Phan Châu Thành
Tương lai của thể hệ trẻ là tương lai đất nước, ai cũng quan tâm,
tôi cũng vậy, vô cùng quan tâm, dù chỉ là một công dân vô danh. Gần đây
có hai câu chuyện khiến tôi nhìn lại vấn đề này từ hai góc độ tuy hai mà
một đó: tương lai đất nước và tương lai của thế hệ trẻ hiện nay. Và tôi
đã đi đến cùng một kết luận, vô cùng bi quan.
Góc độ thứ nhất, tương lai đất nước phụ thuộc vào tầm nhìn, tài năng,
đức độ của các nhà lãnh đạo lãnh đạo đất nước hiện nay, từ cấp cao nhất
đến thấp. Ở nước ta đó là các cán bộ đảng cộng sản VN. Về vấn đề này,
cái nhìn khách quan và sắc sảo nhất từ ngoài vào có lẽ là của ông Lý
Quang Diệu, cựu Thủ tướng khai quốc Singapore gần đây trong cuốn sách mới ra của ông.
Ông đã nói đại ý: Người Việt giỏi và thông minh hàng đầu Đông Nam Á,
đáng lẽ họ phải là nước giàu mạnh từ lâu rồi, nhưng lãnh đạo của họ bị
kìm hãm trong ý thức hệ (cộng sản) và những người hiện là lãnh đạo chỉ
nhờ (đã) giỏi đánh nhau (trong chiến tranh) nên đất nước này không lên
được. Bao giờ lớp người này về hưu hết, thế hệ trẻ giỏi giang sẽ lên,
Việt Nam sẽ phát triển.
Nhiều người Việt trầm trồ tâm đắc vì câu nói “tiên tri” này của ông
Lý, và tràn trề hy vọng về tương lai của Việt Nam, nhất là sau khi cái
ông “đánh nhau giỏi nhất” và sống dai nhất cuối cùng cũng đã ra đi rồi.
Tôi thì không nghĩ thế.
Thứ nhất, theo tôi, đây chỉ là câu nói “có cơ sở - có chê - có khen - có tiên tri - có trí tuệ”
của nhà một nhà ngoại giao và lãnh đạo lão luyện và đẳng cấp. Đẳng cấp ở
chỗ là nó không bao giờ sai mà không cần nói hết sự thật (mất lòng), mà
vẫn được (người bị phê – người Việt) tung hô ca ngợi.
Nhưng câu của ông Lý chỉ đúng với Việt Nam của những năm 80-90 của
thế kỷ trước, khi lãnh đạo Việt Nam chủ yếu là các tướng lĩnh công thần.
Hơn ai hết ông Lý hiểu rằng thế hệ lãnh đạo Việt Nam hiện nay là thế hệ
con cháu của những ông tướng, như chính con trai ông – Lý Hiển Long -
đang đĩnh đạc làm Thủ tướng Singapore vậy. Họ thông minh và tài giỏi –
như ông khen, đa số họ cũng được cả đời đi học (khi đất nước chiến
tranh) và có bằng cấp chẳng kém gì con trai ông, mà có khi còn làm thầy
con trai ông được (về số lượng bằng cấp)… Con trai ông phải chứng tỏ
(và đã chứng tỏ được) tài năng trí đức từ một sĩ quan để lên Thủ tướng,
còn các nhà lãnh đạo Việt Nam cũng phải “hạ biết bao đối thủ” để lên cao
như hiện nay, nhưng tại sao Singapore thì đã hóa rồng từ lâu, còn Việt
Nam vẫn… là giun? (Việt Nam đang thua Singapore khoảng… 130 năm chứ
mấy!)
Thứ hai, là người Việt cùng trong thế hệ của những người đang cầm
quyền ở Việt hiện nay, và cũng được đào tạo, dậy bảo như họ, tôi biết họ
không hề bị kìm kẹp bởi ý thức hệ như ông Lý nghĩ đâu, họ chỉ giả vờ
theo ý thức hệ đó để có quyền và cầm quyền mà thôi. Vì họ biết, qua cha
ông họ, cầm quyền sẽ mang cho cá nhân và gia đình họ tất cả mọi thứ họ
muốn: giàu sang, an nhàn, danh tiếng, hạnh phúc – tức là sống trên đầu
dân chúng, mà không phải chịu trách nhiệm gì cả về đất nước, xã hội. Đất
nước, xã hội (mà họ đang cầm quyền) sẽ đi đến đâu, họ không thực sự
quan tâm. Điều duy nhất họ thực sự quan tâm là họ sẽ cầm quyền được bao
lâu và họ sẽ truyền quyền lực đó cho con cháu như thế nào?
Thế cho nên, như thế hệ trước của những người lãnh đạo đất nước Việt
Nam (cùng thời ông Lý), thế hệ này (cùng thời con trai ông), hay thế hệ
sau sẽ lên (con cháu họ) đều không quan tâm đến việc đất nước Việt Nam
có đi lên hay không, mà họ chỉ quan tâm một điều: họ có nắm vững quyền
hành trong tay hay không… là điều có lẽ ông Lý không thể hiểu được. Vì,
dù ông Lý cũng quan tâm điều đó cho đảng Nhân Dân Hành động của ông,
nhưng ông quan còn quan tâm một điều khác hơn hết: đó là sự Thịnh vượng
của cả Quốc gia Singapore.
Có thể thế hệ sau, cháu nội ông Lý cũng vẫn sẽ được làm Thủ tưởng
Singapore và đảo quốc nhỏ bé của ông vẫn là điểm sáng chói trên bản đồ
thế giới mà tôi luôn ngưỡng mộ, thì đó là nhờ ba điều: ông và con trai
ông sẽ giúp (dạy dỗ và trau dồi) hậu duệ mình phát triển, bản thân cháu
ông sẽ phải nỗ lực để xứng đáng và chứng tỏ tài năng đức trí để được đa
số nhân dân Singapore tin cậy và bầu vào chức vụ đó, và thứ ba – quan
trọng nhất – là nhờ thế hệ ông và con trai ông đã đặt nền móng cho một
thể chế mà việc bầu bán công bằng như thế đã, đang và sẽ xảy ra.
Còn ở Việt Nam thì sao? Những người lãnh đạo đất nước và mọi cấp
chính quyền không cần cả ba điều trên mà chỉ cần hai điều khác để tiến
thân: được cha ông mình dọn chỗ cho và diệt tất cả những người khác giỏi
và tốt hơn họ, để giữ chỗ.
Với cách chọn người như thế, có thể thấy rõ điều ông Lý nói về sự
thông minh tài giỏi nói chung của người Việt không hề được khai thác để
từ đó tuyển chọn lãnh đạo đất nước, mà còn bị làm kiệt quệ đi với chính
sách ngu dân của đảng cộng sản. Nên đất nước Việt Nam cứ đi xuống mãi là
lẽ tất nhiên.
Như vậy, từ góc độ thứ nhất, theo tôi, lãnh đạo Việt Nam không phải
những người tài giỏi, không đủ năng lực và viễn kiến để đưa đất nước đi
lên, dù thế hệ sau sẽ lên thay, vì thể chế cộng sản thì vẫn vậy.
Và điều này dẫn đến vế thứ hai mà tôi nói đến ở đầu bài về tương lai
nước Việt Nam: Liệu thế hệ trẻ của Việt Nam có cơ hội đóng góp tài năng
của mình? Thế hệ trẻ Việt Nam có tương lai trên đất Việt Nam không?
Câu trả lời của tôi, thật đau xót, lại là: Không. Không, nếu chế độ
cộng sản này vẫn cầm quyền, vì họ vẫn chọn người lãnh đạo theo cách
thoái hóa giống nòi như họ đã và đang làm, thậm chí còn theo cách càng
ngày càng đê tiện hơn.
Để chứng mình cho điều này ở góc độ thứ hai tôi xin kể hai câu chuyện mình biết trực tiếp, như sau.
Thứ nhất, câu chuyện chúng tôi. Thế hệ tôi là 5x, chúng tôi cứ nghĩ
chỉ cần mình phấn đấu và đóng góp hết mình, chứng tỏ tài năng và đạo đức
xứng đáng thì sẽ được trọng dụng.
Thực tế lại không phải thế. Chỉ những ai có lớp cha chú “dọn chỗ” và
“bảo lãnh” thì mới được thăng tiến. Số khác đi lên bằng thủ đoạn và hai
đầu gối thì bao giờ và ở đâu cũng có thì tôi không nói đến. Những người
đó thường không phải nhóm xứng đáng làm lãnh đạo, thường không đủ tài
năng và đạo đức, vì không có sự tuyển chọn, cạnh tranh.
Những người có người “dọn đường” đi lên iều nay chiếm hết các vị trí
lãnh đạo đất nước. Việc họ quan tâm nhất sau “kiếm ăn” (tham nhũng) là
dọn đường cho đám con cháu ngoi lên, cũng theo “nguyên tắc” như họ đã đi
lên: phải có người trên bảo lãnh (thực chất là lo lót và đấu tranh
ngoan cường giữ chỗ, mua chỗ) và phải mua đủ bằng cấp để làm đúng thủ
tục. Những chuyện này, ai cũng biết và cũ mèm rồi, như ai đã lo cho đứa
này đứa kia vào chỗ này chỗ kia như thế nào, hết bao nhiêu, và tương lai
chúng sẽ lên chức này chức kia ra sao…
Tất cả mọi chuyện như thi công chức, tuyển chọn công khai… là đều
hình thức và giả dối hết. Trong tất cả các ngành, các cơ quan nhà nước,
người ta chỉ nhận người “nhà”, người “của sếp”, người được “gửi gắm
chéo”, mua quan bán tước là hiện tượng công khai phổ biến. Có lẽ trên
90% cán bộ cơ quan và doanh nghiệp nhà nước và cả các lực lượng vũ trang
là các dạng “tuyển chọn” như thế nên năng lực, tinh thần và đạo đức làm
việc của họ có giới hạn nghiêm trọng. Hơn thế nữa, và nguy hiểm nhất,
họ bịt hết, chiếm hết mọi con đường, cơ hội tiến thân, mọi vị trí cống
hiến cho đất nước của những người trong đại đa số những người cùng thế
hệ có năng lực, tinh thần và đạo đức làm việc tốt hơn họ.
Như vậy, các thế hệ chúng tôi, người giỏi cũng không có cơ hội tham gia lãnh đạo, dù dân tộc ta là …khá giỏi.
Cho đến gần đây tôi vẫn chỉ nghĩ và coi những hiện tượng “con ông
cháu cha”, chọn người, dùng người kém như trên chỉ là một vấn nạn đạo
đức chung tràn lan của xã hội hiện nay mà thể chế cộng sản này (có muốn,
nhưng) không ngăn được, do “lỗi cơ chế”, và họ chỉ tạo điều kiện cho nó
phát triển thêm. Tôi không ngờ… còn tệ hơn thế!
Câu chuyện thứ hai: các học trò của tôi, thế hệ 8x và 9x.
Tôi thỉnh thoảng có giảng dậy, đào tạo, nói chuyện cho thế hệ trẻ tại
các trường đại học, cao đẳng, các trung tâm đạo tạo về các đề tài khởi
nghiệp, lập nghiệp của các bạn trẻ.
Một hôm, một bạn trẻ 8x học trò cưng tôi tâm sự: “Thầy ạ, ba em là
cán bộ đang tại chức ở quê em (phó chủ tịch huyện), mấy năm nay em theo
thầy lập nghiệp ở tp.HCM rất thành công, nhưng ba em cứ muốn em về làm
việc trong UB Huyện vì ba nói có chính sách nhà nước khi ba về hưu thì
em sẽ được thay ba làm ít nhất đến chức …phó chủ tịch huyện. Ba em nói,
nói chung, có chính sách nội bội là nếu con chủ tịch sẽ được làm chủ
tịch huyện, con chủ tịch xã sẽ làm chủ tịch xã…” Tôi ngạc nhên: “Có
chuyện vậy sao?!” “Vâng, nhưng em không chịu…”
Cũng cậu bé đó cũng đã từng tự kể cho tôi (trước đó), rằng ông phó
chủ tịch huyện đó (ba cậu) đã nghi các lớp học của tôi là “phản động”
nên mới lung lạc con trai ông và đám trẻ ham kinh doanh như thế, nên đã
cử lính theo học các lớp của tôi để ghi âm mang về điều tra, nhưng…
không có cơ sở gì đem công an đến bắt tôi, đành chịu…
Tôi rất thương cậu học trò giỏi và ngoan đó vì cậu bé đang bị giằng
xé giữa thầy và cha và con đường tương lai cậu phải chọn đi… Mấy tháng
nay, cậu bé đó ít gọi điện thăm tôi. Lần cuối cùng, cậu nói ba cậu sẽ
giúp cậu lấy mấy hợp đồng xây dựng lớn theo dự án của nhà nước ở tỉnh
nhà, huyện nhà… Tôi đã vội hỏi lại: “Nhưng em đang kinh doanh rất tốt ở
đây (Tp.HCM) cơ mà?” “Vâng, nhưng em vẫn chỉ là con tép riu thôi…” Tôi
hiểu ra, cậu học trò của mình đã đi thẳng đến trước một quyết định lớn
mà tôi cũng đã phải trải qua hơn chục năm trước: Chấp nhận là con tép
riu trên thị trường nhưng được sống là mình trong sạch hay lớn thành
“đại gia”, thêm vào cái chức phó chủ tịch huyện được chế độ cho “kế
thừa” cha đang vẫy gọi cậu nữa…
Sau đó, tôi mới tìm cách kiểm tra lại với các “bạn bè” quan chức của
tôi về chính sách “thừa kế” chức vụ cho con cái của chính quyền cộng sản
này thì được hiểu là: chính sách đó là chính sách ưu tiên con em cán bộ
trong bộ đảng và chính quyền, đã được thực hiện công khai nhiều năm nay
ở tất cả các địa phương và trung ương, để giữ trung thành và gắn bó của
cán bộ với chế độ và “xây dựng” thế hệ cán bộ trẻ!
Không còn nghi ngờ gì nữa, chế độ này đã chiếm, dành hoàn toàn quyền
lực tương lai vào tay con cháu họ, bằng chính sách, chế độ, tiêu chuẩn
hẳn hoi. Trong tất cả mọi ngành, kể cả các lực lượng vũ trang!
Cả thể hệ trẻ còn lạị, họ đâu có cơ hội nào để thành công trong một
xã hội như thế này, kể cả trong kinh doanh lẫn trong sự nghiệp chính
trị? Tương lai của họ đã bị đảng cộng sản đánh cắp!
Có lẽ Thế hệ trẻ cần học những điều khác để giành lấy Tương lai của
mình vốn đã và sẽ bị đảng cộng sản đánh cắp hèn hạ cho con cháu họ, cùng
là giành lại Tương lai cho cả đất nước này.
Phan Châu Thành
