Huỳnh Thục Vy
Xã hội dân sự không những là thành tố, mà còn là dấu hiệu đặc trưng
của các nền dân chủ hiện đại. Nơi nào không có xã hội dân sự nơi đó sẽ
rất gặp rất nhiều khó khăn trong cả nỗ lực xây dựng một xã hội thịnh
vượng -hài hoà cũng đối mặt với những chướng ngại khitheo đuổi lý tưởng
dân chủ hoá.
Việt Nam là một quốc gia nằm dưới chế độ độc tài độc đảng với sự lãnh
đạo tối cao của Đảng cộng sản Việt Nam.Cơ chế chính trị và pháp luật
của chế độ này đã kiềm hãm nếu không muốn nói là bóp ngặt sự hình thành
và phát triển của xã hội dân sự. Với kinh nghiệm hoạt động như một tổ
chức chính trị, len lỏi vào đời sống quần chúng và bành trướng thế lực
chính trị của mình trong quá khứ, đảng cộng sản luôn phòng ngừa trước
mọi nguy cơ thách thức và khả năng đe doạ mà xã hội dân sự có thể mang
đến cho họ. Thật vậy, dưới con mắt giám sát của các hội đoàn dân sự,
không một nhà nước nào có khả năng chống cự lâu dài trước áp lực dân chủ
hoá.
Vậy nên, ở đất nước này, những tổ chức mang hình thức của xã hội dân
sự như Hội Phụ nữ, Đoàn thanh niên, Luật sư đoàn, Hội nhà văn, Hội Nhà
báo….đều bị tập hợp lại trong một tổ chức lớn hơn (umbrella
organization) gọi là Mặt trận Tổ quốc Việt Nam. Cơ chế hoạt động của Mặt
trận này hoàn toàn giống như một cơ quan của Nhà nước, với nguồn tài
chính được ban phát từ chính quyền và chế độ lương bổngcũng nằm dưới sự
điều tiết và kiểm soát của chính quyền. Vì thế, cơ quan chủ quan thực sự
của các hội đoàn ở Việt Nam hiện nay chính là đảng cầm quyền. Ông Trần
Anh Tuấn, Thứ trưởng Bộ Nội vụ, Viện trưởng Viện Khoa học tổ chức nhà
nước, trong bài “Một số vấn đề cần lưu ý về xã hội dân sự” đã khẳng định
“thể chế quản lý tổ chức và hoạt động của các tổ chức xã hội dân sự
phải phù hợp và đáp ứng được cơ chế vận hành của thể chế chính trị: Đảng
lãnh đạo, Nhà nước quản lý, nhân dân làm chủ”.
Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam là một ví dụ. Tất cả các chương trình
trợ giúp xã hội, lương bổng và các nguồn tài chính khác của Hội này đều
được rót thẳng xuống từ ngân sách chính quyền trung ương. Và tất nhiên,
đối tượng ưu tiên để được nhận sự trợ giúp này là thân nhân, bạn bè của
những quan chức và cán bộ địa phương. Hội phụ nữ được chia ra thành các
cấp khác nhau bao gồm: cấp trung ương, cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã.
Trong mỗi cơ quan của Hội phụ nữ (ở tất cả các cấp) đều có chi bộ của
Đảng cộng sản; việc sinh hoạt Đảng được xem là hoạt động chính và cần
được đặc biệt quan tâm; và đường hướng, chính sách của Đảng cộng sản
được thực hiện một cách nhịp nhàng, thông suốt suốt từ cấp trung ương
xuống cấp nhỏ nhất của Hội phụ nữ. Nhân sự lãnh đạo ở Hội phụ nữ các cấp
là Đảng viên hoặc cảm tình viên của Đảng. Theo định kỳ, thành phần nhân
sự lãnh đạo Hội phụ nữ phải họp lại để phổ biến đường lối của Đảng; và
các tài liệu chính trị của đảng Cộng sản được xem như là tài liệu để
định hướng và đào tạo cho nhân sự lãnh đạo của Hội. Sinh hoạt chi bộ
đảng của Hội phụ nữ các cấp cũng diễn ra thường xuyên để kiểm tra mức độ
thấm nhuần “tư tưởng Đảng cộng sản và chủ nghĩa xã hội” của các cấp
lãnh đạo Hội.
Một ví dụ khác là Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh.Chỉ cái tên
thôi cũng đủ phơi bày bản chất của Hội đoàn này. Ở Việt Nam, Đoàn thanh
niên này được Đảng cộng sản công khai ca ngợi là “đội hậu bị và là cánh
tay của Đảng cộng sản”, là “niềm tự hào của Đảng cộng sản và chủ tịch Hồ
Chí Minh”. Thành phần lãnh đạo của hội đoàn này cũng là đảng viên hoặc
là những cảm tình viên của Đảng cộng sản.Cũng giống như Hội phụ nữ, Ngân
sách, đường lối và tài liệu học tập của Đoàn thanh niên này là từ Đảng
cộng sản.Năm 2012, Đoàn Thanh Niên Cộng Sản được thủ tướng Nguyễn Tấn
Dũng ký nghị định đặc biệt trợ cấp 200 triệu USD “để thực hiện kế hoạch
phát triển”. Hoạt động chính yếu của Đoàn này là phổ biến đường lối của
đảng cộng sản và đào tạo thế hệ mới cho Đảng cộng sản.Những người sinh
hoạt năng động nhất trong tổ chức này là những cá nhân có tham vọng trở
thành thành viên Đảng cộng sản, lãnh đạo đất nước, cũng như được ưu tiên
thụ hưởng những đặc quyền từ chế độ độc tài. Các vị trí lãnh đạo của
Đoàn thanh niên là nơi con cháu các Đảng viên cao cấp trong Bộ Chính trị
và Ban chấp hành trung ương đảng “học việc” đểchuẩn bị cho vài trò lãnh
đạo Đảng và Nhà nước trong tương lai, thay thế cho cha chú họ.
Rõ ràng, đây không phải cách thức mà các tổ chức xã hội dân sự trong
những quốc gia dân chủ hoạt động. Ở các quốc gia dân chủ, những người
hoạt động trong các tổ chức xã hội dân sự là những người: hoặc là muốn
cống hiến công sức cho hoạt động từ thiện, giúp đỡ thành phần ít cơ hội
trong xã hội, như các hội từ thiện; hoặc là đưa ra những nghiên cứu kinh
tế, chính trị và xã hội nhằm cung cấp tài liệu cố vấn cho các nhà làm
chính sách quốc gia và góp phần điều chỉnh các chính sách còn khiếm
khuyết của chính quyền, như các think tank; hoặc đại diện cho một tiếng
nói, quyền lợi và giá trị của một cộng đồng nhất định trong xã hội…Đối
với những người hoạt động trong các NGOs ở xã hội dân chủ, tham vọng
thay đổi xã hội mới là chính yếu chứ không phải là tham vọng chính trị;
bởi vì nếu có tham vọng lãnh đạo chính trị quốc gia, họ sẽ tham gia các
đảng chính trị. Còn ở Việt Nam, các tổ chức xã hội, xã hội- nghề nghiệp
chỉ là công cụ của Đảng cộng sản và là nơi để những người nhiều tham
vọng tiến thân nhằm trở thành những lãnh đạo của Đảng cộng sản. Bởi vì ở
đất nước này, các tổ chức xã hộichỉ là giả, chỉ có Đảng cộng sản là
thật.
Việt Nam không thực sự có các tổ chức xã hội dân sự cho riêng mình.
Các hội đoàn ở Việt Nam không thực hiện đúng chức năng và mục đích tự
thân của các hội đoàn dân sự như ở các quốc gia tự do dân chủ, mà chỉ là
công cụ thực hiện chức năng giám sát mọi hoạt động của người dân và
tuyên truyền cho Đảng cộng sản. Bởi ngay từ đầu, nguồn tài chính cho các
tổ chức này hoạt động đều được rót xuống từ chính quyền trung ương và
các giới chức lãnh đạo trong Mặt trận Tổ quốc cũng như cán bộ của các tổ
chức trực thuộc Mặt trận đều là thành viên của đảng cộng sản. Chúng ta
có thể thấy rõ ràng rằng, sự phụ thuộc về tài chính và nhân sự không thể
tạo nên sự độc lập về ý chí và phương cách hành động.
Trong khi đó chính quyền nhìn sự mở rộng các tổ chức xã hội dân sự
nằm ngoài kiểm soát của đảng như một mối nguy cho sự cầm quyền của
họ.Cũng trong bài trên, ông Thứ trưởng Trần Anh Tuấn viết: “Âm mưu của
các thế lực phản động quốc tế là hòng tạo ra các lực lượng đối lập,
chống đối Đảng Cộng sản Việt Nam ngay trong lòng xã hội Việt Nam nên
chúng tác động cho ra đời những tổ chức xã hội dân sự kiểu phương Tây để
từ “phản biện” hướng đến “phản đối” và cuối cùng thành tổ chức “phản
động, chống đối” Đảng Cộng sản và Nhà nước xã hội chủ nghĩa. Thực chất
là các thế lực phản động phương Tây đang muốn sử dụng các tổ chức xã hội
dân sự như một phương thức để “Diễn biến hòa bình” tiến tới “Diễn biến
không hòa bình” (cách mạng màu) lật đổ sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản và
Nhà nước xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam”.
Và vấn nạn cho xã hội dân sự cũng chính là chướng ngại nghiệm trọng cho công cuộc dân chủ hóa thực sự tại Việt Nam.
Tác giả: Huỳnh Thục Vy
English Translation by Nguyen Khoa Thai Anh
“Tell the World” (Defend the Defenders)
* Blogger Huỳnh Thục Vy (28) là một blogger trẻ có ảnh hưởng tại
Việt Nam, là con gái của một nhà văn bất đồng chính kiến Huỳnh Ngọc
Tuấn. Các anh chị em của blogger Vy cũng đều là những blogger chuyên tải
những vấn đề khác với quan điểm của chính quyền Việt Nam. Do đó cô luôn
là đối tượng bị quấy nhiễu và trừng phạt
