Nguyễn Ngọc Già
[2]
"Nhạc trẻ" và "nhạc...lạ"
Để không mang tiếng là thổi phồng Nhạc Muồi quá đà và cũng để không bị
"lạc hậu" với "nhạc trẻ", mời quý độc giả cùng thử nghe bài hát có tên
"Chạy Mưa"[1] để xem "nhạc trẻ" là như thế nào.
Lý do tôi đề nghị quý độc giả nghe và xem bài hát này:
-
Cuộc thi The Voice 2013 vẫn còn đang rất nóng với những người ngồi ghế
huấn luyện viên đều nổi tiếng trong làng nhạc hiện nay: Mỹ Linh, Đàm
Vĩnh Hưng, Hồng Nhung và Quốc Trung cùng những chuyên gia giúp họ về
chuyên môn như: Thanh Bùi (một người Úc gốc Việt), Huy Tuấn, Hoài Sa,
Phương Uyên (nhóm Ba Con Mèo) v.v...
- Đây là bài hát do chính tay nữ ca sĩ Hồng Nhung chọn cho 2 thí sinh tham gia cuộc thi.
- Trong màn thi gọi là "đối đầu", Quốc Trung đã nhấn nút cứu một nữ thí sinh do Hồng Nhung loại.
Thú
thật, với một chút hiểu biết về thanh nhạc, sau khi ráng... lóng tai
nghe bài hát này, quả thật không đọng gì lắm trong tôi về lời nhạc,
ngoài những chữ "chạy mưa", "ướt nhẹp" v.v... Một cuộc "chạy mưa" không
phải vội vàng mà là giành giựt một cái gì đó, nó giống như một cuộc
"chạy đua" xem ai hét to hơn, ai gằn giọng "dữ" hơn, ai khoe giọng cao
hơn, ai "phá cách" (hay phá phách?) bài hát "lạ" hơn. Một cuộc "chạy
đua" thật... "lý thú" (!). Ở đây, giám khảo Hồng Nhung chọn người hát
"quai quái".
Tuy
nhiên, tôi thật "tâm đắc" với hình thức sân khấu được biến hóa ước lệ
thành một "sàn đấu...boxing" cùng hai nữ boxer đang ... "đánh lộn"
bằng... "âm nhạc".
"Nhạc
trẻ" là vậy chăng? Với cách trình diễn của hai cô bé chỉ trỏ vào nhau,
chỉ trỏ vào khán giả, nhăn nhó mặt mày, gào thét hết cỡ, lắc đầu, xõa
tóc, như gằm ghè ăn thua đủ với nhau, đi qua đi lại đổi chỗ đứng, tôi
không thể nào không gọi đó là một "trận đô vật", hay nhẹ hơn, đó là
"cách hát sỉ vả". Sỉ vả lẫn nhau và sỉ vả khán giả. Điều "thú vị" hơn,
các vị ngồi ghế chấm thi và khán giả cổ vũ hò hét một cách hào hứng đúng
như một trận đấu võ đài hơn là một cuộc thi hát. Chỉ tiếc, giá như
micro được thay bằng đôi găng chuyên nghiệp, với trang phục hiện đại và
động tác của hai thí sinh dẻo dai hơn một chút thì đó là màn trình diễn
của 2 "đả nữ" rất thú vị xen lẫn "mắng" nhau bằng vần điệu khi cao khi
thấp (!). Có vẻ chủ đề đã bị lạc đề mất rồi!
Ngoài
"nhạc trẻ" được tán thưởng như màn trình bày nói trên, mời quý độc giả
tiếp tục kiên nhẫn bỏ ba phút để xem một ca sĩ được mệnh danh là diva
Việt Nam - Thanh Lam, trình bày nhạc phẩm "Phượng Yêu" [2] của nhạc sĩ
Phạm Duy. Một nhạc phẩm qua giọng ca Lệ Thu [3], hoàn toàn có quyền xếp
vào dòng Nhạc Muồi, đúng nghĩa của nó.
Cô
Thanh Lam được một khán giả nhận xét trên youtube: "...xử lý bài hát
theo một cách mới, đầy thông minh và sáng tạo, không đi theo lối mòn của
những người đi trước đã từng hát...".
Có
thể là như thế, nhưng "mới", "thông minh", "sáng tạo" gì đi nữa, người
ca sĩ nên hiểu, họ có quyền truyền tải mọi cảm xúc đến cho khán giả,
nhưng nhất định không bao giờ được truyền nỗi sợ hãi cho người xem, đó
là điều tối kỵ, vì âm nhạc không phải là phim... kinh dị, dù phim kinh
dị vẫn cần "cầu viện" âm thanh và đôi khi cả âm nhạc để đạt hiệu quả. Âm
thanh không phải là âm nhạc.
Với
phục trang áo dài màu tối, cô Thanh Lam đứng ... "chàng hảng", lắc lư,
gồng mình, vung tay, nhăn mặt và... tru tréo hơn là bày tỏ nỗi thất vọng
về tình yêu, dù đó là một tình yêu thiết tha, chung thủy và bị bội
phản. Cô như đang điểm mặt và đe dọa người đã bỏ rơi cô bằng cách gào
lên: "Tôi yêu anh đấy! Anh có yêu tôi không thì... bảo(!)". Nếu cô hóa
trang thêm bằng một mái tóc giả dài lòa xòa để biểu diễn bài hát này,
khi cô cất giọng tới đoạn "yêu như loài ma quái", nhất định cô phải được
thừa nhận "đỉnh của đỉnh" về nghệ thuật... rùng rợn có một không hai mà
nhạc sĩ Phạm Duy có thể bật dậy để "lóng tai" "thưởng thức" (!). Dù sao
cũng phải công nhận giọng cô trầm nhưng... ồm, làn hơi đầy và dài, kỹ
thuật thanh nhạc quá tốt, âm vực rộng, nếu như cô đừng khoe giọng như
nhạc sĩ Nguyễn Ánh9 từng phàn nàn thì... "đỡ" hơn biết bao nhiêu.
Càng
ê chề hơn với cụm từ rất phổ biến mà các "diva", "ông hoàng", "bà chúa"
nhạc Việt ngày nay hay dùng: "Giọng ca đầy nội...lực". À ra thế! Chỉ
xin nhắc các vị, âm nhạc cần "nội tâm" chứ không cần khỏe như vâm, dùng
cổ họng, dùng dây thanh đới để "sỉ vả nhau" hay "hét vào tai nhau", vì
các vị đang... hát, đang truyền cảm xúc cho khán giả, chứ không phải hù
dọa, đe nẹt hay đuổi khán giả "chạy có cờ"! Hơi dài thì tốt, nhưng các
vị đang hát chứ không phải thổi bong bóng! Giọng người ca sĩ thường được
ví như chim, nhưng người đời cần: họa mi, sơn ca hay hoàng oanh chứ
không cần đại bàng, kền kền hay diều hâu, mặc dù chúng cũng thuộc
họ...chim! Người nghe cần thánh thót chứ không cần lảnh lót; người nghe
cần trầm ấm chứ không cần ầm oàm (như tiếng đại bác); người nghe cần
nghe tiếng saxophone, trumpet chứ không cần nghe còi xe cứu thương, xe
chữa cháy (!).
Có
phải "nhạc trẻ" và cái gọi là "làm mới" như cô Thanh Lam đã góp thêm
điều cần lý giải trong "tình yêu" ngày nay của lớp trẻ?: tại sao họ yêu
nhau thật... "dễ", tại sao họ có thể đâm chém nhau một cách... "thoải
mái" rồi khóc hu hu, tại sao họ có thể "sống thử", có thể rủ nhau tự tử
dễ dàng, có thể tạt acid vào nhau, có thể phá thai như phá một mụm cóc,
có thể vứt lăn lóc những trẻ sơ sinh như vứt một bọc rác, có thể rủ bạn
bè bề hội đồng ngay chính người mà họ gọi là "người yêu" (!), có thể vừa
âu yếm làm tình xong thì giết... ngay, có thể rủ nhau cùng buôn ma túy,
có thể rủ nhau cùng giết người phi tang, có thể rủ nhau cùng cướp của
ngay chính cha mẹ họ v.v... Họ là "sản phẩm" của "dây chuyền sản xuất"
nào đây?! Chẳng lẽ "muốn xây dựng CNXH cần có con người XHCN" là thế
này(?!).
Nguyễn
Phú Trọng chê trách tuổi trẻ Việt Nam [3a] "phai nhạt lý tưởng, thờ ơ
với thời cuộc, thích sống hưởng thụ, đua đòi", nhưng ông ta không biết
hay vì hèn nhát nên không dám nhận và chỉ ra, ở đó, còn có cả một vũng
lầy tội ác ngập ngụa trong tuổi trẻ đi kèm với tính nhẫn tâm và phớt lờ
trước nỗi đau của ngay chính người thân ruột thịt như các con của tù
nhân lương tâm: Trần Anh Kim, Nguyễn Kim Nhàn [3b] đang đối xử với cha
của họ (!) Nguyên nhân từ đâu tuổi trẻ Việt Nam ngày nay như thế (?!).
Điều
đáng ghê sợ hơn, ông Trọng nói Đoàn TNCSHCM cần: "...làm tốt công tác
giáo dục chính trị tư tưởng hơn nữa cũng như chăm lo xây dựng tổ chức
vững mạnh, các phong trào hành động". Tuyệt nhiên, người đọc không hề
nhận thấy một lời nói nào thể hiện một chút tâm hồn hiền lương của một
người cha, người thầy cần phải có khi đứng trước nhân cách suy đồi, tâm
hồn trống rỗng cùng tấm lòng nhân ái bạc thếch của một phần tuổi trẻ
ngày nay, ngay trong đoàn TNCSHCM mà cô Nguyễn Phương Uyên đã bị bỏ rơi,
khi cô bị bắt cóc trước đây bởi cái "tội" Yêu Nước!
Rất đau! Đau lắm!
Blogger Cánh Cò có bài "Côn đồ cầm đá và côn đồ cầm viết" gây
tai họa rộng lớn trong dân chúng, có vẻ còn thiếu một loại, đó là loại
"côn đồ cầm micro" cho "đủ bộ" chăng? Hình như trong giới văn nghệ sĩ
hiện nay đang dần "tập hợp" gần đủ loại côn đồ này?
Trở về với dòng Nhạc Muồi.
Nói
đến dòng nhạc này mà nhắc tới những tên tuổi đã đi vào lòng khán thính
giả hàng chục năm qua như: Chế Linh, Duy Khánh, Tuấn Vũ, Thanh Tuyền,
Hương Lan v.v... thì không còn gì nói thêm nữa. Hãy thử nói về những
người mà thiên hạ tưởng họ quá "cao sang" nên luôn tránh xa cái gọi là
"nhạc sến"; nhạc sĩ Trịnh Công Sơn là một trong số đó.
Những ai xem rẻ dòng Nhạc Muồi có biết rằng [4]:
"...với
Bảo Yến, tôi (Trịnh Vĩnh Trinh - em gái nhạc sĩ Trịnh Công Sơn) và anh
Sơn có một kỷ niệm. "Hồi đó, tôi mới ở nước ngoài về, anh Sơn có kể cho
tôi đôi điều về Bảo Yến và bảo "Trinh lại đây anh cho nghe thử bài này
hay lắm".
Tôi
hỏi: Bài gì thế anh? "Trinh cứ nghe đi thì biết". Lâu quá rồi tôi không
còn nhớ tên bài, chỉ biết rằng hai anh em cứ ngồi ấn đi ấn lại để nghe
mà không biết chán. Điều đáng nói là ca khúc đó thuộc dòng nhạc mà người
ta hay gọi là "nhạc sến", không phải gu thường nghe của anh Sơn. Có lẽ
vì sức hấp dẫn đến từ giọng ca của Bảo Yến. Sau này biết nhau, tôi nhận
thấy Bảo Yến có chất giọng trời cho, là một trong số ít ca sỹ có thể hát
được nhiều dòng nhạc".
Đó
là chủ đề nhạc gọi là "Nhạc Gò Công", trong đó có nhiều nhạc phẩm với
tên tuổi nhạc sĩ Hoàng Phương [5] (1943 - 2002), bấy giờ nó trở thành
một phong trào nghe và hát từ giữa thập niên 80' thế kỷ trước.
Nữ
ca sĩ Bảo Yến đã gây ngạc nhiên cho không chỉ Trịnh Công Sơn mà cô đã
khẳng định trước công chúng, ngoài các dòng nhạc mệnh danh là "sang", cô
vẫn có đủ khả năng và cảm xúc dạt đào khi truyền đến người yêu nhạc
những ca khúc Nhạc Muồi qua chủ đề "Nhạc Gò Công" thời bấy giờ.
Có
thể nói, giọng ca Bảo Yến muốn "sang" thì rất "sang", cần "muồi" thì
"muồi tới bến". Giọng ca của cô cho đến nay, chưa có một ca sĩ nào thuộc
thế hệ trẻ có thể vượt qua về sức lay động, lan tỏa mà sâu lắng về Nhạc
Muồi cho đến nhạc "sang", cũng như gây ấn tượng mãnh liệt qua các thể
loại "nhạc kích động". Bảo Yến không chỉ là "viên ngọc" âm nhạc quý hiếm
của Việt Nam mà cô còn xứng đáng để gọi là đại diện tiêu biểu cho
giọng hát tân nhạc Việt Nam sau 1975. Qua giọng ca, Bảo Yến đã khẳng
định chân lý: không có cái gọi là "nhạc sến".
Chỉ
có "người hát sến" với quần áo màu mè, tóc tai "hai lai, ba lai", phục
sức tùm lum, phong thái ỏng ẹo, lời ăn tiếng nói giả tạo, chọn bài không
quan tâm đến chất giọng như nhiều người đã thấy ngày nay. Dù cho những
ca sĩ đó huyễn hoặc và tự ru ngủ bằng hàng hàng lớp lớp "fan" vây quanh
với cái mà họ gọi là đang hát "nhạc trẻ", "nhạc sang", "nhạc hiện đại",
"nhạc" rất ư là... "tây", rất ư là "hàn", kể cả "làm mới" các loại nhạc
theo kiểu "tả pí lù" (!)
Có
thể đối với một số khán giả trong nước, cái tên Dalena nghe thì biết
ngay là người... "tây", nhưng bài viết này muốn giới thiệu tới những ai
chưa biết cô gái người Mỹ 100% này, vì cô hát Nhạc Muồi rất...muồi qua
nhạc phẩm nổi tiếng hàng chục năm qua của cố nhạc sĩ Y Vân - "Lòng Mẹ"
[6]. Nhìn cô gái Mỹ, tóc vàng, mặc đầm, lại nhẹ nhàng cất lên tiếng hát
ngợi ca người mẹ Việt Nam mà bùi ngùi xúc động và xấu hổ khi nghĩ về
những đứa con "thời hiện đại" hôm nay!
Nữ ca sĩ Khánh Ly, một người nổi tiếng đến nỗi không cần phải nói gì thêm về chị, đã viết [7]:
"Chỉ
một bài “Nỗi Buồn Hoa Phượng”, Thanh Tuyền lúc đó mới 15 tuổi đã trở
nên mỏ vàng của Hãng đĩa. Chỉ với “Chuyện Một Chiếc Cầu Gảy” Hoàng Oanh,
cô sinh viên văn khoa không hề thua kém Thanh Tuyền của trường Bùi Thị
Xuân Đà Lạt. Không ai có thể hát lại chị Bạch Yến bài Đêm Đông. Không ai
có thể làm xao xuyến người nghe như chị Lệ Thanh với Tà Áo Xanh của
Đoàn Chuẩn. Chị Trúc Mai bài “Hàn Mặc Tử”..."
Với
đoạn trích trên cho thấy, ngay cả những ca sĩ không chuyên về dòng Nhạc
Muồi, họ cũng đánh giá cao dòng nhạc này và các ca sĩ hát dòng nhạc này
ngang hàng với bất kỳ dòng nhạc nào khác, dù cho đó là của Phạm Duy hay
Trịnh Công Sơn, dù cho đó là của Lê Hựu Hà hay Quốc Dũng cho đến những
nhạc phẩm của Pháp, Mỹ gần như không ai không biết, qua giọng hát: Thanh
Lan, Julie Quang, Jo Marcel, Elvis Phương, Tuấn Ngọc, Khánh Hà v.v...
Nếu
bạn đọc không lạ với tên tuổi Bạch Yến qua nhạc phẩm "Cho Em Quên Tuổi
Ngọc" với tư cách nữ ca sĩ được nhạc sĩ Lam Phương trao đầu tiên để
trình diễn, thì khán giả cũng biết chính ông là người viết nhạc phẩm này
bằng cả tiếng Pháp. Khi lời Pháp được cất lên, nếu không nói ca khúc
này của người Việt viết, bạn hoàn toàn bất ngờ vì nó vô cùng... Tây,
đúng với nghĩa này.
Tuy
nhiên điều đáng nói về nhạc sĩ Lam Phương, ông viết Nhạc Muồi lại vô
cùng muồi mẩn bằng những ca từ sang trọng và nặng trĩu tình quê trước
thời cuộc. "Chuyến Đò Vĩ Tuyến" [8] là một trong số đó, kể về nỗi niềm
chia đôi đất nước, dù ông sinh trưởng và thành danh tại miền Nam. Ca
khúc này do nữ ca sĩ Hoàng Oanh, người đầu tiên kết hợp Nhạc Muồi và
ngâm thơ, tạo nét mới lạ và thấm đẫm nỗi niềm biệt ly của người đi kẻ
ở.
Ngoài
Lam Phương, còn những nhạc sĩ tài năng khác, có thể viết nhiều thể loại
nhạc trong đó có những bản Nhạc Muồi đầy ắp chất thơ và lung linh như
một tuyệt phẩm bằng hình, ví dụ : Anh Bằng (Căn Nhà Ngoại Ô), Trầm Tử
Thiêng (Đưa Em Vào Hạ), Quốc Dũng (Lối Thu Xưa) v.v...
Nói
về nhạc sĩ "thời ngụy", có vẻ dễ bị cho là thiên vị. Vậy thì hãy cùng
nghe thử "Ở Hai Đầu Nỗi Nhớ", "Thư Tình Cuối Mùa Thu" của nhạc sĩ Phan
Huỳnh Điểu, phổ thơ thi sĩ Xuân Quỳnh (vợ nhà soạn kịch Lưu Quang Vũ),
để thấy hết tình tứ trong nét nhạc; mộng mơ trong ca từ, lại không thiếu
sự khắc khoải của những tâm hồn trong sáng, thủy chung, lung linh như
ánh sao trong đêm tối.
Âm
nhạc là tâm hồn con người, chở nặng suy tư, chất chứa tâm tình cho
mình, cho đời, cho quê hương, dân tộc. Cho cả những hẹn hò tình yêu,
nhưng buồn vui theo mệnh nước nổi trôi, cho náo nức và vui mừng của ngày
mùa đơm hoa kết trái. Cho cả những vết thương lòng dù nông hay sâu cần
chăm sóc, xoa dịu. Cho cả những ngợi ca anh hùng dân tộc như là khúc ca
bi tráng để người dân mãi không quên sự hy sinh của họ.
Âm
nhạc không nên dung chứa sự hận thù, đố kỵ, bon chen hay chém giết.
Thậm chí không thể nào hiểu nổi một "bài hát" của một ông mang danh
"nhạc sĩ", có tên Nguyễn Đình Thi còn đưa vụ "giết bầy chó" vào trong
nhạc qua bài "Diệt Phát Xít" [9] (!). Quá kinh hãi! Không biết bài gọi
là "nhạc" này có ám ảnh người dân cho đến ngày nay với nạn trộm chó và
giết người trộm chó không nữa (!). Hy vọng là không phải như thế, nhưng
nhiều người có lẽ vẫn bị ám ảnh với "Tiến Quân Ca" trong đó người ta đòi
đi trên "đường vinh quang xây xác quân thù" nghe khá hung tợn và man rợ
?!
Cao
hơn, vai trò âm nhạc ngày nay thật cần để cải hóa, cảm hóa người Việt
Nam biết mềm lòng hơn với đồng loại, biết thương cảm hơn, san sẻ cho
nhau hơn. Đó là vai trò "nghệ thuật vị nhân sinh" kết hợp với "nghệ
thuật vị nghệ thuật" mà hiện trạng Việt Nam đang quá thiếu thốn và hẫng
hụt.
Không
có "nhạc sến" chỉ có người không thể hát Nhạc Muồi hoặc chỉ có người
viết nhạc nghèo văn chương để chuyển hóa thành lời ca cho người hát đồng
cảm chuyên chở các dòng nhạc đến người nghe mà thôi.
(còn nữa)
Nguyễn Ngọc Già
________________
[1]
[6]
[8]
[9]
