Lý Quang Diệu
Đôi lời: Dưới đây là trích đoạn viết về Việt Nam, trong cuốn sách “One Man’s View of the World“ của ông Lý Quang Diệu, Nhà xuất bản SPH Singapore, 2013, được độc giả NTS có nhã ý dịch và gửi tới, với lời bình:
“… Vừa rồi Vietnam và Singapore mới kỷ niệm 40 năm quan hệ ngoại giao bằng việc khánh thành VSIP thứ 5 với sự có mặt của thủ tướng và quan chức 2 nước và những lời lẽ ngoại giao chúc tụng. Hãy thử đọc đoạn đánh giá về VN của Lý Quang Diệu xem người Singapore thực sự nghĩ gì về chúng ta (cụ thể là giới lãnh đạo, bằng thái độ khinh thường+ mỉa mai)”.
Thế nhưng, khi thử tìm trên mạng về cuốn sách này, thì có một số bài báo giới thiệu một cuốn “tương tự” đã được dịch và xuất bản tại Việt Nam. Tuy hình bìa có khác, nhưng lướt qua nội dung có vẻ như đúng là cuốn sách được đề cập dưới đây. Có điều, trong các bài báo viết khá kỹ về cuốn sách thì không có chút thông tin nào cho thấy nội dung có nói về VN. Phải chăng nhà xuất bản đã “tự kiểm duyệt”, cắt bỏ đi phần rất “nhạy cảm” này? Mời tham khảo một bài tóm lược công phu của tờ Doanh nhân Sài Gòn: Lý Quang Diệu bàn về Trung Quốc, Hoa Kỳ và thế giới.
Nhưng tìm thêm trên mạng thì có lẽ có 2 cuốn khác nhau. Cuốn mà NXB Thế giới dịch là đây: Lee Kuan Yew by Graham Allison Robert D. Blackwill Henry A. Kissinger Ali Wyne.
Lý Quang Diệu
Nhiều người đặt nhiều kỳ vọng vào Việt Nam khi nước này quyết định
cải cách theo hướng thị trường tự do vào những năm 1980s, tức là chỉ vài
năm sau khi Trung Quốc thực hiện bước đi tương tự. Đổi Mới, hay “thay
đổi để chuyển sang cái mới” theo cách nói của người Việt Nam, lúc đầu có
triển vọng. Một trong những hành động đầu tiên là nước này giao đất sở
hữu tập thể theo thuyết xã hội chủ nghĩa đến cá nhân người nông dân.
Việc này dẫn đến sản lượng nông nghiệp tăng vượt trội chỉ trong vài năm.
Nhiều người cả trong nước lẫn ngoài nước đã nghĩ rằng nước này đang đi
đúng hướng. Sự thực là những người biết đến sự đổi mới của Trung Quốc
mang đến những thành công về kinh tế đáng kinh ngạc, mà nghĩ rằng Việt
Nam cũng phát triển theo con đường tương tự, là những người không theo
dõi Việt Nam một cách sát sao.
Khi thận trọng đánh giá thì ta thấy có gì không ổn. Quan điểm cá
nhân của tôi về đổi mới ở Việt Nam đã thay đổi nhiều, không còn lạc quan
như những lần đầu tôi mới thăm nước này những năm 90s. Giờ đây tôi tin
rằng những nhà lãnh đạo cộng sản Việt nam kỳ cựu không thể khai phá nổi
tư duy xã hội chủ nghĩa cố hữu. Ban đầu họ đồng ý thuận theo con đường
cải cách bởi vì họ nhận thấy nước này chẳng còn lối đi nào khác. Nhưng
kể từ đó đến nay họ không có tiển triển gì thêm khi kiên định cải cách
hệ thống như ở Trung Quốc. Những vị “lão thành cách mạng” này làm cho
Việt Nam trì trệ. Chỉ khi những vị này không còn thì Việt Nam mới có
thể có đột phá theo hướng hiện đại hóa.
Một trong những kinh nghiệm mới đây khi tôi đi thăm nước này có thể
minh họa những vật cản mà Việt Nam đang gặp phải. Tôi gặp gỡ một số quan
chức dân sự và quân sự và tôi nhắc họ những vấn đề mà công ty Singapore
vướng phải khi triển khai dự án khách sạn ở Hồ Tây Hà Nội. Khi công ty
này bắt đầu việc đóng cọc, hàng ngàn dân làng đến yêu cầu bồi thường ô
nhiễm tiếng ồn. Để tránh phí tổn gia tăng, công ty này đã phải chuyển
sang phương pháp làm móng bằng bắt vít vì phương pháp này gây ít tiếng
ồn hơn. Lần này vị quan chức, người đã duyệt dự án, đến và nói “chúng
tôi không cho phép phương án này”. Rõ ràng là có sự thông đồng giữa
quan chức này với những người dân bốc đồng kia. Tôi nói rõ với lãnh đạo
Việt Nam rằng, hành động như vậy là phản tác dụng. Tôi khuyên họ là nếu
các anh muốn khai phóng thì hãy nghiêm túc thực hiện. Họ trả lời một
cách ba phải, điều đó cho thấy họ nửa vời khi thực hiện cải cách. Họ
không hiều rằng một nhà đầu tư hài lòng sẽ mang đến nhiều nhà đầu tư
khác. Ý định của họ là khi đã phục kích được một nhà đầu tư, sẽ là cơ
hội để họ vắt kiệt anh ta nhiều nhất có thể. Các nguyên lão lên lon
trong hệ thống đảng là nhờ cuộc chiến và hiện giờ chiếm giữ các vị trí
trong chính quyền. Thật không may là họ thăng quan tiến chức không phải
vị họ giỏi giang trong quản lý kinh tế hay có tài năng quản trị. Họ
thăng tiến vì đào hầm từ bắc vào nam trong hơn 30 năm.
Việt Nam có điểm chung với Trung Quốc trong quá trình khai phóng cải
cách là các quan chức tham nhũng. Các cán bộ đảng, người coi mình sẽ
được hệ thống chăm sóc, đột nhiên chứng kiến những người ngoài đảng giàu
có lên nhanh chóng. Họ vỡ mộng và trở nên tham lam, ví như cán bộ hải
quan nhập lậu xe hơi để họ có thể được chia phần. Cái mà họ khác với
Trung Quốc là không có lãnh tụ dạng Đặng Tiểu Bình, người có địa vị
tuyệt đối trong hệ thống Đảng và có niềm tin kiên định rằng chỉ có cải
cách mới là cứu cánh. Nguyên nhân lại chính là do cuộc chiến Việt Nam.
Trong khi những đồng chí Trung Cộng xoay sở hàng thập kỷ để thử nghiệm
các kinh nghiệm quản trị trong thời bình, rút ra luận điểm xem cách nào
thì tốt cách nào không tốt và điều chỉnh niềm tin và ý thức hệ khi thực
hành, Việt Cộng lại bị tắc trong cuộc chiến tranh du kích đẫm máu với
Hoa Kỳ, nên họ chẳng biết gì về trị quốc. Ngoài ra, hầu hết các thương
gia thành đạt ở Nam Việt Nam, những người rất thông thạo vận hành chủ
nghĩa tư bản, đều rời bỏ Việt Nam những năm 70s.
Người Việt là giống người năng động và tài giỏi ở Đông Nam Á. Học
sinh đến Singapore theo dạng học bổng Asean rất nghiêm tục học hành và
đậu thứ hạng cao nhất. Với giống người thông minh như vậy, quả thật là
đáng tiếc là họ lại thiếu tiềm năng. Hy vọng rằng sau khi hết lớp người
trải qua cuộc chiến, giới trẻ sẽ kế nhiệm, họ sẽ thấy Thái Lan đã thành
công ra sao và họ sẽ bị thuyết phục bởi mức độ quan trọng của thị trường
tự do.
Hỏi: Việt Nam có vấn đề lớn với Trung Quốc về tranh chấp lãnh thổ
trên biển Đông. Và ở cuộc họp bộ trưởng Asean năm 2012, khi các nước
không thể ra thông cáo chung lần đầu tiên sau 45 năm, Việt Nam là nước
tranh cãi chính với Trung Quốc
Đáp: Họ không thể có được sự hỗ trợ từ Asean để bảo vệ lập
trường của mình bởi vì người Trung Quốc đã đàm phán riêng rẽ với
Malaysia và Brunei với những tranh chấp nhỏ hơn. Nhưng tranh chấp chủ
yếu, cái tranh chấp này mới là vấn đề, lại từ phía Việt Nam
Hỏi: Điều đó cho thấy Trung Quốc có thể chia rẽ Asean về vấn đề này
Đáp: Nó cho thấy người Trung Quốc giỏi thế nào. Họ đã giải quyết
với các ngoại bang, với các bộ lạc man di từ hàng ngàn năm nay và họ
biết rằng phải xử từng đối tượng một, tránh để chúng kết liên minh và họ
không phải đối đầu với một nhóm. Họ chơi nhóm kia từng người một.
Hỏi: Việt Nam đang xúc tiến quan hệ với Hoa Kỳ, điều đó có làm cân bằng hơn với Trung Quốc?
Đáp: Đúng vậy, bộ trưởng quốc phòng Hoa Kỳ Leon Panetta đã đến
Cam Ranh năm 2012. Có thể có lợi nếu có người Mỹ tham gia vào tranh cãi
về quần đảo Hoàng Sa nhưng tôi không nghĩ người Mỹ và người Hoa sẽ đối
đầu trực diện. Điều tốt nhất Việt Nam có thể hy vọng là nộp hồ sơ lên Ủy
Ban Công Ước Luật Biển Liên Hợp Quốc(UNCLOS) về nhưng tranh chấp.
Hỏi: Cũng có tin là Việt Nam sẽ mua vũ khí của Mỹ
Đáp: Tôi không ngạc nhiên, Người Mỹ đang gần hơn người Trung Quốc. Và người Mỹ có vũ khí hiện đại hơn người của Trung Quốc
Hỏi: ông có nghĩ rằng Asean có thể sẽ bỏ nghị trình về tranh chấp lãnh hải Biển Đông trong các cuộc họp thượng đỉnh săp tới
Đáp: họ đã làm như vậy. Đáng lẽ ra phải có bộ quy tắc ứng xử (COC) nhưng nó đang bị phá.
Bản tiếng Việt © Diễn đàn Xã hội Dân sự 2013
