Khổng Loan
Một số lời khuyên của Woody Lewis với những người làm báo như sau:
*Khi đăng tải một status nên là 1 link kèm theo chi tiết/nhận định của cá nhân có thể có ích cho người đọc.
*Sử dụng ngôi thứ 3. Người đọc đang theo dõi sự kiện, chứ không phải phóng viên. Tránh đưa ra ý kiến bình luận của cá nhân.
*Tôn trọng văn phong báo chí của tòa soạn, đừng quên ngữ pháp, dấu
câu, nhớ rõ quy tắc 5W1H. Khi cần có thể có thông tin nền, trích dẫn
(phải có nguồn). Nếu đăng tải hình ảnh thì cũng cần chú thích (5W1H); có
thể dùng hashtags.
Tạo dựng /tham gia cộng đồng: Việc tham gia hay tạo
dựng một cộng đồng chuyên biệt, nhỏ đem lại nhiều thuận lợi, giúp cho
những người hoạt động trong ngành có những thông tin họ quan tâm. Trên
Facebook hiện nay có 2 nhóm báo chí ở Việt Nam có số người tham gia
tương đối đông, đều để chế độ open (mở, ai tham gia cũng được và ai xem
nội dung cũng được) là Diễn đàn nghiệp vụ báo chí Việt Nam vietnamjournalism.com (3.277 thành viên, tính tới ngày 16.10.2013) và Diễn đàn nhà báo trẻ
(6.830 thành viên, hơn 5.000 thành viên đang đề nghị được gia nhập).
Các nhóm cộng đồng này cũng thực hiện chức năng tự giám sát với chính
bản thân mình, và các nhà báo chịu sự giám sát của chính các đồng
nghiệp.
Như admin Bút Lông của Diễn đàn nhà báo trẻ cho biết, thành phần
của nhóm chủ yếu gồm các phóng viên, BTV, lãnh đạo các tờ báo, cán bộ
quản lý báo chí và sinh viên báo chí. Đây là nơi “cung cấp các đề tài
cho các thành viên; chia sẻ nghiệp vụ thu thập, xử lý, công bố thông tin
và nhận các phản hồi của độc giả; bàn các khía cạnh đạo đức của nghề
nghiệp, đo lường các hậu quả xã hội có thể xảy ra từ cách tác nghiệp ẩu;
tổ chức các dịch vụ, hoạt động đào tạo, hội thảo về các vấn đề của nghề
báo.” Ông nhận định việc sử dụng Facebook vừa là cơ hội cho những nhà
báo biết cách học hỏi, đúc rút kinh nghiệm và thách thức cho những người
thụ động, quan liêu. Nguồn tài nguyên thông tin lớn trên Facebook đòi
hỏi nhà báo phải có năng lực tìm kiếm, phân tích, chắt lọc và sử dụng
thông tin.
Ngoài việc tham gia vào các nhóm nghề nghiệp và thảo luận về những
vấn đề nghề nghiệp, khi các nhà báo tham gia vào các nhóm khác trên mạng
để tìm hiểu, thu thập thông tin, hay vì sở thích của cá nhân, các
chuyên gia cho rằng mỗi nhà báo nên cẩn trọng để không đứng về phe nào,
vì vị trí và vai trò của họ luôn đòi hỏi họ có cái nhìn khách quan, độc
lập cao nhất có thể.
Tương lai của tin tức, như Dan Conover viết trong “2020 vision: What’s next for news”
(Tầm nhìn 2020: Tương lai của tin tức) là, báo chí sẽ ngày càng chia
nhỏ, phục vụ những cộng đồng ngách và nhỏ hẹp. các tờ báo lớn, phục vụ
số đông sẽ ngày càng thu hẹp. Các nhà báo sẽ làm việc ngày càng độc lập
hơn, trong khi những điều tốt đẹp của xã hội sẽ được duy trì và xã hội
sẽ càng trở nên minh bạch hơn. Báo chí từng được xã hội tôn vinh vì đăng
tải tin nóng, mới, sốt dẻo nhờ vào công cụ truyền tải độc quyền, nhưng
giờ đây, công chúng đang sở hữu những công cụ đó và buộc báo chí đang
tìm cách bắt kịp được với thế hệ người tiêu dùng đang quay sang sử dụng
công cụ kỹ thuật số và di động. Công chúng không quan tâm ai xuất bản
tin (thường là lời đồn chưa được kiểm chứng) đầu tiên. Họ muốn có tin
tức có mặt ở khắp mọi nơi, mọi lúc.
Dù thông tin dễ tiếp cận hơn nhờ Internet và mạng xã hội, nhưng
công việc đưa tin và báo chí không hề dễ dàng hơn hay kém quan trọng
hơn, như nhận định của tổng biên tập trang techli.com, Caryn Tomer trong
bài “Social media and how it is changing journalism” (Truyền
thông xã hội và những thay đổi nó tạo ra với báo chí). Báo chí vẫn có
những vị trí chưa có thế lực nào thay thế khi nhu cầu của công chúng vẫn
cần thông tin có giá trị để họ tự đưa ra quyết định. Truyền thông xã
hội và mỗi cá nhân có thể biết, chia sẻ dữ kiện thực tế, nhưng vai trò
của báo chí là cung cấp tin tức không thiên kiến đặt vào bối cảnh, cung
cấp góc nhìn đa chiều và có sự chính xác cao.
Theo một nghiên cứu gần đây của công ty nghiên cứu thị trường Ireland NewsWhip
về 50 nhà xuất bản trên mạng, BBC có số lượt share bài viết trên
Twitter nhiều nhất thế giới, với hơn 2 triệu lượt/tháng. Trong số 5 nhà
xuất bản đứng đầu trên Facebook vào tháng 8.2013, có 3 nhà xuất bản chỉ
có sản phẩm trên mạng là BuzzFeed, the Huffington Post và Upworthy. NewsWhip
nhận định: “Tất cả đều tập trung vào tạo ra các sản phẩm có nội dung dễ
dàng chia sẻ trên mạng (share-friendly content), và đúng là họ tạo ra
nội dung chia sẻ được và được chia sẻ.”
Chia sẻ trên mạng xã hội đang là xu hướng quan trọng. Mạng xã hội giúp quảng bá thông tin nhưng Nội dung vẫn là Vua
(Content is King). Nếu nội dung không hay, không chính xác, không khách
quan và đáp ứng kỳ vọng của xã hội thì cũng không thể dùng các công cụ
mạng xã hội để quảng bá được.
Nếu tính tới tháng 9.2012, NewsWhip đo lường được 44,28 triệu lượt tương tác trên Facebook (like, share và comment)
đối với 50 nhà xuất bản hàng đầu thế giới, thì đến tháng 8.2013, con số
này là 117,5 triệu lượt đối với số nhà xuất bản đó, tăng 165% trong
vòng 12 tháng.
Truyền thông xã hội đang buộc báo chí phải thay đổi để giữ độc giả
và giữ vị trí của mình. Với khả năng đưa tin, chia sẻ, thu hút, tìm kiếm
thông tin nhanh chóng, truyền thông xã hội đang giữ tỉ số 1-0 với báo
chí truyền thống nếu chỉ xét về tính tốc độ. Nhưng báo chí vẫn có chỗ
đứng quan trọng của mình, nếu duy trì được chất lượng, và kết hợp được
những ưu việt mà truyền thông xã hội đem lại để tăng cường sức mạnh cho
mình. GS Geneva Overholser của trường báo chí USC Annenberg (Mỹ) trong
bài viết “What is Journalism Place in Social Media?” (Chỗ của báo
chí trong truyền thông xã hội là gì?) nhận định: Nếu quan tâm của chúng
ta chỉ là làm thế nào sử dụng mạng xã hội như một “công cụ” cho báo
chí, chúng ta có nguy cơ bị kéo lùi lại đằng sau. Truyền thông xã hội
không chỉ là những công cụ có quy mô lớn, buộc chúng ta phải trực tiếp
tham gia và sử dụng. Điều cần chú ý hơn là làm thế nào báo chí thực hiện
vai trò đem lại những giá trị báo chí thực sự (mang những giá trị được
phổ quát được thế giới công nhận) vào lãnh thổ rộng lớn của truyền thông
xã hội. Ý của bà là đưa ra một đòi hỏi ngược lại: Không để truyền thông
xã hội lấn lướt báo chí, mà báo chí, với những nội dung chuyên biệt,
cần thiết cho độc giả (must-read content) tìm cách để có sự trợ
giúp từ truyền thông xã hội, nương theo sức mạnh của truyền thông xã hội
để tăng cường sức mạnh cho mình. Trong bối cảnh đó, mỗi nhà báo phải
liên tục tìm ra những cách thích nghi và ứng xử phù hợp với mục tiêu mà
họ đặt ra cho nghề nghiệp và cuộc sống.
Đây là phần 3 và cũng là phần cuối cùng của bài viết Truyền thông xã hội và báo chí. Đọc phần 1 ở đây, phần 2 ở đây.
Khổng Loan
TÀI LIỆU THAM KHẢO
- Alfred Hermida. How to Teach Social Media in Journalism Schools. http://www.pbs.org/mediashift/2010/08/how-to-teach-social-media-in-journalism-schools242/. Web. 16.10.2013
- NCTJStaff. Training Matters: Top 5 social media skills for journalists. http://www.holdthefrontpage.co.uk/2013/news/training-matters-top-5-social-media-skills-for-journalists/. Web. 16.10.2013
- Melissa Ludtke. Let’s talk journalism and social media (2009). http://www.nieman.harvard.edu/reports/issue/100058/Fall-2009.aspx. Web. 16.10.2013
- Phạm Thế Quang Huy. Việt Nam dẫn đầu khu vực về lượng người dùng Internet. http://dantri.com.vn/suc-manh-so/viet-nam-dan-dau-khu-vuc-ve-luong-nguoi-dung-internet-767501.htm. Web. 16.10.2013
- Paul Quigley. Top Social Publishers August 2013: Sharing way up for all publishers, and BuzzFeed on Top. http://blog.newswhip.com/index.php/2013/09/social-publishers. Web. 16.10.2013
- Rob Manker. Newsweek’s history. http://articles.chicagotribune.com/2012-10-19/news/ct-talk-newsweek-history-1019-20121019_1_sidney-harman-newsweek-com-washington-post. Web. 16.10.2013
- Sue Greenwood. Why all would-be journalists need to blog. http://www.journalism.co.uk/news-commentary/-why-all-would-be-journalists-need-to-blog-/s6/a553119/. Web. 19.10.2013
- Wait But Why. 7 Ways to Be Insufferable on Facebook. http://www.huffingtonpost.com/wait-but-why/annoying-facebook-behavior_b_4081038.html. Web. 16.10.2013
- Woody Lewis. Social Journalism: Past, Present, and Future. http://mashable.com/2009/04/07/social-journalism/. Web. 16.10.2013
