Sau khi bầu Kiên bị bắt, đến lượt tổng giám đốc ACB cũng bị
tạm giam để điều tra các cáo buộc vi phạm luật kinh tế. Những tin tức
này đã ảnh hưởng không nhỏ đến ngân hàng ACB trong mấy ngày qua, cụ thể
là việc giá cổ phiếu giảm mạnh và việc khách hàng rút 5000 tỷ đồng khỏi
ACB.
Tuy nhiên, trên thế giới, những sự việc này không phải là hiếm, và kinh tế học dùng thuật ngữ “đột biến rút tiền gửi” (tiếng Anh gọi là bank run)
để chỉ hiện tượng đồng loạt rút tiền gửi tiết kiệm. Hiện tượng này có
thể có hệ quả nghiêm trọng, ví dụ như trong cuộc Đại Khủng Hoảng ở Mỹ
trong thế kỷ trước, hàng loạt vụ đột biến rút tiền gửi đã gây thiệt hại
nặng nề cho nền kinh tế Mỹ.
Trong Đại Khủng Hoảng ở Mỹ thập kỷ 1930, 1940 đã có hàng loạt vụ đột biến rút tiền gửi.
Thông thường các trường hợp rút tiền đồng loạt xuất phát từ sự nghi
ngờ của người dân với khả năng thanh khoản của một ngân hàng. Vấn đề đầu
tiên mà ngân hàng đối mặt với đột biến rút tiền gửi là không có đủ tiền
mặt để hoàn trả cho tất cả khách hàng. Một ngân hàng thông thường chỉ
có khoảng 5 – 10% tài sản là tiền mặt, số còn lại được đem cho các doanh
nghiệp và cá nhân vay. Ví dụ tại Mỹ, luật chỉ quy định các ngân hàng
lớn trữ đủ tiền mặt để đáp ứng 10% yêu cầu rút tiền khi xảy ra đột biến
rút tiền gửi. Tất nhiên ngân hàng cũng có thể đòi lại các khoản cho vay
để bù đắp vào khả năng thanh khoản, nhưng vấn đề là tiền cho vay không
thể thu hồi nhanh đến vậy, nên việc thanh khoản lập tức là bất khả thi.
Có một số phương pháp để cứu vãn các ngân hàng rơi vào vòng xoáy của
đột biến rút tiền gửi. Ngân hàng có thể hoãn việc thanh khoản tiền gửi
hoặc đặt một mức trần tiền gửi có thể được rút. Tuy nhiên, phương pháp
“chữa cháy” thường thấy trong những tình huống đột biến như thế này là
sự can thiệp của Nhà nước: Nhà nước bơm tiền cho ngân hàng dưới dạng cho
vay ngắn hạn để thanh toán cho khách hàng đòi rút tiền.
JP Morgan, một ngân hàng thuộc dạng “too big to fail” của Mỹ
ACB là một trong những ngân hàng lớn nhất Việt Nam. Các mối quan hệ
với nhiều tổ chức tài chính và kinh doanh của ACB khiến ngân hàng này
trở thành một trong những mắt xích quan trọng trong nền kinh tế Việt Nam
hiện nay. Ở Mỹ, thuật ngữ “too big to fail” dùng để ám chỉ những tổ chức tài chính mà nếu sụp đổ sẽ tạo nên thảm hoạ đối với cả nền kinh tế.
Tuy nhiên, một vấn đề khác là nếu Nhà nước bơm tiền cứu vớt vào các
ngân hàng dạng này, có khả năng một vài nhân vật sẽ thừa cơ trục lợi
được, giống như cách mà nhiều ngân hàng lớn được bơm tiền ở Mỹ đã thực
hiện: chủ động tìm kiếm lợi nhuận trên nguồn tiền hỗ trợ của Nhà nước
bằng cách tiếp tục thực hiện những thương vụ nhiều rủi ro nhưng có khả
năng sinh lời nhiều. Chỉ có một hệ thống luật kinh tế chặt chẽ hơn mới
có thể phần nào ngăn chặn những chiêu trò tinh vi này.
Theo Hoàng Nguyễn - thebox.vn
