Ls Lê Công Định
Lúc thiếu thời đi học, nhắc đến cố Tổng thống Việt Nam Cộng Hòa Ngô
Đình Diệm và Nguyễn Văn Thiệu, đa số thầy cô dưới mái trường XHCN của
tôi đều gọi là “thằng Diệm” và “thằng Thiệu”. Về nhà tôi kể lại cho ba
mẹ nghe. Ông bà nghiêm nghị cấm tôi không nên bắt chước thầy cô, vì như
thế là vô lễ và bất kính đối với các bậc tiền nhân. Sau này, trưởng
thành, có dịp đi làm việc ngang vùng Ninh Thuận, một đồng nghiệp lớn hơn
tôi vài tuổi hỏi: “Nghe nói vùng này là quê hương của thằng Thiệu?” Tôi
cau mày, đáp: “Dù sao ông Nguyễn Văn Thiệu cũng đáng bậc cha chú của
anh mà! Nếu mình đi đến vùng Nghệ An, em nói đây là quê hương của thằng
Hồ, anh sẽ cảm thấy thế nào?” Anh ấy chống chế: “Xin lỗi, thói quen thôi
mà!” Từ đấy anh ấy xem tôi là “phản động” (!). Tôi hãnh diện về tiếng
“phản động” đó, vì nhớ đến lời giáo huấn đạo làm người của cha mẹ tôi.
Ba tôi, một người tham gia phong trào cộng sản, vẫn luôn bày tỏ lòng
kính trọng đối với cố Tổng thống Việt Nam Cộng Hòa Ngô Đình Diệm. Ông
thường nhận định với tôi rằng dân tộc này sẽ tốt đẹp hơn nhiều, thậm chí
có thể sánh ngang với Nhật Bản ở Á châu, nếu cụ Diệm lèo lái con thuyền
đất nước đến được bờ bến mà cụ tâm niệm và tranh đấu cả một đời. Khi
tôi tỏ vẻ ngạc nhiên vì sao ông chưa bao giờ bày tỏ sự tôn trọng tối
thiểu đối với bất kỳ lãnh tụ cộng sản nào, ba tôi lắc đầu trả lời: “Ba
chọn lầm đường!” Và ông luôn căn dặn tôi: “Thế hệ của con không được
quyền lạc lối như ba.”
Mỗi sáng mùng một Tết hàng năm lúc tôi còn là học sinh tiểu học và
trung học, sau khi sang chúc Tết ông nội về, ba mẹ thường đưa anh em
chúng tôi đến nghĩa trang Mạc Đỉnh Chi viếng mộ dượng sáu tôi là ký giả
Vân Sơn Phan Mỹ Trúc, Chủ bút nhật báo Đông Phương ở Sài Gòn trước 1975.
Bao giờ cũng vậy, trước khi đến mộ dượng tôi, ba tôi luôn dừng lại thắp
hương, còn mẹ tôi (một giáo dân Công giáo) đọc kinh cầu nguyện trước mộ
Tổng thống Ngô Đình Diệm, Cố vấn Ngô Đình Nhu và bà cụ cố thân sinh của
hai ngài. Anh em chúng tôi phải đứng chấp tay, cúi đầu. Điều đó đã trở
thành thông lệ của gia đình tôi ngày xưa.
Năm 1998, sang Pháp học, tôi đọc một quyển sách về Tổng thống Ngô
Đình Diệm và biết rằng sau khi nghĩa trang Mạc Đỉnh Chi bị giải tỏa năm
1985, hài cốt của ba vị cùng với ông Ngô Đình Cẩn được thân nhân chuyển
về nghĩa trang Lái Thiêu. Tết năm 1999, nhân dịp trở về Việt Nam dự
chương trình Orientation dành cho sinh viên nhận học bổng Fulbright du
học Hoa Kỳ, tôi chở ba tôi đi Bình Dương tìm nghĩa trang Lái Thiêu, mà
ông còn nhớ tên gọi xưa là “Nhị Tì Quảng Đông”. Chúng tôi dò hỏi những
người dân gác mộ xung quanh đó, thì được hướng dẫn tận tình và đưa đến
tận nơi. Họ còn nhắc nhở chúng tôi viếng nhanh rồi về, vì buổi trưa các
du kích xã đi ăn cơm nếu không chúng tôi có thể bị mời về xã đội điều
tra lý do viếng mộ ông Ngô Đình Diệm (?).
Theo quyển sách tôi đọc, bia mộ của cố Tổng thống ghi “Giacôbê Đệ”,
còn bia mộ của ông Cố vấn ghi “Baotixita Huynh”, do thân nhân lúc cải
táng cố tình tráo hai chữ “huynh” và “đệ” để kẻ gian nhầm lẫn. Tôi không
rõ thực hư việc này, nhưng quả nhiên thấy rõ những dòng chữ ấy. Giữa mộ
hai ngài là mộ của bà cụ cố thân sinh. Cách một quãng xa, ngôi mộ có
tấm bia dựng cao ghi chữ “Can” và năm mất 1964, chính là mộ phần của ông
Ngô Đình Cẩn. Hai cha con tôi kính cẩn làm lễ, thắp hương, đọc kinh cầu
nguyện và chụp ảnh lưu niệm. Suốt đoạn đường về ba tôi trầm ngâm, muộn
phiền trước cảnh một nhân vật từng có sự nghiệp vĩ đại nhất của dân tộc ở
thế kỷ 20 mà cuối đời chỉ còn nắm tro tàn vùi chôn tại một nơi và theo
một cách thức không tương xứng với tầm vóc và đóng góp của ông. Nỗi buồn
của ba lây sang cả tôi.
Trở lại Paris năm đó, tôi tìm đến thăm trường Ecole des Chartres, một
trong những trường danh giá nhất của Pháp, nơi ông Ngô Đình Nhu từng
theo học. Ngôi trường ấy tọa lạc gần trường luật Panthéon-Assas của tôi.
Tôi vẫn nể phục ông Nhu như một nhà tư tưởng lớn hiếm hoi của Việt Nam
đương thời. Từ chuyến đi năm 1999 trở về sau, lúc thì vào dịp Tết, lúc
nhân ngày giỗ hai ông, tôi âm thầm đến viếng mộ phần của bốn vị đều đặn.
Giữa năm 2007, một buổi chiều cuối tuần, đón tiếp luật sư Lê Quốc Quân
vào Sài Gòn, tôi đưa anh và hai vợ chồng luật sư đồng nghiệp cùng đến
nghĩa trang Lái Thiêu. Chúng tôi đã tổ chức một buổi lễ tôn nghiêm dành
cho các vị, với nguyện ước một ngày không xa công lao và danh dự của cố
Tổng thống Ngô Đình Diệm sẽ được phục hoàn và tôn vinh tương xứng với sự
nghiệp vĩ đại của ông.
Tiếc rằng giờ đây đang trong thời gian quản thúc, ngày mai tôi không
thể đến viếng mộ phần của cố Tổng thống Ngô Đình Diệm và ba vị tiền nhân
như mong ước, hy vọng lời chia sẻ này thay cho nén hương tưởng niệm để
tỏ lòng kính trọng và niềm tiếc thương của tôi dành cho nhân vật lịch sử
đã từng tranh đấu và ngã xuống vì quốc gia Việt Nam.
