Phạm Lê Vương Các – Sinh viên năm thứ 3 ĐH
Một khi nhà nước không còn là của dân, do dân, và vì dân trên
thực tế thì chống lại nhà nước đó là hành vi tất yếu.
Điếu Cày, Tạ Phong Tần, Phan Thanh Hải. Photo: DLB
Trong lúc các chiến dịch đánh vào nhóm lợi ích đang thao túng nền
tài chính tiền tệ sôi động và lúc cao trào của cuộc chiến gay cấn giữa
các phe nhóm diễn ra, thì hình như tất cả đã được tạm quên để chĩa mũi
gươm công lý vào phiên xử 3 blogger của CLB Nhà báo Tự do diễn ra vào
ngày mai.
Dù có thể đoán trước được số phận của các nhà báo tự do này sẽ là
“không có bất ngờ”, nhưng dư luận lại hết sức quan tâm đến phiên xử tại
Tòa án Tp. HCM, đơn giản là vì nó nhuốm màu chính trị.
Phiên tòa cho các hành vi “chống nhà nước” theo điều 88 BLHS nước
Cộng hòa XHCN Việt Nam không phải là cuộc chiến giữa bên giữ quyền công
tố và bào chữa, giữa thẩm phán và bị báo, mà đó là cuộc đối đầu giữa
quan điểm của nhà cầm quyền với dư luận quốc tế và những người đối
kháng. Giữa một bên đang ra sức vận động để tha bổng và một bên cố gắng
kết án để răn đe.
Điều này cho thấy rằng sự xung đột trong quan hệ chính trị-xã hội
giữa nhà cầm quyền và lực lượng đối kháng có chiều hướng tiếp tục gia
tăng vì Việt Nam không có một hệ thống xét xử độc lập để phán xét hành
vi chống nhà nước.
Chống nhà nước, lịch sử và hiện tại
Tội danh “chống nhà nước” có thể nói gắn liền với sự ra đời của nhà
nước đầu tiên Hy Lạp cổ đại, được áp dụng cho những ai có hành vi được
cho là “trái quan điểm” đối với nhà cầm quyền đương thời. Tiêu biểu là
triết gia Socrate bị kết án tử hình vì tội đầu độc tư tưởng cho giới
trẻ và chống lại nhà nước dân chủ chủ nô. Rồi trường hợp của Bruno phải
lên máy chém vì ủng hộ thuyết “nhật tâm” đã đi ngược lại hệ thống tư
tưởng của giai cấp cầm quyền đương thời . Đó là cái giá đắt phải trả cho
những tư tưởng đi trước thời đại khi mà lực lượng thống trị nhà nước
không thể bắt kịp. Tuy nhiên, cũng rất dễ dàng để thoát khỏi sự trừng
phạt cho hành vi này nếu biết quỳ gối “xin chừa” như Galileo đã từng
làm.
Các cách thức này dường như vẫn còn đang hiện hữu ở nước ta. Mức án
nặng nề luôn dành cho những ai ngoan cố, và rất khoan hồng cho những ai
biết ăn năn hối cải. Như chúng ta đã từng thấy sự khôn ngoan của Lê Công
Định và sự “dại dột” của Trần Huỳnh Duy Thức.
Vì thế mức án dành cho Phan Thanh Hải, Tạ Phong Tần và Nguyễn Văn Hải
sẽ phụ thuộc nhiều vào “khí phách” của họ trong phiên sử sơ thẩm và
phúc thẩm sắp diễn ra.
Chống nhà nước có mang tội?
Chính vì sự không thống nhất trong cách hiểu về hành vi chống nhà
nước, đã đặt những người công dân có hiểu biết, có ý thức trách nhiệm
vào vòng lao lý, đẩy nhà nước vào thế bị động đối phó rụt rè trong cách
xử lý hành vi mang tính nhạy cảm này.
Trải qua một thời kỳ tranh đấu của các lực lượng tiến bộ xã hội, các
quốc gia dân chủ đã khai trừ vĩnh viễn cái tội danh được cho là tiêu
diệt quyền tự do tất yếu của con người. Tuy nhiên nó vẫn còn tồn tại ở
một số quốc gia “muốn giữ vững ổn định chế độ chính trị” muốn tiêu diệt
những quyền tự do mà dân chúng đã lựa chọn.
Tại các nước dân chủ, nhà nước với tư cách là một mô hình được đông
đảo người dân lựa chọn xây dựng nên, và cũng có quyền hạ bệ khi cảm thấy
nó không phù hợp với dòng chảy văn minh thông qua phiếu bầu. Cho nên
chống lại mô hình nhà nước này hay nhà nước khác là phương thức để người
dân có thể quyết định tương lai chính trị của họ, cũng như là cách thể
hiện ý thức trách nhiệm của công dân đối với đất nước.
Trong khi đó các quốc gia theo con đường xây dựng XHCN, xem xét trên
bình diện lý luận, mô hình nhà nước với tư cách là công cụ để thực hiện
chức năng chuyên chính cho một giai cấp nhất định để bảo vệ sự thống trị
của giai cấp mình và sẵn sàng trấn áp các lực lượng đối kháng nhằm mục
đích xây dựng “vì cái chung trong lý tưởng” . Với lẽ đó, chống lại nhà
nước XHCN ở đây luôn được nhà cầm quyền xem là mối đe dọa lực lượng
thống trị, an ninh quốc gia, phá vỡ khối đại đoàn kết thống nhất, và lý
tưởng của toàn dân.
Chính sự khác biệt đó, tuy cùng một hành vi chống nhà nước, nhưng đã
làm cho Việt Nam sản sinh ra những con người “phản động” theo tinh thần
lý luận đấu tranh giai cấp nhưng lại mang bản chất “yêu nước” theo tinh
thần ý thức trách nhiệm của một công dân đấu tranh cho dân chủ tiến bộ,
tùy theo cách hiểu khác nhau của mỗi người.
Nhờ sự thống nhất giữa hai mặt đối lập này đã làm nên động lực cơ bản cho sự vận động phát triển ở Việt Nam.
Nhà nước có cần được bảo vệ?
Không thể lấy Hiến pháp và Pháp luật để bảo vệ Nhà nước vì sự ra đời
của bất kỳ nhà nước nào dù mang chức năng gì đi nữa cũng đều hướng đến
mục tiêu níu kéo đạo đức của con người trước sự tha hóa và giữ cho con
người vượt khỏi sự tùy tiện trong hành động. Nhưng, lịch sử và hiện tại
đã chứng minh nhà nước lại là Người dễ bị tha hóa và tùy tiện nhất vì
trong tay sỡ hữu “quyền sinh sát”, và nếu được che chở bằng Hiến định
thì tất yếu sẽ sản sinh ra một nhà nước độc tài.
Do đó cần xây dựng một Hiến pháp luôn kiểm soát và cân bằng quyền
lực giữa nhà nước và nhân dân bằng các thiết chế “nhị quyền phân định”.
Đó là sự tương hỗ trong cách đối ứng của “quyền dân sự bất phục tùng”
của nhân dân và “nghĩa vụ chấp Hiến” của nhà nước.
Tất nhiên như các nhà tư tư tưởng đã làm rõ cách đây hàng ngàn năm,
Nhà nước không được quá yếu trước chức năng gìn giữ trật tự xã hội,
nhưng cũng không được quá mạnh để dẫn đến nguy cơ lạm quyền.
Thông qua sự phân định quyền lực mang tính rạch ròi này là cơ sở để
hóa giải những mâu thuẫn giữa nhà nước và nhân dân trên tinh thần ôn
hòa, biết tôn trọng lẫn nhau mà không cần phải sử dụng đến sự nổi loạn
và nhà tù.
Ngoài ra, nó được coi là vũ khí duy nhất để nhân dân chống lại “liên
minh mafia” từ các nhóm lợi ích khi đã chi phối đến toàn bộ hệ thống
hành pháp-tư pháp-lập pháp.
Chỉ như vậy mới thể hiện được sự khuyến khích, tạo điều kiện tốt nhất
cho công dân chống nhà nước một cách có trách nhiệm và phi bạo lực để
hướng nhà nước đến dân chủ và pháp quyền, cũng như bảo vệ hữu hiệu
công dân trước sự trù dập của các cơ quan thi hành quyền lực nhà nước.
Chống nhà nước là hành động có nên làm?
Một khi nhà nước không còn là của dân, do dân, và vì dân trên thực tế thì chống lại nhà nước đó là hành vi tất yếu.
Công dân chống nhà nước được thể hiện qua sự bất tuân dân sự, hoặc
nêu lên chính kiến phản biện, thậm chí là phê phán đường lối chính sách
của nhà nước, cũng là để kiến thiết một xã hội vững mạnh, hoàn thiện và
tiến bộ, góp phần thúc đẩy vào sự nghiệp chung của quốc gia. Nếu nhà
nước không biết lắng nghe, không biết tin tưởng vào nhân dân, gán ghép
cho đó là luận điệu chiến tranh tâm lý, nhằm kích động, xuyên tạc, hay
phỉ báng… rồi bỏ tù, thì nhà nước đó chỉ là “của dân, do dân và vì dân”
trên lý thuyết.
Bài học lịch sử cận đại Việt Nam vẫn còn đó, các tiền bối như Phan
Bội Châu, Phan Chu Trinh, Nguyễn Thái Học, hay Hồ Chí Minh… là những
người tiên phong trong việc chống nhà nước phong kiếnnửa thuộc địa
đương thời để xóa bỏ sự nô dịch, lạc hậu, và bất công nhằm hướng đến một
quốc gia độc lập, dân chủ. Hay như lực lượng của Mặt trận Dân tộc Giải
phóng Miền Nam Việt Nam cũng đã từng chống lại nhà nước VNCH cũng nhằm
mục đích thống nhất dân tộc. Do đó, không thể xem chống nhà nước là hành
vi hoàn toàn tiêu cực được.
Cũng vậy, lực lượng “bất đồng chính kiến” hiện nay chống lại những
biểu hiện sai trái của nhà nước hay đấu tranh đòi quyền làm người thì đó
cũng là phản ánh ước muốn tự do, dân chủ cho đất nước theo cách riêng
của họ.
Tất cả sự chống lại những biểu hiện lạc hậu của một mô hình nhà nước
hay đường lối nhà nước đều xuất phát từ tấm lòng thiêng liêng, lý tưởng
cao đẹp, khát vọng cống hiến đối với Tổ quốc. Đó đều là những con người
dũng cảm và thủ đắc cho mình một khả năng kiến tạo đất nước theo sức
sống của thời đại.
Cần có cái nhìn biện chứng cho hành vi chống nhà nước
Trong thời điểm hiện tại, mọi cách hành xử bằng bạo lực đều đáng bị
lên án. Chống nhà nước bằng bạo lực đều không được thừa nhận.
Chống nhà nước bằng các công cụ phi bạo lực luôn là hành vi tích cực,
sản phẩm tạo ra là các cuộc đối thoại sòng phẳng giữa nhà cầm quyền và
nhân dân, qua đó mang đến sự gắn kết và hiểu biết lẫn nhau giữa người
chấp hành và người thi hành pháp luật.
Nhân dân có quyền chống nhà nước trên tinh thần thượng tôn pháp luật,
nhưng nhà nước không được chống lại nhân dân. Nhà nước chỉ có thể mang
lại lợi ích để “mua chuộc” nhân dân bảo vệ cho chính mình chứ không
phải sử dụng quyền hành và vũ lực trấn áp dân để tồn tại.
Hơn hết, kết tội cho hành vi “làm ra, tàng trữ, lưu hành các tài liệu
có nội dung chống nhà nước” không những tước đoạt quyền tự do thông tin
cơ bản, làm liên đới cho công tác nghiên cứu khoa học xã hội mất đi
tính sáng tạo mà còn đưa cả hệ thống tư tưởng hiện hành sống trong thời
kỳ “bao cấp tư duy”.
Chống nhà nước là môt quy luật tất yếu của sự phát triển, đó là một
quá trình phủ định không phải nhằm loại bỏ Nhà nước ra khỏi đời sống, để
rơi vào trạng thái “vô nhà nước”, mà để xây dựng một nhà nước mới biết
phục vụ dân chúng một cách tốt hơn.
Cuối cùng, với những giới hạn trong nhận thức mang tính lịch sử cụ
thể, tùy thuộc vào thời điểm mà chân lý luôn được kiểm chứng bằng tính
xê dịch, đòi hỏi chúng ta có một cách nhìn cởi mở hơn cho hành vi chống
nhà nước trong thời điểm hiện nay, tạo tiền đề xây dựng một nhà nước
pháp quyền hiện hữu ở bất cứ thể chế chính trị nào và một một xã hội dân
sự lành mạnh hơn.
Gửi trực tiếp cho Anhbasam
