Ngôi chùa của người Khmer ở Philadenphia. Ảnh mang tính minh họa từ Inretnet
Sáng Chủ
nhật 27 tháng Tư 2014, lúc đang đi lạc đường ở khu vực phía Nam thành
phố Philadelphia, thì tôi gặp một anh bạn người gốc Á châu đang lo chăm
sóc mảnh vườn ở trước nhà. Tôi bèn lên tiếng nhờ anh chỉ cho lối đi đến
nhà thờ Tin Lành của người Việt trên đường Woodland và được anh đích
thân lấy xe chở đến đúng địa điểm ngôi nhà thờ đó mà cách xa nhà anh đến
cả một cây số. Trên đường đi, chúng tôi trao đổi chuyện trò với nhau và
anh cho tôi biết anh là một người tỵ nạn gốc ở Cambodia đến Mỹ đã trên
30 năm nay. Anh bạn nói rõ thêm : “Vào năm 1975, lúc quân Khmer Đỏ tiến
vào thủ đô Nam Vang, thì họ đã giết ngay cả cha mẹ và người anh trai của
anh. Lúc đó ở vào tuổi 14, anh đã phải theo một gia đình bà con chạy
trốn về miền quê. Và mãi đến năm 1979, khi chế độ Khmer Đỏ sụp đổ thì
anh mới tìm cách thóat khỏi xứ sở và đi thóat được ra nước ngòai. Và rồi
cuối cùng là đến định cư được tại thành phố Philadelphia này. Anh còn
cho biết là kể từ ngày đó, chưa bao giờ anh trở về thăm lại Cambodia lần
nào cả…”
Câu chuyện
của anh bạn này làm cho tôi nhớ lại trường hợp của một anh bạn khác
cùng ở tù chung với tôi tại trại Z30D ở Hàm Tân Phan Thiết hồi những năm
1992 – 94. Đó là anh Kim Hên người Khmer sinh sống tại Trà Vinh. Anh bị
án tù chung thân sau vụ nổi dậy của người Khmer với cuộc xô xát đẫm máu
với công an bộ đội cộng sản Việt nam ở địa phương vào năm 1977. Kim Hên
người có dáng điệu thanh nhã như là một thầy giáo, nước da trắng trẻo,
tính tình trầm lặng. Hồi ở trong trại tù vào năm 1993 anh vào độ tuổi 37
– 38, là người tù có nhân cách đàng hòang chũng chạc, được nhiều bạn tù
quý trọng mà cả đến cán bộ trong trại cũng tỏ ra vị nể.
Sau khi
được “bể án” đổi từ án chung thân xuống mức “án 20 năm”, thì vào năm
1994 Kim Hên được trả tự do – thành ra anh chỉ phải ở trong tù tất cả có
17 năm. Trước lúc xuất trại, Kim Hên tìm đến gặp tôi và hai chúng tôi
có dịp chuyện trò tâm sự thật chân tình tâm đắc. Năm 2014 này, tức là đã
20 năm Kim Hên và tôi đã xa cách nhau và từ đó vì lý do tôi phải rời
khỏi Việt nam, nên chúng tôi cũng không hề nhận được tin tức nào của
nhau. Nay, tôi xin thuật lại một số điều anh bạn Kim Hên đã trao đổi với
tôi vào năm 1994, nhân tiện cũng xin ghi thêm một số chuyện về các nạn
nhân của Khmer Đỏ mà tôi có dịp gặp trên đất Mỹ.
I – Câu chuyện của Kim Hên người Khmer Krom ở Trà Vinh.
Để phân
biệt với người Khmer ở bên chính quốc, thì người Khmer ở Cambodia gọi
người Khmer sinh sống tại đồng bằng sông Mekong ở Việt nam là Khmer Krom
cũng có nghĩa như ngày xưa nguời Việt mình gọi họ là người “Thủy Chân
Lạp” – nghĩa là ở miệt có nhiều sông nước.
Về chuyện
đời tư gia đình, Kim Hên cho tôi biết là trước khi bị bắt anh đã có
người yêu và dự tính hai người sẽ đi tới hôn nhân để cùng chung sống với
cảnh “ăn đời ở kiếp với nhau”. Nhưng sau khi bị bắt giam với án tù
chung thân, thì anh đã nhắn tin cho người yêu biết đại khái như sau :
“Xin đừng có đợi người tù với án chung thân này nữa. Mà hãy tìm cách lập
gia đình với một người khác đi”. Và quả thật, ít năm sau, thì anh được
tin là cô bạn ấy đã đi lấy chồng – điều này khiến anh an tâm và cam phận
với cuộc sống cô lập đơn chiếc trong trại tù.
Sau khi
chuyện trò tâm sự thân tình như thế, thì Kim Hên hỏi tôi : “Cháu sắp
được trả tự do để về quê sinh sống với bà con trong gia đình thân tộc,
vậy chú có lời khuyên nào để giúp cho cháu không?” Tôi bèn trả lời cho
anh đại lược như sau : “Về chuyện chính trị, thì tôi chưa được hiểu
nhiều về phong trào tranh đấu của người Khmer Krom của em, do đó tôi
chưa thể có lời khuyên nào về mặt này cho em được. Vả nữa, tôi còn phải ở
tù nhiều năm nữa, vì tôi mới ở tù có 4 năm, trong khi án tù của tôi thì
đến 12 năm cơ. Chừng nào tôi được ra tù, chúng mình sẽ tìm gặp nhau để
bàn thảo về chuyện này nha…”
Rồi sau
đó, tôi nói tiếp : “ Nhưng vì là người đã lớn ở vào tuổi 60, tôi có thể
thành thật khuyên em như thế này. Bây giờ được tự do, em phải bắt đầu
xây dựng một cuộc sống mới cho riêng bản thân mình. Nếu em không vào
chùa đi tu, thì em sẽ phải có gia đình để có đôi vợ chồng chung sống với
lũ con – bình thường như bao nhiêu bà con khác. Và để chuẩn bị chu đáo
cho một cuộc sống gia đình êm ấm hạnh phúc, thì điều quan trọng nhất là
em phải có một nghề nghiệp vững chắc để bảo đảm cung ứng được những nhu
cầu thiết yếu của vợ con thân thiết của mình. Mà cho đến nay, em đã hy
sinh quá nhiều cho tập thể cộng đồng người Khmer Krom của em ở Trà Vinh –
đến nỗi không hề nghĩ đến tương lai cho bản thân mình. Như vậy, thì nay
đã gần 40 tuổi rồi, em cần phải tự mình lo lắng cho chính bản thân mình
đi chứ – kẻo muộn quá rồi đấy!”
Im lặng
một lát, rồi Kim Hên mở lòng tâm sự với tôi, đại để với lời lẽ thật mộc
mạc như sau : “ Cháu thật cảm ơn chú vì lời khuyên nhủ thực tế và cụ thể
này. Trước đây, cháu cũng đã hỏi mấy bậc đàn anh cũng là tù nhân chính
trị như chú, mà hầu hết họ đều rủ rê kêu gọi cháu tham gia tổ chúc này,
tổ chức nọ cùng với họ. Cháu là người ở mãi đồng quê, miệt ruộng vườn
với tòan người nông dân chất phác, vì thế mà cháu đâu có sự hiểu biết gì
nhiều về sinh họat chính trị của người Kinh như các chú. Do vậy cháu
chưa hề hứa hẹn với ai là mình sẽ tham gia họat động chính trị với một
nhóm nào cả. Cháu nhận thấy chú thật là tế nhị, tinh tế khi nói rằng chú
không thể có ý kiến gì về chuyện tham gia họat động chính trị sau này
của cháu. Mà trái lại, chú chỉ khuyên cháu về chuyện chuẩn bị xây dựng
cho gia đình riêng của cháu thôi – y hệt như là một bậc cha bác thường
vẫn khuyên nhủ em cháu trong dòng họ vậy…”
Sau bữa đó
không bao lâu, thì Kim Hên rời trại Hàm Tân vào giữa năm 1994. Và từ
ngày đó, tôi không hề nhận được thông tin nào về anh ấy nữa.
II – Chuyện từ Cộng đồng người Khmer tại Long Beach California.
Theo một
số bà con cho biết, thì phần đông người Khmer tỵ nạn trên đất Mỹ thì đều
chọn định cư tại thành phố Long Beach gần kề với Los Angeles thuộc miền
Nam California. Vào năm 2002, tôi có dịp được mời tham dự một Lễ Tết
của cộng đồng người Khmer ở Long Beach. Đây là một lễ hội truyền thống
thường được tổ chức vào tháng Tư mỗi năm, trong đó có mục đặc biệt là
vảy nước trên người các tham dự viên – tương tự như ở Thái Lan. Năm đó,
Lễ Hội diễn ra trong một công viên khá rộng rãi ở Long Beach và dịp này
tôi vừa được chuyện trò với các thành viên của Cơ quan Xã hội nhằm phục
vụ riêng cho người Khmer ở địa phương, vừa được tham dự một số tiết mục
thật đáng chú ý trong ngày. Xin ghi lại vài điều như sau :
1 – Lễ Cầu siêu Tưởng niệm những bà con bị sát hại dưới thời cai trị của Khmer Đỏ.
Có đến cả
chục nhà sư Phật giáo mặc áo vàng và hàng ngàn người Khmer nghiêm chỉnh
đứng xung quanh một đống cát khá lớn với chiều cao cỡ 1 mét, chiều dài
chừng vài chục mét. Sau lời cầu nguyện của các nhà sư, thì mọi người đốt
nhang và lần lượt mang đến cắm trên đống cát tượng trưng cho nấm mộ của
các nạn nhân lên đến gần 2 triệu người mà bị tàn sát trong thời gian
trên 4 năm dưới chế độ tàn bạo của Khmer Đỏ.
2 – Mọi thành viên trong Trung tâm Xã hội thì đều có thân nhân ruột thịt như cha mẹ, vợ chồng, anh em, con cháu bị sát hại.
Cô Phượng
là một cán sự xã hội người Việt duy nhất làm việc ở cơ sở xã hội này,
thì cô cho biết là : “Không một người Khmer nào ở Trung tâm này mà lại
không có người thân thiết ruột thịt trong gia đình bị giết hại vào thời
kỳ Khmer Đỏ cai trị. Và hiện hầu hết các nhân viên này đều đi bước nữa
bằng cách cưới vợ cưới chồng với người cũng đã bị mất người phối ngẫu
trong cuộc Đại Khủng Bố đó !”
III –
Chúng ta người Khmer cũng như người Việt mà phải đến tỵ nạn trên đất Mỹ
này, thì tất cả đều là những nạn nhân của sự tàn bạo do người cộng sản
gây ra cả.
Trở lại
với câu chuyện trao đổi với anh người Khmer có lòng tốt chở tôi đến nhà
thờ Tin lành như đã ghi trên đây, thì anh bị quân Khmer Đỏ sát hại cả
cha lẫn mẹ ngay sau khi họ chiếm được thủ đô Phnom Penh vào giữa tháng
tư 1975. Khi nghe anh thuật lại như vậy, thì tôi đã trả lới anh rằng : “
Cả anh và tôi, chúng ta đều là nạn nhân của cộng sản cả. Cha tôi bị
cộng sản bắt giữ vào năm 1948 lúc tôi mới có 14 tuổi (giống như anh vào
năm 1975) và gia đình chúng tôi không hề bao giờ được thấy ông cụ kể từ
sau ngày bị bắt đi nữa. Có điều là so với anh, thì tôi bớt đau khổ hơn
vì mẹ của tôi đã không bị giết như trường hợp của mẹ anh. Nhưng dầu sao,
thì anh và tôi cũng đều bị đau khổ vì sự mất mát cha mẹ lúc còn trẻ
tuổi như thế…!”
Bữa nay là
ngày 28 tháng Tư 2014, tôi xin ghi lại câu chuyện trên đây nhằm đóng
góp vào dịp Tưởng niệm hàng mấy triệu bà con người Việt cũng như người
Khmer mà bị sát hại bởi bàn tay tàn bạo sắt máu của người cộng sản suốt
trong mấy chục năm qua. Với lời nguyện ước rằng con cháu chúng ta sẽ
không bao giờ phải trải qua những sự đau đớn thống khổ tột độ đến như
vậy nữa./
Tại thành phố New York, ngày 28 tháng Tư 2014
© Đoàn Thanh Liêm
© Đàn Chim Việt
