đề bãi cạn Scarborough. Từ vài tháng nay, nhà nước
Phillipines đang vận động để đưa vụ tranh chấp Scarborough ra một tòa án
quốc tế. Như thế phía Phi đã chuẩn bị sẵn sàng cho cuộc chiến mới với
Trung Quốc về pháp lý. Tuyên bố của Hoa Kỳ giúp Phillipines gỡ một nước
cờ bí. Phía Trung Quốc, nếu không chấp nhận đề nghị, chắc chắn sẽ bị
đuối lý trước dư luận quốc tế. Họ không có lý do nào để khuớc từ. Họ khó
có thể tiếp tục hành sử bá đạo đe dọa quân sự hay bóp chẹt kinh tế như
hiện nay đối với Phillipines.
Nhưng về phía Việt Nam thì vấn đề phức tạp. Tuyên bố này có thể giúp
cho Việt Nam gỡ thế cờ bí nhưng cũng có thể đưa Việt Nam vào thế bí. Nhà
nước CSVN chưa bao giờ đề nghị giải quyết tranh chấp với Trung Quốc
bằng một trọng tài quốc tế, (như Phillipines đối với Trung Quốc), mặc
dầu áp lực mỗi ngày mỗi tăng của Trung Quốc. Những sự việc đã thấy hiện
nay, như Trung Quốc cho đấu thầu khai thác trên thềm lục địa Việt Nam,
cho nhiều đoàn hàng ngàn chiếc thuyền vào đánh bắt trên vùng biển của
Việt Nam, bắt bớ ngư dân Việt Nam tịch thu tài sản… là áp lực mà Trung
Quốc đặt lên Việt Nam, buộc lãnh đạo CSVN phải thực hiện các hứa hẹn mà
hai bên đã ký kết trong quá khứ.
Thế tiến thoái lưỡng nan của Việt Nam đã rất rõ rệt. Nếu không đưa ra
tòa án quốc tế thì rất có thể sẽ phải xung đột vũ trang với Trung Quốc.
Nếu đưa ra tòa thì những bằng chứng chuyển nhượng đất đai, biển đảo mà
đảng CSVN đã cam kết với Trung Quốc sẽ bị bạch hóa trước công chúng. Đây
là một hình thức “tự sát chính trị”.
Nhưng lối thoát của dân tộc Việt Nam, muốn bảo toàn được lãnh thổ của
cha ông để lại, là phải đưa vấn đề ra một trọng tài hay một tòa án quốc
tế để phân giải. Tuyên bố của nhà nước Hoa Kỳ cho thấy nước này sẽ ủng
hộ Việt Nam, nếu Việt Nam nỗ lực thực hiện. Vấn đề là phía Việt Nam phải
làm thế nào hóa giải các “giấy nợ” của lãnh đạo CSVN đã thể hiện với
Trung Quốc để có thể có một hy vọng thắng kiện. Mà muốn hóa giải các
“giấy nợ” này thì phải biết nội dung nó như thế nào, hiệu lực pháp lý
của nó ra sao… Đây là công việc của các học giả.
Các học giả Việt Nam cho thấy khó mà có một lựa chọn nào khác, ngoài
đảng CSVN, vì đó là nguồn sống của cá nhân và gia đình họ. Ăn trái nhớ
kẻ trồng cây, ăn cây nào rào cây đó, học giả Việt Nam tìm cách giúp đảng
CSVN “quỵt” nợ Trung Quốc. Nhưng không dễ.
Điều dứt khoát là người dân không thể hy sinh vì những hứa hẹn ngu
xuẩn của lãnh đạo CSVN. Nhất là những hứa hẹn này có thể hóa giải được.
Với cái đầu nóng, suy nghĩ để thấy rằng kinh tế bệnh hoạn của Việt Nam
hiện nay không đủ trả nợ cho các vũ khí vừa mua (chưa giao) của Nga (tàu
ngầm và SU 30). Nhiều người Việt Nam hiện nay vẫn giữ ảo tưởng về một
sự trợ giúp "quân sự" cho Việt Nam từ phía Hoa Kỳ mà không chịu nghĩ
rằng Hoa Kỳ không có "nghĩa vụ" gì đối với Việt Nam cũng như món hàng
"Cam Ranh" đã trở thành một món hàng "solde" trong cái nhìn chiến lược
hiện đại. Có người nóng lòng lên tiếng giục "đánh" TQ. Nhưng lấy cái gì
để đánh? Không lẽ lấy máu của dân? Tâm lý chiến tranh vẫn còn man mác vì
lịch sử cho thấy máu xương của dân Việt Nam quá rẻ, muốn đổ lúc nào
cũng được và cho mục tiêu nào cũng được. Chiến tranh thì dân đổ máu.
Những kẻ to tiếng hò hét thúc giục "tiến lên" lại luôn là những người ở
nơi an toàn nhất. Hết chiến tranh thì dân đổ mồ hôi, nước mắt, bán thân,
bán sức… cho ngoại bang để những người lãnh đạo cuộc chiến trước kia
hưởng lợi. Những người hô hào, xúi giục người dân tiến lên "đài liệt sĩ"
luôn là những người cầm bút. Ôi những "học giả", những "chiến sĩ trên
mặt trận văn chương", suốt đời được đảng cho ăn bánh vẽ, cho uống nước
lã… nhưng lại siêng việc "múa tối ngày". Chưa biết lúc nào họ ý thức
được thân phận "trí thức không bằng cục phân" của mình.
Phải “đàm”. “Đàm” không phải là “hàng”. Đây là xu hướng của thời đại,
là nếp nghĩa của con người văn minh. Đó là đề nghị của Hoa Kỳ đưa vấn
đề ra một trọng tài, hay một tòa án quốc tế để phân giải. Việt Nam dám
“ủng hộ” đề nghị này không?
Trương Nhân Tuấn
