Việc Trung Quốc tiến vào biển
Đông và biển Hoa Đông gây lo ngại ngày một nhiều hơn. Vào chiều hôm thứ
sáu này, thủ tướng Nhật Shinzo Abe sẽ trình bày chiến lược của ông ấy về
một “chủ nghĩa hòa bình chiến lược”, để đặt ra giới hạn cho Bắc Kinh.
Hội nghị thượng đỉnh thứ hai trong vòng
một tuần sắp diễn ra ở châu Á, và vẫn tiếp tục về tình hình an ninh.
Trên diễn đàn kinh tế vào cuối tuần rồi, người Đông Nam Á đã cảnh báo
Trung Quốc trước một xâm nhập tiếp tục vào biển Đông. Vào cuối tuần này,
tại Đối thoại Shangri-La ở Singapore, thủ tướng Nhật Shinzo Abe sẽ
trình bày ý tưởng của ông về một cấu trúc an ninh ở châu Á. Người Mỹ
hiện diện ở đó sẽ ủng hộ ông mạnh mẽ.
Đảo Thị Tứ ở biển Đông. Hình: DPA
Nguyên nhân
là hai vụ việc vừa xảy ra trong thời gian vừa qua, đã đốt nóng lên thêm
nữa cuộc giằng co quanh giàn khoan dầu Trung Quốc ở trong vùng biển do
Việt Nam tuyên bố chủ quyền. Ban đầu là những cuộc bạo động lớn ở Việt
Nam, trút sự giận dữ bị đè nén lâu nay vào người Trung Hoa lục địa và
nhà máy của họ ở Việt Nam. Nhưng người dân cũng chống lại cả các điều
kiện lao động trong những nhà máy này. Kể từ lúc đó, xe cứu hỏa đỗ sẵn
sàng ở Hà Nội, vì cảnh sát không có xe phun nước, và máy tính bị công
nhân hôi của từ các nhà máy hiện được chất thành chồng trong các trạm
cảnh sát. Ở hậu trường, giới lãnh đạo Việt Nam giằng co với ý định khởi
kiện Trung Quốc. Nhưng việc này có thể làm giảm mạnh nhập khẩu từ Trung
Quốc.
Ngay từ bây giờ đã có vẻ như 60.000 việc
làm ở Việt Nam bị đe dọa trực tiếp nếu như Bắc Kinh giới hạn các đầu tư ở
đó. Hà Nội phải xem xét hết sức kỹ, họ dám chống lại láng giềng to lớn
cho tới đâu. Hay là ngồi chịu đựng sự khiêu hích này, chờ cho tới khi
thời tiết thay đổi trong tháng Tám, lúc Trung Quốc rút giàn khoan đi như
đã loan báo. Đối với người Trung Quốc, cuối cùng thì Việt Nam, đồng
minh của Mỹ, không gì khác hơn là một con thỏ thí nghiệm để thử sự kiên
nhẫn của người Mỹ.
Nhưng vào đầu tuần, dầu đã được đổ thêm
vào lửa cho tới hai lần. Một lần thì một chiếc tàu đánh cá Việt Nam đã
chìm trong vùng biển quanh giàn khoan từ những lý do chưa được rõ ràng.
Người Việt quả quyết tàu Trung Quốc đã đánh chìm nó. Người Trung Quốc
quả quyết nó đã tấn công các tàu Trung Quốc và bị chìm trong lúc đó.
Nhưng hẳn còn nguy hiểm hơn nữa là vụ suýt va chạm nhau ở xa hơn về phía
Bắc: Ở đó, máy bay chiến đấu Trung Quốc và máy bay Nhật Bản đã tiếp cận
chỉ còn cách nhau 30 mét. Lần gây hấn do Trung Quốc chủ định xảy ra
trong không phận mà người Trung Quốc mới đây đã tuyên bố có chủ quyền.
Abe đề nghị hỗ trợ Philippines và Việt Nam
Người Nhật nói về một “hành động nguy
hiểm”, rồi người Mỹ thêm vào: “Chúng tôi không chấp nhận tuyên bố của
Trung Quốc về một vùng nhận dạng riêng của Trung Quốc trên biển Hoa Đông
và yêu cầu Trung Quốc không đưa ra vùng này. Thêm nữa, chúng tôi yêu
cầu Trung Quốc hãy tiếp tục cùng các nước khác tạo những biện pháp xây
dựng lòng tin, kể cả những kênh trao đổi thông tin trong trường hợp khẩn
cấp mà qua đó có thể đề cập tới các mối nguy hiểm nhằm làm giảm căng
thẳng”, theo Bộ Ngoại giao. “Mỗi một cố gắng giới hạn sự tự do đi qua
không phận quốc tế đều dẫn tới căng thẳng khu vực và tăng khả năng đánh
giá sai lầm, đối đầu và những sự cố không dự định trước.” Người Trung
Quốc và người Nhật tranh chấp nhau về quần đảo Senkaku, được người Trung
Quốc gọi là Điếu Ngư và nằm trong biển Hoa Đông. Nhật Bản cũng ủng hộ
cố gắng của các nước Đông Nam Á chống lại việc nhượng lãnh thổ cho Trung
Quốc ở biển Đông. Song song với việc đó, Bắc Kinh cũng đã công bố yêu
cầu phải có giấy phép cho không phận quốc tế.
Bây giờ thì người Nhật hoạt động tích cực
hơn. Abe đã định nghĩa một chiến lược của “Chủ nghĩa Hòa bình tích
cực”. Ông muốn chế ngự Trung Quốc qua đó, và đồng thời tìm sự gần gũi –
cả về phương diện kinh tế – với Đông Nam Á. Nếu cả Ấn Độ dưới thủ tướng
mới Narendra Modi của họ cũng thúc đẩy hướng tới Đông Á, thì Đông Nam Á
cũng là đối tác tất nhiên của ông. “Abe sẽ công bố vào cuối tuần, nhờ
trục giữa Nhật Bản và Mỹ mà muốn tiếp nhận một vai trò tích cực hơn ở
châu Á”, Koichi Nakano, nhà chính trị học ở Đại học Sophia, Tokio, dự
đoán.
Ngay từ bây giờ, Abe đã đề nghị hỗ trợ
Philippines và người Việt, chịu ảnh hưởng nặng nề từ sự xâm lấn của
Trung Quốc, cả với việc gửi tàu tuần tra bờ biển. Từ khi nhậm chức năm
2012, tuy Abe đã gặp tất cả các chính phủ Đông Nam Á, nhưng chưa đến
Trung Quốc. Bây giờ thì trong bài diễn văn của mình vào chiều thứ sáu
tại lễ khai mạc hội nghị thượng đỉnh ở Singapore, ông sẽ nhấn mạnh tới
một “đối thoại xây dựng với Bắc Kinh”, thư ký chính phủ Yoshihide Suga
giải thích. Đồng thời, ông cũng sẽ nhắc nhở Trung Quốc cần phải tuân
theo luật pháp hiện hành. Ngay trong một cuộc phỏng vấn trước đó, Abe đã
nói rằng “hoạt động khoan dầu đơn phương của Trung Quốc làm tăng thêm
căng thẳng”: “Chúng tôi sẽ không bao giờ khoan dung cho một sự thay đổi
hiện trạng bằng bạo lực hay cưỡng ép”, rồi ông thêm vào sau đó.
Christoph Hein
Christoph Hein sanh năm 1960, là thông tín viên kinh tế cho Nam Á/Thái Bình Dương với trụ sở ở Singapore.
Phan Ba dịch từ Nhật báo Phổ thông Frankfurt [FAZ]
