Thomas Fuller/The New York Times
Lê Quốc Tuấn. X-CafeVN chuyển ngữ
Lê Quốc Tuấn. X-CafeVN chuyển ngữ
HỒ CHÍ MINH - Các đội xây dựng lên thật cao trên tầng thượng của một cao ốc thượng hạng ở trung tâm Thành phố Hồ Chí Minh để nhìn xuống khu Dân cư thành phố bên dưới. Ngày nay, tất cả những gì còn lại từ các dự án bị bỏ rơi là những đống gạch mốc meo, thanh thép rỉ sét và một nhóm nhỏ các nhân viên bảo vệ, những người đã chuyển đổi sân xi măng thành một bãi đậu cho xe máy.
Tại các thành phố lớn của Việt Nam, thị trường bất động sản từng một thời bùng nổ đang sụp đổ. Hàng trăm khu vực xây dựng bị bỏ rơi là những dấu hiệu rõ ràng nhất của một nền kinh tế ốm yếu.
Tuyên bố trong phòng khách tiết trang hoàng lộng lẫy của một tòa nhà thuộc địa Pháp, một viên chức cao cấp của Đảng Cộng sản Việt Nam, , so sánh các vấn đề kinh tế của đất nước với sự sụp đổ của thị trường cách đây 15 năm từng san bằng nhiều nền kinh tế ở châu Á.
"Tôi có thể nói rằng đây là tình trạng tương tự như cuộc khủng hoảng ở Thái Lan vào năm 1997", Hứa Ngọc Thuận, Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân thành phố Hồ Chí Minh, cơ quan điều hành hàng đầu của thành phố nói như thế,"Các nhà đầu tư bất động sản đã đẩy giá lên quá cao. Họ mua để đầu cơ chứ không phải để sử dụng.
Các khó khăn kinh tế của Việt Nam trông có vẻ ít nghiêm trọng hơn so với những năm tháng của cuộc khủng hoảng tài chính năm 1997 - mặc dù tương đối xanh xao tiều tụy, nền kinh tế vẫn đang phát triển,, với tốc độ khoảng 4% - nhưng danh sách các khó khăn của đất nước vẫn tiếp tục tăng lên.
Việc bắt giữ Nguyễn Đức Kiên, một trong những doanh nhân giàu có của Việt Nam trong tuần này, đưa đến mức sụt giảm 4,8% trong chỉ số thị trường chứng khoán của nước này, mức suy giảm nặng nề nhất trong vòng bốn năm qua. Những cáo buộc chống lại ông Kiên còn mơ hồ. Các phương tiện truyền thông nhà nước cho biết ông bị buộc tội hoạt động kinh doanh bất hợp pháp.
Cách thức xử lý vụ việc u ám không rõ ràng về ông ta càng nhấn mạnh một yếu tố quan trọng và trầm trọng hơn cho những tai họa của đất nước: Cuộc hôn nhân giữa giới lãnh đạo Đảng Cộng sản bí mật và một nền kinh tế tư bản chủ nghĩa đang che phủ triển vọng phục hồi đất nước 91 triệu dân này.
Các nhà đầu tư hoài nghi về việc quản lý kinh tế của chính phủ và đặt nghi vấn về độ tin cậy của các số liệu thống kê. Ngân hàng trung ương của quốc gia này cho biết các khách hàng vay đã ngừng không trả được 1/10 các khoản nợ trong hệ thống ngân hàng, nhưng tổ chức Fitch Ratings cho biết tỷ lệ của các khoản nợ xấu này có thể cao hơn nhiều.
Nếu cuộc khủng hoảng năm 1997 thường được đổ lỗi cho loại "chủ nghĩa tư bản đồng đội chí cốt", các vấn nạn của Việt Nam có thể được mô tả như một loại chủ nghĩa tư bản đồng đội chí cốt kết hợp với một chủ nghĩa cộng sản méo mó. Các công ty quốc doanh những bạn bè và đồng hội đồng thuyền trong hệ thống Đảng Cộng sản.
"Đất nước đang bị những người bên trong nhà nước thao túng để kiếm tiền", ông Jonathan Pincus, hiệu trưởng Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright tại Việt Nam cho biết.
"Những gì cần phải làm là đưa Đảng Cộng sản ra khỏi việc quản lý của các công ty này", ông nói. "Tôi không hề thấy điều ấy được bàn đến".
Giống như các bong bóng bất động sản ở những nơi khác trên thế giới, các nhà đầu tư ở Việt Nam đã lợi dụng dòng tín dụng chảy tự do để xây dựng các tòa nhà với hy vọng bật ra lợi nhuận. Một sự khác biệt quan trọng là một số các nhà đầu cơ bất động sản lớn nhất Việt Nam chính là các doanh nghiệp quốc doanh có quan hệ kết nối với giới thượng tầng trong Đảng Cộng sản và khả năng truy cập đến tiền bạc dễ dãi. Những công ty này hiện đang phải vật lộn với mức nợ không bền vững, hoặc như trong trường hợp của Vinashin và Vinalines, hai tập đoàn lớn của chính phủ, đang phải ve vãn tán tỉnh với khả năng không trả được nợ nữa.
Thành phố Hồ Chí Minh vẫn còn ồn ào với năng lực của mình, vây quanh bởi khách du lịch và bị phiền nhiễu bởi nạn ùn tắc giao thông - tất cả là các dấu hiệu của sức sống kinh tế thành phố. Nhưng đó chỉ là mặt nạ che đậy những triệu chứng của các tai họa kinh tế trên cả nước: Những người trẻ ngày càng khó tìm được việc làm, gần 20% các công ty nhỏ và vừa đã biến mất khỏi thi trường trong năm qua, và các dự án cơ sở hạ tầng, thành phố trực thuộc Trung ương đang bị trì hoãn hoặc hủy bỏ.
Lê Đăng Doanh, một nhà kinh tế nổi tiếng và là cựu viên chức hàng đầu tại một tổ chức nghiên cứu của chính phủ cho biết, ông đã từng lo lắng về thời gian tính của các khó khăn, đang đến ngay khi nền kinh tế toàn cầu bị sa lầy vì nợ nần và châu Âu phải vật lộn với các tình thế tiến thoái lưỡng nan tồn tại của đồng euro.
"Vấn nạn ở Việt Nam là một loại dung dịch pha trộn cực kỳ độc hại từ cuộc khủng hoảng nợ châu Âu, tình trạng trì trệ trong nền kinh tế Mỹ cộng với một tình huống rất nghiêm trọng của nền kinh tế trong nước", ông Doanh nói. "Đó là một hỗn hợp rất nguy hiểm."
Khu vực tư nhân đang giúp cho nền kinh tế chuyển động - Việt Nam là một nước xuất khẩu quan trọng về quần áo và giày dép sang Hoa Kỳ - nhưng dòng tiền nước ngoài đã chậm lại. Các cam kết của giới đầu tư nước ngoài là 8 tỷ USD trong nửa đầu năm nay, chỉ bằng một phần tư trong cùng thời kỳ ba năm trước đây.
Hậu quả các khó khăn kinh tế của Việt Nam lan xa. Các khoản thu thuế của các chính phủ thành phố trực thuộc Trung ương bị thu hẹp lại trên khắp đất nước bởi vì các khoản phí chuyển nhượng tài sảnvốn là phần lớn thu nhập của họ. Tàu điện ngầm đầu tiên của thành phố Hồ Chí Min, hiện dự kiến sẽ hoàn thành vào năm 2016, một năm sau so với kế hoạch, theo ông Thuận viên chức cao cấp của Thành phố Hồ Chí Minh cho biết.
Tại trung tâm thành phố Đà Nẵng, nơi từng phát triển mạnh trong thập kỷ qua, các quan chức đã buộc phải hủy bỏ dự án phát triển ở vùng ngoại ô của thành phố. Trần Văn Sơn, phó giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư Đà Nẵng, cho biết ông "rất lo lắng" rằng thành phố sẽ phải thu hẹp hơn nữa bởi vì thuế doanh thu tụt giảm nhiều hơn so với dự kiến.
Những người trẻ tuổi đang tìm việc những làm tốt ở xa hơn. Ở ngoại thành Hà Nội, Nguyễn Duy Hưởng, người con trai 21 tuổi của một nông dân, suốt những tháng đầu năm , đã phải tìm kiếm trong vô vọng cho một công việc trong các cửa hàng sửa chữa máy tính.
"Mỗi nơi tôi đến, họ đều nói rằng họ đang tìm những người kỹ thuật thật giỏi ", Hương nói. "Họ không lấy người học việc".
Như nhiều thanh niên Việt Nam khác, Hưởng sống trên biên giới giữa công nghệ thông tin và nền kinh tế nhà nông. anh đã làm việc bán thời gian tại một cửa hàng in ảnh, dùng các phần mềm để sửa chữa hình và loại bỏ những nhược điểm, nhưng thu nhập chính của gia đình anh vẫn phải nhờ vào việc trồng trọt và thu hoạch lúa bằng tay. Qua quá trình tìm việc toàn thời gian, gần đây anh bắt đầu tham dự các khóa học lập trình phần mềm tại Reach, một tổ chức phi lợi nhuận do Plan International, một tổ chức từ thiện Anh Quốc sáng lập.
Những khó khăn mà giới trẻ phải đối mặt không giống với quy mô của cuộc khủng hoảng thất nghiệp ở Tây Ban Nha và Hy Lạp, nhưng tìm được một công ăn việc làm không còn dễ dàng như một vài năm trước đây nữa.
"Hiện nay, các công ty có nhiều sự lựa chọn", Nguyễn Thị Vân Trang, người giúp điều hành các chương trình đào tạo nói "Họ không phải nhận những đứa trẻ trên hè phố nữa".
Chính phủ đã chiến đấu với các khó khăn của đất nước bằng các công cụ kinh tế vĩ mô cổ điển: thắt chặt nguồn cung tiền để chặn nạn lạm phát hai con số và sau đó cắt giảm lãi suất trong năm nay để tiếp sinh lực cho nền kinh tế.
Tuy nhiên, các ngân hàng vẫn còn rất thận trọng, một phần vì số lượng ngày càng gia tăng của các khách hàng không có khả năng trả nợ. Việc cung cấp tín dụng trong nền kinh tế đang thu hẹp lại và mức tiêu dùng xẹp xuống, thí dụ như các siêu thị đã báo cáo doanh số bán hàng của họ giảm 20 đến 30%.
Ông Doanh, nhà kinh tế gia cho biết, Việt Nam cần phải làm nhiều hơn là việc chỉ tiêm thêm tiền vào với lãi suất thấp hơn.
Những công ty Quốc Doanh vĩ đại kém hiệu quả như Vinashin, vốn từng bành trước hung bạo vào các loại doanh nghiệp mà họ không đủ điều kiện để hoạt động, cần phải được tháo dỡ, tư nhân hóa hoặc thu nhỏ lại, ông Doanh nói.
"Bây giờ là thời điểm tốt cho sự hủy hoại có tính sáng tạo", đề cập đến khái niệm các công ty bền vững đang bị thay thế bởi các đối thủ cạnh tranh sáng tạo hơn.
Tương tự như ở Hoa Kỳ, cuộc phục hồi sức khỏe kinh tế của Việt Nam bập bềnh một phần trên sự hồi sinh của thị trường bất động sản.
Quá nhiều thặng dư trong mức cung của các văn phòng tại thành phố Hồ Chí Minh, nơi mà mức thuê trong các khu phố từng được ưa thích nhất vốn chỉ còn được bằng một nửa của ba năm trước đây, ông Nguyễn Duy Lâm, Giám đốc Pacific Real, một công xây dựng và bất động sản cho biết.
Với hy vọng thu hút được nhiều khách mua nước ngoài, các quan chức ở thành phố Hồ Chí Minh đã đệ trình một đề nghị chính thức với chính phủ trung ương để mở ra các thị trường bất động sản cho người Việt Nam định cư ở nước ngoài, theo ông Thuận, quan chức Đảng Cộng sản cho biết.
Tuy nhiên, các nhà đại lý bất động sản như ông Lâm cho biết rằng hiện nay hoạt động mua bán đã bị đóng băng.
"Hiện giờ, ai cũng muốn bán ra, nhưng ngay cả hạ giá cũng không thể bán được", ông Lâm cho biết trong một cuộc phỏng vấn trên sân thượng của một khách sạn ở thành phố Hồ Chí Minh. "Chẳng có khách hàng gì cả."
Ông Lâm đang trông cậy vào triển vọng lâu dài của thành phố. Nhưng khi ông tuyên bố như thế, một hình ảnh tương phản của Việt Nam đang xuất hiện. Trong khi những đường nét đen tối của tòa nhà chọc trời chưa xây xong vẫn hiện ra lờ mờ trên cao, một công trình xây dựng khác đã làm phấn chấn chiều hướng: Vào một buổi tối chủ nhật, thắp sáng bởi các bóng đèn pha, một cần cẩu lại vung vẩy xuôi ngược khi các công nhân dựng lên một tòa nhà khác để ohủ thêm vào đường chân trời của thành phố Hồ Chí Minh.
Nguồn: The New York Times
