Lian Zhi Zheng | The New York Times
Lê Quốc Tuấn chuyển ngữ
Lê Quốc Tuấn chuyển ngữ
Cuộc đấu tranh ngoạn mục của phong trào Occupy Central năm tuần
trước, kết thúc với tất cả dùi cui, bình xịt tiêu và hơi cay của cảnh
sát chống lại những học sinh tay không đã gây ra một đột biến trong
những người biểu tình ủng hộ dân chủ trẻ tuổi. Hàng trăm, có lúc đến
hàng ngàn người biểu tình vẫn cắm các lều trại trại gọn gàng đầy màu
sắc, chiếm đóng các huyết lộ mạch giao thông chính của thành phố.
Không ngờ, hành động tàn bạo ấy của cảnh sát đã báo trước sự vươn dậy
tuyệt vời của một quyền lực chính trị xã hội mới. Quyền lực ấy đã mang
tên là Thế hệ Chiếm lấy Trung Tâm, gồm các thành viên là những người
sinh trong những năm 80 trở về sau, chủ yếu là sinh viên học sinh và
giới lao động trẻ, đa phần là các chuyên gia. Họ là những người cống
hiến cho dân chủ và cảnh giác sâu sắc với Bắc Kinh, Họ cũng là thế hệ có
ít liên quan đến bản sắc văn hóa của Trung Quốc đại lục hơn so với thế
hệ lớn tuổi của mình, kể cả những người ủng hộ của phong trào Occupy
Central và đảng viên tích cực Pan Democrats, ủng hộ Dân chủ cho Hồng
Kông.
Tuần trước, khi các quan chức chính phủ tổ chức cuộc đối thoại về cải
cách chính trị với những người biểu tình, năm sinh viên đại học và các
nhà lãnh đạo phong trào đã được mời đến. Cuộc hiển thị văn minh của cả
hai bên vẫn không thể che giấu được sự đối đầu của cả thế hệ, hậu quả là
cuộc đàm phán đã hoàn toàn thất bại không thu hẹp được cách biệt.
Các quan chức từ chối đòi hỏi của giới sinh viên, yêu cầu các ứng cử
viên cho cuộc bầu cử Giám đốc điều hành, chức vụ hành đầu của lãnhthổ
năm 2017 phải được đề cử bởi các nhóm công dân độc lập. Trích dẫn nguyên
văn từ một phán quyết gần đây của Bắc Kinh, họ vẫn duy trì rằng các ứng
cử viên tiềm năng phải được phê chuẩn bởi một ủy ban đề cử gồm 1.200
người, lựa chọn từ các nhóm lợi ích đặc biệt, chủ yếu là có lợi cho Bắc
Kinh. Cả các lãnh tụ sinh viên học sinh lẫn đông đảo công chúng đều
không hài lòng với quyết định ấy.
Hiện nay, có vẻ như không có giải pháp nào cho cuộc bế tắc: Chính phủ
có vẻ do dự không dám sử dụng sức mạnh một lần nữa để kết thúc cuộc
chiếm đóng và các sinh viên cũng không chịu lùi bước.
Nỗi lo sợ trước đó rằng Quân đội Giải phóng nhân dân sẽ nhập cuộc để
tiến hành một Thiên An Môn thứ hai đã được xua tan bởi một phát ngôn
mang đến từ Bắc Kinh. Lý do cho sự kềm chế này là hiển nhiên: Các công
ty kinh doanh do đại lục kiểm soát chiếm 60 phần trăm vốn thị trường
chứng khoán của Hồng Kông, và các thành phần con ông cháu cha của Đảng
Cộng Sản Trung Quốc sở hữu rất nhiều quỹ cổ phần tư nhân và nhiều bất
động sản hàng đầu ở đây. Họ đang không có tâm trạng muốn nhìn thấy một
cuộc tắm máu ởHồng Kông vốn có thể đưa đến chuyện mất mát vốn liếng đầu
tư và sự sụp đổ tài sản của thị trường ở đây.
Về phần mình, những người biểu tình có vẻ kiên quyết. Không giống như
các bậc cha mẹ và ông bà của mình, thành phần trung lưu phát triển,
trong một thành phố có chính sách quản trị tốt, một giai đoạn từng được
coilà thời hoàng kim, từ cuối những năm 1970 trước khi bàn giao vào năm
1997. Đâylà một giới trẻ có học vấn cao, đi du lịch nhiều và có đầy đủ
thông tin. Họ có một thái độ khinh thị đáng ngạc nhiên về những gì mình
nhìn thấy ở Trung Quốc: một chính quyền độc tài, tham nhũng, thối nát,
thiếu tinh thần thượng tôn pháp luật, bị kiểm soát trong nhiều năm bởi
một tầng lớp lãnh đạo có ý thức bị thổi phồng về sự phi pháp và chủ
nghĩa yêu nước tự mãn.
Trong những năm gần đây, giới trẻ này còn căm ghét sự xâm nhập của
sức mạnh kinh tế từ đại lục, vốn đã đẩy giá bất động sản lên rất cao.
Người nhập cư từ Trung Quốc đến ngày càng nhiều và người trẻ Hồng Kông
nhận ra những cư xử ưu đãi của chính phủ dành cho họ, trong khi lại lấy
đi các cơ hội giáo dục, phúc lợi chăm sóc sức khỏe của người dân địa
phương. Họ phàn nàn khi nhìn thấy các cửa hàng thường sử dụng để phục vụ
nhu cầu hàng ngày của mình giờ trở thành các cửa hàng đắt tiền phục vụ
khách du lịch đại lục và những kẻ bất hảo, đôi khi còn được gọi là “bọn
châu chấu”. Thực tế là, giới trẻ Hồng Kông càng phải phụ thuộc về kinh
tế và công ăn việc làm vào đại lục, họ càng bực bội với Bắc Kinh.
Sự cách biệt thế hệ cũng hiện diện trong ngay bản thân phong trào đấu
tranh cho dân chủ. Giới lãnh đạo các đảng ủng hộ dân chủ từng có hơn 30
năm theo đuổi một hình thức mềm mỏng với Bắc Kinh: pha trộn đối thoại
với đấu tranh và chấp nhận chủ quyền của đại lục đối với Hồng Kông để
đổi lấy lời hứa hẹn được ban cho dân chủ hơn. Trước quyết định cứng rắn
gần đây của Bắc Kinh về cuộc bầu cử 2017, thế hệ Occupy Central đã trông
cậy và đã không đạt được gì vào chiến lược của những người lớn tuổi:
một thế hệ đã cho đi nhiều nhưng không nhận lại được bao nhiêu. Hành
động bất tuân dân sự là điểm khởi đầu của thế hệ này.
Sự việc còn khơi rộng hố ngăn cách giữa giai cấp cầm quyền và những
người thuộc nhóm Pan Democrat đồng thời giải thích cường độ cảm xúc mới
trong phong trào. Thực tế của việc phe chính phủ được đại diện bởi một
giám đốc điều hành CY Leung, người từ lâu thường bị coi là một nhân vật
cứng rắn, chia rẽhơn cả những người công sản bảo thủ, đã làm cho tình
hình trở nên tồi tệ hơn. Ông Leung không có nhiều ủng hộ từ khu vực
doanh nghiệp địa phương và các thành phần chủ chốt trong các dịch vụ dân
sự. Thật vậy, trong hai năm hơn làm giám đốc điều hành, mọi giai tầng
của xã hội Hồng Kông đã trở nên phân cực chính trị hơn baogiờ hết.
Nếu giám đốc điều hành lập tức đáp ứng nguyện vọng và nhu cầu của
người dân Hồng Kông và là người biết làm thế nào để khôn khéo với Bắc
Kinh, có thể ông đã tìm được cách giải quyết bế tắc. Dù hiếm khi được áp
dụng nhưng một số luật bầu cử hiện tại ở Trung Quốc, cho phép một số
hình thức để các nhóm công dân và và cơ quan lập pháp được đề cử ứng cử
viên. Nếu những điều khoản này được mở rộng đến Hong Kong, một ứng cử
viên tranh cử chức vụ Giám đốc Điều Hành sẽ chỉ cần chữ ký của 100 cử
tri đăng ký hoặc chỉ chỉ ba thành viên của cơ quan lập pháp Hồng Kông để
được đề cử. Tuy nhiên, rõ ràng là không phải bất cứ ai cũng có thể
thuyết phục Bắc Kinh áp dụng điều này cho người Hồng Kông.
Để bây giờ dường như phong trào Ocucpy Central đã đạt được trạng thái
ổn định. Các khu vực chiếm đóng thu hẹp và lại mở rộng mỗi khi cảnh sát
và người biểu tình nhận ra được giới hạn cuối cùng của nhau. Những
người chiếm đóng đã tinh tế hơn trong mưu mẹo của mình. Giới chạy taxi
bây giờ đã biết làm thế nào để khắc phục những con đường bị chặn. Kinh
doanh thương mại đã trở lại các cửa hàng trong những khu vực bị ảnh
hưởng. Một sự bình thường mới đã được sắp xếp.
Tình trạng này có thể kéo dài đến mùa xuân năm sau, khi chính phủ đưa
điều luật cải cách chính trị vào biểu quyết tại cơ quan lập pháp, nơi
đảng Pan Democrats có thể có đủ số ghế để bác bỏ. Đây là một trò chơi mà
chắc chắn những người ủng hộ chính phủ biết phải tiến hành như thế nào,
và cũng là một điều sẽ khiến công chúng bất mãn hơn.
Vào thời điểm mà phong trào Occupy Central cuối cùng cũng phải giải
tán, bởi vũ lực hay từ một giải pháp của bản thân phong trào, và các nhà
lãnh đạo của họ sẽ thực hiện đúng lời nguyện của mình là để bản thân
mình bị bắt giữ, cả một thế hệ những công dân ủng hộ dân chủ sẽ phát
sinh: trẻ, năng động, bất khuất và không ngơi nghỉ đấu tranh. Đó là một
sức mạnh mà những nhà tài phiệt Bắc Kinh và sứ giả của họ ở Hồng Kông sẽ
khó quen. Công việc chính trị sẽ không còn bình thường như thế này nữa.
