Đào Tiến Thi
“Quan niệm như ông Dương Văn Cừ mới chính là tiếp tay cho các
thế lực thù địch (thù địch thực sự, ví dụ các thế lực hiếu chiến ở Trung
Quốc đang âm mưu thôn tính Việt Nam). Vì ông gieo giắc nỗi sợ hãi cho
xã hội về một kẻ thù không nhìn thấy. Vì ông tạo ra sự đối lập giữa
Đảng, Nhà nước với nhân dân.”
(Thư ngỏ gửi ông Tổng biên tập báo Nhân dân)
Kính gửi ông Thuận Hữu, Tổng biên tập báo Nhân dân điện tử.
Tôi hết sức ngỡ ngàng khi đọc bài Xã hội dân sự – một thủ đoạn của
diễn biến hòa bình [*] của tác giả Dương Văn Cừ (DVC) đăng trên báo Nhân
dân điện tử do ông làm tổng biên tập.
Nhận thấy bài báo này có những sai trái trầm trọng, có hại cho sự
nghiệp xây dựng và bảo vệ đất nước, đặc biệt là có hại cho sự lãnh đạo
của Đảng Cộng sản Việt Nam hiện nay nên tôi viết cho ông bức thư này.
Tôi xin kể một vài quan niệm sai của tác giả DVC:
Cái sai thứ nhất, tác giả cho rằng “các thế lực thù địch đã tổ chức thành công việc lật đổ chế độ XHCN”
tại các nước Đông Âu như Ba Lan, Ucraina, Tiệp Khắc và gần đây là các
nước Trung Ðông – Bắc Phi. Tôi chưa nói các chế độ XHCN tại các nước Ba
Lan, Ucraina, Tiệp Khắc bị đổ là do sai lầm của chính các đảng cộng sản
cầm quyền ở các nước ấy như chính các giảng viên của Ban Tuyên giáo
Trung ương đã giảng cho chúng tôi nghe qua các đợt học chính trị, mà tôi
hãy nói tại thời điểm này nói như thế có đúng không, có lợi không? Nếu
ta coi chính phủ đang cầm quyền hiện nay tại các nước Đông Âu (vốn trước
kia theo chế độ XHCN) là “thế lực thù địch” thì làm sao chúng ta có thể
“làm bạn với tất cả các nước” như đường lối ngoại giao của nhà nước ta
hiện nay? Làm sao mà khi gặp gỡ, thăm viếng nhau, các nguyên thủ quốc
gia của ta có thể nói với họ “tăng cường hợp tác, hữu nghị” được?
Cái sai thứ hai, ông DVC cho rằng mới đây “các thế lực thù địch” cũng
đã thành công việc lật đổ chế độ” ở Bắc Phi – Trung Đông. Chúng ta biết
thời gian qua các phương tiện truyền thông của nhà nước ta khi đưa tin
về Ai Cập, Tunizi, Lybia đều đưa tin một cách khách quan, không đứng về
phía lực lượng nổi dậy, cũng không đứng về phía chính phủ, nhưng các tin
tức, bình luận đều cho thấy đó là các chính phủ độc tài, bị nhân dân
oán ghét và sự nổi dậy của nhân dân như một tất yếu. Thế mà ông DVC lại
coi nhân dân nổi dậy là lực lượng “thù địch” thì hỏi ràng thù địch với
ai? chẳng hóa ra ông bênh vực các chế độ độc tài đó? Trong khi tôi chưa
thấy một quan chức nào của chính phủ ta ra tuyên bố ủng hộ các chế độ
độc tài đó cả. Và với quan niệm như ông DVC thì làm sao chúng ta chơi
được với các chính phủ mới của các nước này?
Tổng hợp cả hai ý tôi muốn nói là: chính phủ cầm quyền các quốc gia
nói trên (bất kể ở giai đoạn nào) nếu họ sai trái, phản động thì ta có
quyền chỉ trích nhưng chỉ trích sự lựa chọn của nhân dân các nước ấy có
nên không, cũng như khi ta bị các nước khác chỉ trích, người phát ngôn
của nhà nước ta đều khẳng định đây là quyền lựa chọn riêng của nhân dân
ta, không ai có quyền áp đặt một chế độ lên một nước khác.
Tóm lại, phát ngôn của ông DVC rất có hại cho đường lối ngoại giao “làm bạn với tất cả nhân dân các nước”
của chính phủ ta hiện nay. Tuy nhiên, hai điều trên vẫn chưa phải điều
cơ bản tôi muốn nói trong thư này. Trong thư này, tôi muốn nói, quan
điểm tẩy chay xã hội dân sự (XHDS) của ông DVC là một quan điểm sai lầm
và đi ngược chủ trương của Đảng CSVN.
Chủ trương của Đảng CSVN là xây dựng Việt Nam thành một nước “dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh”. Tên nước ta lúc từ mới thành lập cho đến ngày giải phóng miền Nam là “Việt Nam Dân chủ Cộng hòa”.
Rõ ràng dân chủ là mục tiêu, là ý nguyện của Đảng và nhân dân ta. Trong
việc xây dựng và bảo vệ đất nước hiện nay, dân chủ còn là điều kiện
quan trọng, vì nếu không có nó thì làm sao chống được tham nhũng, lạm
quyền, vi phạm pháp luật, làm sao có được xã hội “công bằng” và “văn
minh”? Mà muốn có dân chủ thì phải xây dựng XHDS.
Sau đây, tôi dùng chính cách hiểu về XHDS của ông DVC và thực tế để
chứng minh cái việc tẩy chay XHDS của ông DVC là hoàn toàn mù quáng và
phản động.
1. Ông DVC nêu nội dung XHDS qua trích dẫn định nghĩa của Tổ chức Liên minh Thế giới vì sự tham gia của Công dân (CIVICUS): “XHDS là diễn đàn giữa gia đình, nhà nước và thị trường, nơi mà mọi con người bắt tay nhau để thúc đẩy quyền lợi chung”. Đoạn khác ông lại viết:
“Nhìn từ cấu thành cơ bản một xã hội với ba thành phần là nhà
nước, doanh nghiệp và XHDS, một số nhà nghiên cứu nước ngoài cho rằng,
nếu ba yếu tố này cân bằng thì xã hội, chế độ chính trị sẽ ổn định, phát
triển hài hòa. Ngược lại, nhà nước mạnh sẽ dẫn tới chế độ độc tài, nếu
XHDS mạnh, thì sẽ dẫn tới vô chính phủ, bất ổn về xã hội và chế độ sẽ
sụp đổ”.
Như vậy XHDS đảm bảo cho việc xây dựng một xã hội công bằng, dân chủ,
văn minh. XHDS chỉ mới yếu thôi thì đã dẫn đến chế độ độc tài, vậy nếu
không có XHDS nữa thì ra sao? Mặt khác, chỉ vì sợ XHDS mạnh, dẫn đến vô
chính phủ mà dứt khoát từ chối XHDS thì có đúng không? Vai trò của nhà
nước với bộ máy công cụ khổng lồ để đi đâu? Cứ cái lý lẽ như thế thì
chắc khi ông DVC mắc bệnh, ông thà chết chứ không uống thuốc, vì sợ
thuốc gây ra tác dụng phụ. Còn bảo “Ðây chính là lý do để các thế lực
thù địch quan tâm nghiên cứu, vận dụng, nhằm lợi dụng vai trò của XHDS
trong hoạt động lật đổ một chế độ” thì không sợ “thế lực thù địch” nó
cười cho hay sao? Chả lẽ “các thế lực thù địch” nó mạnh đến thế và nhà
nước mình yếu kém đến thế? Thật cứ như người cớm nắng sợ ra nắng gió
vậy.
2. Tôi là người thường xuyên đi nghe giảng về tình hình đất nước.
Không ít lần tôi được nghe chính các giảng viên lý luận cao cấp nói rằng
một xã hội văn minh hiện đại được cấu thành bởi ba thành phần chủ yếu:
Kinh tế thị trường – Nhà nước pháp quyền – Xã hội dân sự. Có giảng viên
còn cho rằng nhiều vấn nạn hiện nay như tham nhũng, kỷ cương, đạo đức
xuống cấp, ách tắc và tai nạn giao thông,… là vì chúng ta không có XHDS.
Theo tôi, nói chính xác, XHDS ở nước ta không phải không có nhưng mà nó
hoạt động quá yếu: công đoàn, đoàn thanh niên, hội phụ nữ, hội cựu
chiến binh,… nhiều tổ chức lắm nhưng lại hoàn toàn thụ động. Thế nên mới
luôn luôn xảy ra hiện tượng các ôsin và người làm công bị chủ đối xử tệ
bạc, hành hung mà không bị lên án, không bị đưa ra xử lý kịp thời,
trong khi các tổ chức dân sự ở cơ sở như đoàn thanh niên, hội phụ nữ, tổ
dân phố đều biết! Trong khi đó ở các nước văn minh, một người chỉ vẽ
bậy lên tường, xéo lên cỏ ở công viên đã không thể yên với các tổ chức
XHDS ở xung quanh, chả cần đến nhà nước phải xử lý. Cách đây mấy năm,
một lần đi nghe một chuyên gia về xã hội học văn học người Pháp nói
chuyện, tôi có hỏi, rằng bên Pháp, chế độ kiểm duyệt các xuất bản phẩm
diễn ra như thế nào, thì ông ấy bảo ở Pháp hiện nay chính phủ không thực
hiện chế độ kiểm duyệt. Một xuất bản phẩm nếu vi phạm pháp luật thì
ngành tòa án sẽ xử, còn nếu chỉ vi phạm đạo đức, lối sống,… thì sẽ bị
các tổ chức dân sự (không thuộc chính phủ) lên án, tẩy chay.
3. Nhìn lại lịch sử thì mầm mống XHDS ở nước ta hình thành từ rất sớm
và đã đóng góp rất to lớn vào công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước.
Các công xã nông thôn là hình thức tự quản trước khi có nhà nước. Khi có
nhà nước phong kiến rồi thì công xã nông thôn vẫn tồn tại ở địa phương,
song song với nhà nước trung ương dưới hình thức xóm và làng, gọi chung
là làng xã. Tổ chức làng xã theo nhà nghiên cứu văn hóa, GS.VS. Trần
Ngọc Thêm: “Nó là nguồn gốc của tính dân chủ (nhấn mạnh của Trần
Ngọc Thêm), bởi lẽ muốn giúp đỡ nhau, muốn có quan hệ lâu dài thì phải
tôn trọng nhau, bình đẳng với nhau. Đó là loại dân chủ sơ khai, dân chủ
làng mạc; trong lịch sử, nền dân chủ nông nghiệp này có trước nền dân
chủ tư sản của xã hội phương Tây”[1]
Cũng theo Trần Ngọc Thêm, tính cộng đồng và tính tự trị là hai đặc
trưng cơ bản của làng xã Việt Nam trong suốt trường kỳ lịch sử. Tính
cộng đồng thể hiện sự liên kết các thành viên trong làng lại với nhau,
mỗi người đều hướng tới người khác, còn tính tự trị thể hiện làng xã tự
bầu lên người lãnh đạo, tự xây dựng luật lệ cho riêng mình. Chính nhờ
cái XHDS ấy mà nhiều lúc chúng ta mất nước nhưng chưa bao giờ mất làng,
và khi làng còn là còn có điều kiện để lấy lại nước.
XHDS xưa còn thể hiện ở hàng loạt sự kiện và nhân vật như những trang
sử đẹp còn truyền mãi. Bà Linh Từ Quốc mẫu (vợ Thái sư Trần Thủ Độ),
giữa lúc giặc Mông Cổ tràn vào Thăng Long (1258), đã tự mình tổ chức
việc sơ tán cho các thái tử, cung phi, công chúa, vợ con các tướng lĩnh
về vùng an toàn, rồi bà còn trưng mua vũ khí riêng của các gia đình
chuyển cho quân đội. Trần Quốc Toản gặp lúc giặc Nguyên lăm le ngoài bờ
cõi, mới 16 tuổi đã tự thành lập đội dân binh 1000 người, tự tập luyện,
rèn đúc vũ khí, và khi giặc tràn vào xâm lược (1285, lúc ông 18 tuổi)
đã giương cao lá cờ “Phá cường địch, báo hoàng ân” xông ra
trận. Đốc học Phạm Văn Nghị (1805 – 1880), gặp lúc giặc Pháp đánh Đà
Nẵng, đã tự mộ được 300 nghĩa binh xin đi đánh giặc; đội nghĩa binh của
ông từ Nam Định vào đến Huế thì vừa lúc quân Pháp rút vào Gia Định, ông
lại xin tiếp vua Tự Đức vào Gia Định nhưng vua không cho. Trong công
cuộc chống Pháp cuối thế kỷ XIX có sự đóng góp rất lớn của các đội dân
binh do những người áo vải tự tổ chức như Trương Định, Nguyễn Trung Trực
và bao đội nghĩa binh vô danh khác. Họ đã phối hợp với quân triều đình
trong việc đẩy lui quân địch. Họ tiếp tục chiến tranh du kích ngay cả
khi triều đình đã thua trận hoặc đầu hàng.
Đầu thế kỷ XX, Đông Kinh nghĩa thục cũng là một hình ảnh sinh động
của một tổ chức dân sự đã làm nhiệm vụ khai dân trí, bước khởi đầu để
dân ta thoát khỏi đêm trường trung cổ.
Thời kỳ cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, liệu
cách mạng có thành công không, thậm chí có hoạt động được không, nếu
không có các tổ chức dân sự như Mặt trận Dân chủ Đông Dương, Hội Truyền
bá chữ Quốc ngữ, Hội Văn hóa Cứu quốc, Liên minh các lực lượng Dân chủ
và Hòa bình Việt Nam,… Tất cả đều là hình ảnh của XHDS.
Chỉ sơ sơ như vậy cũng đủ thấy XHDS như là vốn dĩ cần thiết của nền văn minh nhân loại.
Nó là hình thức tự quản đã có từ rất xa xưa, tồn tại song song với nhà
nước, bất kể là chế độ nào. Trong xã hội hiện đại, XHDS lại càng quan
trọng, để nhân dân tham gia vào mọi mặt của đời sống đất nước, để duy
trì sự cân bằng quyền lực giữa nhà nước và nhân dân, tránh nạn độc tài,
lạm quyền, vi hiến. Tôi nghĩ XHDS có thể cùng với nhà nước hoặc tự mình
giải quyết hàng loạt vấn đề của đời sống. Hình ảnh các cháu thanh niên
áo xanh, mũ tai bèo điều khiển giao thông, hình ảnh một ông Tây đứng ra
phân luồng giao thông, hình ảnh một bà lão nghèo chuyên đi nhặt thủy
tinh, kim tiêm vứt bừa bãi,… không phải là hình ảnh đẹp của XHDS hay
sao? Nếu họ rủ nhau dăm ba người thành một nhóm, vài chục vài trăm người
thành một tổ chức, hỗ trợ nhau để làm những việc có ích như trên thì xã
hội lành mạnh biết bao, lại khỏi tốn kém gì của nhà nước. Tất cả chỉ
cần tuân thủ hiến pháp và pháp luật, thế thì hại ở chỗ nào, lật đổ ở chỗ
nào? Tại sao ở các nước văn minh người ta có XHDS hàng trăm năm rồi mà
họ không sợ bị lật đổ chế độ?
Thật đáng buồn, chúng ta đang sợ nhiều cái không đáng sợ, trong đó có
nhiềi cái đẹp, cái quý; còn nhiều cái đáng sợ như tham nhũng, buôn lậu,
bạo lực,… thì chúng ta lại để nhởn nhơ, coi như sự thường?
Không, tôi không tin Đảng CSVN chủ trương tẩy chay XHDS. Chỉ có thái
độ còn e dè, sợ mất tầm kiểm soát. Cái khó có lẽ là chưa có lộ trình
cho nó. Nhưng nếu tin vào dân, không quá sợ hãi cái gọi là “các thế lực
thù địch” thì chẳng đến nỗi khó khăn.
Quan niệm như ông DVC mới chính là tiếp tay cho các thế lực thù địch
(thù địch thực sự, ví dụ các thế lực hiếu chiến ở Trung Quốc đang âm mưu
thôn tính Việt Nam). Vì ông gieo giắc nỗi sợ hãi cho xã hội về một kẻ
thù không nhìn thấy. Vì ông tạo ra sự đối lập giữa Đảng, Nhà nước với
nhân dân. Vì ông tạo ra hình ảnh xấu về Đảng và Nhà nước Việt Nam trước
quốc tế, cứ như Việt Nam khước từ dân chủ, tạo ra sự đối lập Việt Nam
với phần còn lại của thế giới, khiến Việt Nam mất hết bạn bè.
Tôi không nghĩ một cơ quan ngôn luận của Đảng lại đi làm cái việc hại
Đảng như thế. Ban biên tập nào, biên tập viên nào để lọt bài viết sai
trái và yếu kém về lý luận như trên cần phải kiểm điểm, xử phạt.
Trân trọng kính chào ông Tổng biên tập.
Đào Tiến Thi
[1] Trần Ngọc Thêm: Cơ sở văn hóa Việt Nam, Nxb Giáo dục, 1997.
