Ðoàn Hưng Quốc
Khi Hoa Kỳ quyết định chuyển trục về Thái Bình Dương nhiều nhà quan sát đánh giá rằng điều này nằm trong chiến lược nối liền một vòng đai ngăn chận Trung Quốc ở Á Châu.
 |
| Các nhà hoạt động Nhật cắm cờ trên đảo Senkaku/Ðiếu Ngư, đang bị tranh chấp với Trung Quốc và Ðài Loan. (Hình: Antoine Bouthier/AFP/GettyImages) |
Nhưng các biến chuyển gần đây cho thấy kế hoạch nói trên giả sử có đi
chăng nữa cũng rất khó thực hiện nên không khỏi khiến Bắc Kinh hài lòng
thỏa mãn.
Mối bang giao đang tốt đẹp giữa Nam Hàn và Nhật bất ngờ suy sụp nhanh chóng. Vào tháng 6, 2012 do áp lực dư luận chính phủ Hán Thành đã đình chỉ vào giờ chót không ký kết vào một hiệp ước quân sự đầu tiên giữa hai nước kể từ sau Thế Chiến Thứ Hai. Tiếp đó Tổng Thống Lee Myung Bak đến thăm hòn đảo tranh chấp Dokdo/Takeshima khiến Tokyo phản đối kịch liệt và hủy bỏ cuộc hội nghị giữa hai bộ trưởng Tài Chánh dự trù vào cuối tháng 8. Nam Hàn trả đũa bằng cách lên án hai bộ trưởng Nhật đến thăm đền Yasukuni vốn là nơi thờ phụng các tử sĩ nhưng cũng là chỗ chôn cất 14 tội phạm chiến tranh của Thế Chiến Thứ Hai. Các biện pháp ăn miếng trả miếng khiến hai nước mất sự tin tưởng lâu dài lẫn nhau; hậu quả sẽ làm cho chương trình hợp tác quân sự giữa Hoa Kỳ và các quốc gia đồng minh cốt cán ở vùng Ðông Bắc Á trở nên phức tạp hơn.
Nhích xuống phương Nam, vụ tranh chấp tại quần đảo Senkaku/Ðiếu Ngư đang lan rộng giữa Nhật, Trung Quốc và Ðài Loan. Hoa Lục không tránh khỏi giật dây trong vụ này nhằm đánh lạc hướng tâm lý phản đối của dân chúng Hồng Kông đối với viên toàn quyền mới thân Bắc Kinh, cùng các biện pháp kiểm soát giáo dục và báo chí vốn sắp được thi hành nay mai. Ðây còn là cơ hội để Trung Quốc khích động tinh thần dân tộc bằng cách nhắc nhở rằng Hồng Kông và Ðài Loan cùng chia sẻ trách nhiệm và quyền lợi của nòi giống Hán tộc.
Tiến xuống Ðông Nam Á, nội bộ khối ASEAN không có dấu hiệu hàn gắn được những rạn nứt giữa Việt Nam, Philippines và Cambodia kể từ khi cuộc hội nghị cấp bộ trưởng không đưa ra được một thông cáo và lập trường chung về những tranh chấp biển đảo. Các hành động thăm dò tiếp theo của Trung Quốc như mở thầu khai thác dầu hỏa trên thềm lục địa của Việt Nam và cho một đội tàu cá hùng hậu ồ ạt xuống biển Ðông làm nổi bật mối bất đồng trong phương thức ứng xử giữa nhà cầm quyền và dân chúng Việt Nam. Bên cạnh đó, những tranh chấp còn tồn tại về lãnh thổ giữa Thái Lan-Cambodia và Việt Nam-Cambodia, cùng việc Lào xây đập Xayaburi sẽ tiếp tục bị Bắc Kinh khai thác để gây thêm chia rẽ trong khu vực.
Bước sang Miến Ðiện, uy tín của nhà đối lập Aung San Suu Kyi đang bị sứt mẻ khi các tổ chức nhân quyền Tây Phương tố cáo bà đã chậm trễ không lên tiếng trong vụ bạo động giữa người theo đạo Phật và thiểu số đạo Hồi tại bang Rakhine từ hồi tháng 6 cho đến nay. Tổng Thống Thein Sein cảnh báo tình trạng này có thể đẩy lùi các bước tiến dân chủ vì một khi vai trò của quân đội được củng cố để đối phó với hỗn loạn và đáp ứng tâm lý bài dân tộc Rohyingya trong quần chúng thì đồng thời sẽ tạo điều kiện cho giới quân nhân củng cố và lạm dụng quyền hạn và vi phạm nhân quyền. Dù vậy nhà cầm quyền Miến Ðiện vẫn tiếp tục những bước tích cực như hủy bỏ lệnh kiểm duyệt các báo chí tư nhân.
Tại Ấn Ðộ một vụ cúp điện lớn nhất thế giới ảnh hưởng đến sinh hoạt của 620 triệu người trong nhiều ngày vào cuối tháng 7: đèn đuốc không có, giao thông bị gián đoạn. Ðến giữa tháng 8 một cuộc bạo động xảy ra giữa thiểu số người Bodo và Hồi Giáo khiến 200,000 người phải bỏ nhà chạy vào các trại tỵ nạn, nhưng đáng ngại hơn cả là những lời đe dọa phổ biến trên điện thoại cầm tay khiến dân chúng ở nhiều trung tâm kinh tế và kỹ thuật như Bangalore hốt hoảng di tản hàng loạt. Hai sự kiện cho thấy Ấn Ðộ vẫn còn là một nước lạc hậu và cần nhiều thời gian để giải quyết các vấn đề nội bộ chứ đừng nói gì đến việc trở thành một cường quốc Á Châu.
***
Tình hình nội bộ hay những tranh chấp lãnh thổ giữa các quốc gia Ðông và Nam Á đã làm lu mờ nhu cầu đoàn kết chống bành trướng Trung Quốc. Các mâu thuẫn nêu trên cho dù bị Bắc Kinh giật dây hay do các phe phái chính trị trong nước kích động nhưng đều bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân tiềm tàng trong lịch sử nên không thể giải quyết trong một sớm một chiều. Mỹ sẽ gặp rất nhiều khó khăn trong việc đi tìm hay thực hiện một chính sách lâu dài tại Á Châu, trong khi Hoa Lục không khỏi lợi dụng tình hình cho ý đồ chia để trị.
Tuy nhiên, ngay trong hoàn cảnh vai trò của Hoa Kỳ tại Ðông Á có bị suy giảm thì Trung Quốc cũng không thể chiếm lĩnh ưu thế áp đảo trong khu vực. Tình hình tại Á Châu phức tạp giống như Âu Châu trước Thế Chiến Thứ Nhất vì các nước trong khu vực đều trỗi dậy cùng một lúc nên muốn đòi hỏi quyền lợi và giải quyết những tranh chấp lâu đời. Chỉ một bước tính toán sai lầm của Bắc Kinh trên khu vực nhỏ như đảo đá ngầm Scaborough hay quần đảo Senkaku/Ðiếu Ngư cũng có thể trở thành ngòi thuốc súng làm bùng lên tinh thần dân tộc khiến bàn cờ trên toàn khu vực nghiêng ngả theo nhiều chiều hướng không ngờ trước được.
