Nguy cơ xung đột đang sôi sục ở Biển Đông

Đặng Khương chuyển ngữ, CTV Phía Trước
Greg Ansley, The New Zealand Herald

Cạnh tranh chủ quyền và xây dựng lực lượng vũ trang trong tuyến đường biển thương mại quan trọng nhất ở Đông Nam Á đang dần trở thành công thức dẫn đến cuộc xung đột khu vực.

Cuộc biểu tình phản đối Nhật Bản được tụ tập bên ngoài Đại sứ quán Nhật Bản tại Bắc Kinh trong thời gian gần đây. Căng thẳng trong khu vực Biển Đông liên quan đến tranh chấp chủ quyền đang ngày càng gia tăng. Photo: AP

Những nước mạnh nhất trên thế giới ngày càng thấy họ bị kẹt lại ở các thế gai góc khó khăn trong khu vực tây Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương.

Một trong các tập trung gây nhiều chú ý trong thời gian gần đây là hành động của Bắc Kinh qua việc thành lập thành phố Tam Sa trên Đảo Yongxing [Woody Island hoặc Đảo Phú Lâm] nằm trong nhóm quần đảo Hoàng Sa tại Biển Đông. Chính quyền tại thành phố mới và các đồn trú quân sự này được Bắc Kinh đưa vào quyền kiểm soát thuộc tỉnh Hải Nam.

Quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa là một trong những điểm nóng tiềm năng giữa Cộng hòa Nhân dân Trung Quốc – trong đó họ tuyên bố chủ quyền hầu như tất cả diện tích ở Biển Đông – và các nước Việt Nam, Đài Loan, Malaysia, Brunei và Philippines.

Đó là trung tâm của sự cạnh tranh đang nổi lên giữa Trung Quốc, Hoa Kỳ, các nước châu Á và một số cường quốc khác, bao gồm cả Ấn Độ và Nga đang mở rộng hoạt động ở Nam Thái Bình Dương sang châu Á.

Khu vực rộng lớn này có số lượng dự trữ dầu khí khổng lồ, ngư trường rộng lớn và tuyến đường biển giao lưu chiếm hơn một phần ba thương mại thế giới. Quan trọng hơn, đây là nơi cung cấp khoảng 90 phần trăm năng lượng cho các nước như Trung Quốc, Nhật Bản, Đài Loan và Hàn Quốc.

Các thay đổi đối với sức mạnh toàn cầu châu Á-Thái Bình Dương và sự xuất hiện của các nước cường quốc khu vực mới lên như Trung Quốc và Ấn Độ đang nằm phía sau chính sách “trục châu Á” của Hoa Kỳ. Chính sách này sẽ tăng cường sự hiện diện của Hoa Kỳ trong khu vực, bao gồm cả mở rộng quan hệ với Úc, xóa tan tản băng quân sự trong quan hệ với Tân Tây Lan, và gửi quân đội luân phiên đến đóng tại căn cứ tàu chiến ở Singapore.

Cả Tân Tây Lan và Úc đều nhìn thấy những lợi ích quan trọng trong các sự kiện ở hướng tây và phía bắc của nước họ. Gần đây, sách trắng quốc phòng của Tân Tây Lan ghi nhận rằng có đến 99% hàng hóa của quốc gia này xuất khẩu bằng đường biển, phần lớn thông qua những vùng nước có nhiều biến động.

Trong khi đó, Úc đang cố gắng tái cân bằng mối quan hệ với Trung Quốc và Hoa Kỳ, và đã từ chối không đứng về bên nào liên quan đến vấn đề tranh chấp chủ quyền lãnh thổ trong khu vực. Hơn một nửa thương mại của nước Úc phải thông qua đường Biển Đông, trong đó 90% là xuất khẩu sắt và than.

Chính phủ Canberra đã chấp nhận cho Hoa Kỳ gửi lực lượng lính thủy đánh bộ luân phiên qua lãnh thổ ở phía bắc nước này và cho phép Hoa Kỳ sử dụng các cơ sở hải quân và không quân. Mặt khác, Canberra đã từ chối đề nghị của Hoa Kỳ trong đề án xây dựng cơ sở quân sự dùng để tấn công chiến hạm ở phía Tây nước Úc.

Bộ trưởng Quốc phòng Stephen Smith nói với Viện Chính sách Chiến lược Úc rằng khu vực này là nơi hội tụ của bốn đội quân lớn nhất thế giới, trong đó có cả lực lượng hải quân lớn nhất của nước Úc, và ba siêu cường khác gồm Hoa Kỳ, Trung Quốc và Ấn Độ.

“Sự xuất hiện của ba cường quốc chiến lược trong khu vực sẽ cho thấy sự cần thiết trong việc điều chỉnh cán cân quyền lực trong khu vực và trên cả phạm vi toàn cầu”, ông Smith nói.

Nếu điều chỉnh sai chiến lược này sẽ dẫn đến các hậu quả nghiêm trọng.

“Biển Đông là điểm nóng trong khu vực Thái Bình Dương, và xung đột có nhiều khả năng xảy ra nếu các nước tính toán sai lầm”, Giám đốc điều hành Viện Lowy, Michael Wesley, nói.

Giáo sư Nghiên cứu Chiến lược Hugh White thuộc Đại học Quốc gia Úc nói trong một cuốn sách mới Chọn lựa của Trung Quốc: Vì sao Hoa Kỳ nên chia sẻ quyền lực (The China Choice: Why America should share power) rằng, Hoa Kỳ và Trung Quốc đang trượt hướng tới một sự cạnh tranh nguy hiểm, xây dựng lực lượng và điều chỉnh các kế hoạch quân sự, và đặc biệt tìm kiếm sự hỗ trợ từ các nước châu Á khác.

Philippines đã lên tiếng phản ứng mạnh mẽ về việc Trung Quốc thành lập thành phố Tam Sa và áp đặt của chính quyền mới trên quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa cũng như Bãi Macclesfield. Philippines cũng đã đặt mua thêm trực thăng vũ trang mới và lên kế hoạch mua thêm một số quân dụng khác.

Việt Nam, nước đã từng đối đầu với Trung Quốc trong cuộc chiến ngắn đẫm máu hồi năm 1979 và luôn phải chạm trán với Trung Quốc ở Biển Đông, đã phải đối mặt với nhiều áp lực từ trong nước yêu cầu chính quyền mạnh mẽ chống lại các yêu sách của Trung Quốc. Gần đây, quốc hội nước này đã thông qua một đạo luật mới tuyên bố chủ quyền đối với hai quần đảo Trường Sa và Hoàng Sa.

Hà Nội trong thời gian gần đây đang cố gắng hiện đại hóa lực lượng quân sự, đặc biệt là hải quân, bao gồm các tên lửa hành trình, tàu chiến và tàu ngầm của Nga. Việt Nam cũng đang tăng cường quan hệ quân sự với Hoa Kỳ, Nhật Bản, Ấn Độ, Singapore và Nga, và đang đàm phán để các nước này tiếp cận căn cứ hải quân tại Vịnh Cam Ranh.

Đối với cả Trung Quốc và Hoa Kỳ, khu vực này vẫn là một ưu tiên quan trọng nhất.

Wesley nói trong bài báo của ông rằng các nhà chiến lược hải quân Trung Quốc đã bắt đầu nhìn thấy bờ biển của nước họ bị bó hẹp trước một chuỗi các nước thù địch như Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, và Philippines – và mục tiêu thiết lập hệ thống thống trị hàng hải là điều ưu tiên hàng đầu.

Các nhóm thế lực có ảnh hưởng ở Trung Quốc xem Biển Đông là “khu vực cốt lõi” như một phần của Trung Quốc, tương tự như Tây Tạng hay Đài Loan và sẽ không thực hiện bất kỳ sự đầu hàng nào; hơn nữa, Luật Lãnh thổ 1992 của nước này phân loại Biển Đông là vùng nội thủy thuộc Trung Quốc.

Điều này sẽ mang Trung Quốc trực tiếp vào cuộc xung đột với Hoa Kỳ. Bắc Kinh yêu cầu các tàu hải quân nước ngoài và máy bay phải xin phép để thông qua khu vực Biển Đông và tàu ngầm phải nổi lên mặt nước.

Trung Quốc nói rằng họ sẽ tôn trọng tự do lưu thông của các tàu và máy bay trong khu vực mà họ cho phép, miễn là không tiến hành diễn tập quân sự hoặc thu thập thông tin tình báo. Washington khẳng định các tuyến đường biển trong vùng này thuộc biển quốc tế và tự do hàng hải cần phải được bảo đảm.

“Đối với Hoa Kỳ, quyền lợi trong khu vực Biển Đông là khả năng tồn tại của toàn thể sự hiện diện của nước này ở tây Thái Bình Dương”, ông Wesley nói. Và khu vực này đối diện với sự mâu thuẫn với chính họ vì không rõ họ sẽ chọn đứng về phía nào. Campuchia, Lào và Miến Điện từ chối các yêu cầu để chống đỡ cho Việt Nam và Philippines. Indonesia, Malaysia, Singapore hiện đang lo lắng về tình hình chung nhưng đồng thời cũng muốn tránh một cuộc đối đầu với Trung Quốc.

Wesley cho biết các nước như Philippines, Việt Nam, Malaysia, Singapore và Indonesia đã và đang thắt chặt mối quan hệ chiến lược với Hoa Kỳ, trong khi Campuchia, Lào và Thái Lan đang liên kết chặt chẽ hơn với Trung Quốc.

Ông Hugh White nói trong cuốn sách mới xuất bản rằng hòa bình và ổn định có thể đạt được nhưng nguy cơ đối đầu và xung đột cũng là điều thực tế cần nhìn nhận: “Mà tất cả những điều này sẽ còn phụ thuộc rất nhiều dựa trên các quyết định trong vài năm tới đây của cả Washington và Bắc Kinh”.

© Bản tiếng Việt TẠP CHÍ PHÍA TRƯỚC 2012