Phạm Thị Hoài dịch
Tôi đã mất nhiều bạn bè người Nga. Tôi không thể chịu nổi sự phấn
khích trong mắt họ khi nhắc tới vụ “gia nhập” hay “sáp nhập”, hay bọn
Ukraine “sắp đói nhăn răng, rồi sẽ tự ngửa tay xin hợp nhất với Nga cho
mà xem”. Ở Moskva, người ta đắc chí thuê thợ Ukraine làm những công việc
hạ đẳng nhất. Một phong trào yêu nước rầm rộ bùng phát.
Không nhà hàng nào còn sâm-panh Krym nữa, tất cả đã dốc cạn để ăn
mừng chiến thắng. Chỗ nào cũng thấy nói rằng không gánh vác sứ mệnh đặc
tuyển do Chúa, không bá đạo thì chúng ta không còn là dân tộc Nga. Trai
tráng chen nhau đến các ủy ban tuyển quân xin tự nguyện nhập ngũ, để cho
“bè lũ Bandera”[1] phen này biết tay.
Tôi ngạc nhiên vì Gorbachev. Đến ông ấy cũng bị cuốn vào làn sóng
dân tộc chủ nghĩa và phát biểu rằng lẽ ra phải đưa Krym về cố hương từ
lâu. Rằng công lí của lịch sử vậy là đã được khôi phục. Cơn cuồng loạn
bài phương Tây nổi lên khắp nơi, nên cả ông ấy cũng thôi không nói về
con đường châu Âu, về hợp tác với châu Âu, về những giá trị phổ quát.
Ai không hân hoan, đích thị là một kẻ thù của nhân dân. Là thuộc về
đội quân thứ năm, là đứng trong hàng ngũ hắc ám phục vụ Bộ Ngoại giao
Hoa Kỳ. Vốn từ vựng thời Stalin đã hoàn toàn sống lại: bọn Nga gian, bọn
phản bội, bọn nối giáo cho bè lũ phát xít. Khác duy nhất ở một điểm:
bây giờ những kẻ Stalinist theo chính giáo. Trong một buổi liên hoan cơ
quan ở Kaluga, một nhân viên ngân hàng đã giết một đồng nghiệp. Chỉ vì
cãi nhau về Ukraine.
Bị ghét nhất bây giờ là những người cổ xúy cho tự do. Những năm
đáng nguyền rủa của thập niên chín mươi là lỗi tại họ, sự tiêu vong của
đế chế Nga là lỗi tại họ. Bây giờ nhân dân đòi tịch thu nhà cửa của họ,
tống họ vào tù, đem họ ra xử tử. Cái nhân dân của một dân tộc được Chúa
Trời đặc tuyển! Truyền hình trình ra những kẻ thù của nhân dân. Chẳng
hạn ca sĩ nhạc rock nổi tiếng Andrey Makarevich, phải đè cổ ông này ra
mà tước hết các giải thưởng và cả Huân chương Vì Tổ quốc. Nhà sử học
Andrey Zubov thì phải bị đuổi khỏi Viện Quan hệ Quốc tế (quyết định đó
may thay đã bị hủy). Những người đó đã bôi xấu đất nước. Ai không theo
ta, đích thị là chống ta.
Đã bắt đầu có những lời kêu gọi ngừng mua vũ khí từ Hoa Kỳ. Để đáp
lại các biện pháp trừng phạt của phương Tây, một hình nộm Obama bị đem
ra đốt ở thành phố Ufa. Tôi đã trò chuyện với hàng chục người. Không ai
lo ngại các biện pháp đó, không ai sợ “Bức màn sắt”. Người ta nhắc nhở
nhau rằng thời Xô-viết mình cũng từng sống cô lập với thế giới rồi mà.
Có sao đâu? Bù vào đó, bây giờ cuộc sống có một ý nghĩa: giúp những
người anh em Ukraine, cái đó quan trọng hơn là khúc xúc xích trong tủ
lạnh.
Cảm giác như đất nước này đang sống trong thời chiến rất rõ. Tất cả
đều háo hức có thêm chiến thắng. “Bao giờ thì đến lượt Alaska?” Bật ti
vi lên mà thấy ghê người. Trên truyền hình, người ta dọa biến nước Mỹ
thành một nhúm tro nguyên tử và tính toán khả năng chiếm đóng toàn bộ
châu Âu.
Phần còn lại của nước Nga, những người có lí trí bình thường, thì
nín thinh. Chỉ cần ho he một tiếng là có thể bị tố giác, thậm chí bị
tống giam. Một người quen kể cho tôi nghe chuyện con gái mình vừa đến
một trường đại học nhận việc. Cô ấy dạy môn toán. Đầu tiên người ta muốn
biết quan điểm của cô về vấn đề Krym. Cô nói: “Tôi không ủng hộ chính
sách Krym của Nga. Nga đã hiếu chiến và vi phạm luật quốc tế.” “À, tức
là cô muốn Mỹ cũng kích động một cuộc cách mạng mầu ở nước ta chứ gì!”
Rồi không lâu nữa, người ta sẽ vặn hỏi, vì sao ai đó không chọn
Sochi mà lại đi nghỉ ở Ai Cập hay Thổ Nhĩ Kỳ? Sao không chọn nhạc Nga mà
lại nghe nhạc ngoại quốc? Không, không phải Krym, cái chúng tôi được
nhận lại là Liên bang Xô-viết.
Ngôn ngữ bạo lực thấm đẫm toàn bộ cuộc sống. Mỗi sáng bật computer
lên và tin tức hôm nào cũng thế: người Nga đang đến, người Nga đã vùng
lên. Nơi nào cũng thế, khi bạo lực lại trở thành lí tưởng thì sẽ có một
kẻ như Karadžić dễ dàng thuyết phục người ta rằng súng máy có thể làm
việc thiện.
Cờ đỏ lại bay, con người đỏ lại xuất hiện. Tất cả đều sống hơn hớn.
Putin đã nỗ lực mười lăm năm cho công cuộc ấy. Ngày lại ngày, truyền
hình thổi cho những ý tưởng Xô-viết sống lại. Thế mà chúng tôi đã tưởng
những thứ ấy chết hẳn rồi.
Nước Nga tỏ rõ là không có khả năng tiếp nhận những giá trị phương
Tây và Thiên chúa giáo phương Tây. Nhà thờ rao giảng rằng: “Chúng áp đặt
cho ta một mô hình phát triển xa lạ, khiến ta đánh mất tâm linh mình.”
Tôi hỏi một linh mục, bản chất tâm linh của người Nga chúng ta là gì.
Ông ta đáp: “Tập trung tất cả bọn đồng tính về một chỗ rồi đem ra bắn
tuốt!” Ngoài ra, phải tập hợp mọi người Nga vào một thiết chế nhà nước
quân chủ. Bây giờ chúng ta đã mạnh trở lại và đủ sức bảo vệ người của
chúng ta ở Baltic hay ở Tajikistan.
Nước Nga đi về đâu? Thay vì cải cách, chúng ta chọn chiến tranh.
Nỗi khát thu hồi lãnh thổ xưa có thể khiến hàng triệu con người mất trí.
Mà đó là những con người biết nghĩ, mới hôm qua còn mơ ước một nước Nga
mang tinh thần châu Âu. Hôm nay họ đã đồng thanh tuyên bố: “Vì Krym,
chúng ta tha thứ cho Putin tất cả!”. Sách báo của nhà thờ chính giáo gọi
Putin là Thánh, hoàn toàn nghiêm túc. Té ra ở kiếp trước ông ta chính
là Vương công Vladimir, người đã làm phép rửa tội cho nước Nga. Có tin
đồn rằng dầu một dược rỏ ra từ thánh tượng Putin ở một số nhà thờ. Một
vị thánh! Người ban phát phép màu! Sống khắc khổ như một nhà tu. Không
vợ, bởi ông ta đã kết hôn với nước Nga.
Nhà thờ, đó không chỉ là kinh, nến và thánh tượng. Nhà thờ ở Nga là
một trong những lực lượng hậu bị của tổng tư lệnh quân đội.
Truyền thông bị thanh lọc theo luật của thời chiến. Mọi nguồn thông
tin độc lập, cho phép một cái nhìn khác, bị triệt tiêu. Mỗi phát ngôn
chân thực đều bị đánh đồng với một lời kêu gọi lật đổ chế độ. Những
trang mạng không vừa ý bị chặn. Mới đây, tổng biên tập của Lenta,
cổng thông tin lớn nhất, bị mất chức. Bốn mươi thành viên khác trong
ban biên tập cũng từ chức để phản đối. Chỗ trống ở các cơ quan truyền
thông bị thanh lọc được Putin lấp đầy bằng những người lãnh đạo trung
thành với Điện Kreml và bằng nền báo chí của riêng ông ta, do ông ta
dựng nên.
Trên mạng đầy những sáng kiến để tồn tại. Ở đó, kinh nghiệm thời
Xô-viết cũng tỏ ra đắc dụng. Tôi cũng phòng trước và ghi lại sẵn vài
công thức Xô-viết: làm thân với những bà già hay ngồi trước cửa nhà, hay
với tài xế taxi, họ là mạng lưới thông tin hữu hiệu. In truyền đơn (mọi
người đều đi mua máy quét và máy in), tham gia một câu lạc bộ – chẳng
hạn một hội thể thao hay cờ vua – để mở rộng diện giao lưu. Facebook và
Twitter cũng còn chưa bị chặn. Và tin nhắn đi động cũng là một cách
truyền thông tin tốt.
__________
Svetlana Alexievich (1948), nhà văn Bạch Nga, hiện sống tại Minsk, nổi tiếng từ tác phẩm Chiến tranh không mang bộ mặt đàn bà (1983). Tác phẩm gần đây nhất: Thời Second-hand (2013). Tháng 10 năm ngoái, bà được trao Giải Hòa bình của Hiệp hội Sách Đức.
Nguồn: FAZ 15-4-2014
[1]
Stepan Bandera (1909-1959): Nhà chính trị dân tộc chủ nghĩa Ukraine, bị
mật vụ Xô-viết (KGB) ám sát tại Đức. Đảng dân tộc chủ nghĩa Svoboda hiện
nay tại Ukraine lấy Bandara làm điểm