Mạnh Quân
Sáng ngày 25.9, trả lời trên báo Tuổi trẻ, ông Trần Văn Hải -
Trưởng ban quản lý dự án thủy điện 3-chủ đầu tư công trình thủy điện
Sông Tranh 2 nói rằng: “Dân nên chia sẻ và hi sinh cho thủy điện”. Khi
đọc được những lời này của đại diện chủ đầu tư, những người dân sống
trong khu vực chịu ảnh hưởng của những đợt động đất kích thích, liên
tiếp với cường độ ngày càng mạnh hơn mà nguyên nhân, đến nay đã được các
nhà khoa học và cả chủ đầu tư thừa nhận, đó là do tác động của công
trình Thủy điện sông Tranh 2, nhất là khi đã tích nước sẽ lấy làm phẫn
nộ. Bởi sự hi sinh của họ, cho đến nay không phải là nhỏ.
Theo thống kê của chính quyền huyện Bắc Trà My-khu vực chịu ảnh hưởng
nhiều nhất của các trận động đất liên tiếp gần đây, dù chỉ mới thống kê
thiệt hại tại các xã Trà Sơn, Trà Đốc, Trà Tân và thị trấn Trà My nhưng
đã có 119 nhà dân bị hư hỏng, xuống cấp, nứt nẻ do các trận rung chấn.
Có nhiều hộ dân đã phải rời bỏ nhà cửa, ruộng vườn mình đang sinh sống,
canh tác để vào rừng, ra đồng… làm lều ở tạm với điều kiện sinh hoạt tệ
hại: thiếu nước, thiếu thức ăn, không có điện…Vậy thì ông Trần Văn Hải
còn muốn dân phải hi sinh đến thế nào nữa? Họ phải lên trên núi, làm nhà
trong hang núi, khe núi để tránh một nguy cơ, một hậu quả nếu như đập
thủy điện Sông Tranh 2 có vấn đề gì, như không chịu nổi tác động của các
trận động đất do chính nó gây ra, với cường độ lớn hơn?
Cho đến giờ này, dù đoàn khảo sát của Viện Vật lý địa cầu chưa đưa ra
kết luận cuối cùng nhưng hầu hết các nhà khoa học đã đến hiện trường
nghiên cứu, khảo sát và cả một số thành viên trong đoàn đã khẳng định
khâu khảo sát, thăm dò địa chất trước khi đầu tư, xây dựng công trình
Thủy điện Sông Tranh 2 là sơ sài. Cho nên, những nguy cơ, bất lợi… cho
việc vận hành một nhà máy điện ở đây đã không được tính toán đầy đủ,
chính xác và đến nay, dù mới đưa vào vận hành chưa lâu, nó đã thực sự
gây nên những hậu quả có thể đo, đếm được và cả những hậu quả chưa thể
đo đếm được.
Công trình Thủy điện sông Tranh II cũng chỉ là một công trình thủy
điện nhỏ, ra đời trong phong trào đua nhau khai thác thủy điện (cho dù
nhà máy này có trong quy hoạch phát triển nguồn điện). Nhà máy Thủy điện
Sông Tranh 2 có công suất lắp đặt 190MW (gồm 2 tổ máy, mỗi tổ máy
95MW), tổng vốn đầu tư khoảng 5000 tỷ đồng. Với thực tế hiện nay, nguy
cơ xảy ra một thảm họa là có thể thì việc đặt ra một khả năng phải đóng
cửa nhà máy này là một việc đã cần tính đến vào thời điểm, cho dù, với
số vốn đầu tư đã bỏ ra như vậy, việc đình chỉ, dừng lại nhà máy cũng gây
nên những hệ lụy không nhỏ khác: làm trầm trọng thêm những khó khăn,
thua lỗ đang rất nặng nề của Tập đoàn Điện lực Việt Nam; khắc phục các
vấn đề về môi trường, dòng chảy… như thế nào.
Ở đây, việc đặt vấn đề “dân cần chia sẻ và hi sinh cho thủy điện” của
đại diện chủ đầu tư công trình thủy điện Sông Tranh rõ ràng là không
phù hợp với thực tế. Mà chính phải đặt vấn đề ngược lại: phải hi sinh
công trình thủy điện vì lợi ích, sự an toàn của vạn người dân trong khu
vực bị ảnh hưởng , với những căn cứ, cơ sở cho những lo ngại xảy ra một
hậu quả nghiêm trọng hơn tại khu vực công trình này, một khi, các trận
động đất, có thể lớn hơn, xảy ra và không kiểm soát nổi. Không chỉ ở
huyện Bắc Trà My, phạm vi ảnh hưởng của công trình Thủy điện Sông Tranh 2
là khá rộng lớn: các huyện Tiên Phước, Hiệp Đức, Nông Sơn, Duy Xuyên,
Điện Bàn và thành phố Hội An bởi dù công suất không lớn nhưng hồ chứa
Thủy điện của công trình này hiện là lớn nhất khu vực miền Trung với lưu
vực rộng lên tới 1100 km2, lưu lượng hồ chứa là 730 triệu m3 nước.
Một vị lãnh đạo của tỉnh Quảng Nam cũng đã phát biểu: “Phải xem lại
thủy điện Sông Tranh 2. Chất lượng đập kém, công trình phụ trợ trường
học, đường giao thông, nhà dân tái định cư... cũng chẳng ra chi. Công
trình này tạo nên quá nhiều bức xúc cho địa phương, rốt cuộc chỉ dân là
khổ. Sắp tới nếu cấp trên không giải quyết rốt ráo, chúng tôi sẽ kiến
nghị Chính phủ bỏ hẳn thủy điện này để dân đỡ khổ”.
Trả lời chất vấn trước Quốc hội, phiên họp cuối năm 2012 về công
trình này, Bộ trưởng Bộ Công thương Vũ Huy Hoàng đã nói: “Trách nhiệm
của chúng ta là đảm bảo tuyệt đối an toàn, nếu phát hiện không an toàn
thì kiên quyết dừng”. Trên thực tế, ở Việt Nam và nhiều nước, có không
ít dự án Thủy điện đã phải đình chỉ, loại bỏ do có nguy cơ gây tác động
xấu về môi trường.
Tại Việt Nam, như Bộ trưởng Bộ Công thương cho biết tại kỳ họp Quốc
hội cuối năm trước, Bộ này đã rà soát, loại bỏ 52 dự án thủy điện nhỏ do
không phù hợp với quy hoạch, do ảnh hưởng xấu đến môi trường nhưng chưa
có dự án nào đang triển khai phải ngừng hoạt động.
Để đi đến quyết định có đình chỉ công trình Thủy điện Sông Tranh 2,
có lẽ còn phải chờ thêm thời gian khi đoàn khảo sát, nghiên cứu của viện
Vật lý địa cầu và Hội đồng nghiệm thu nhà nước về các công trình xây
dựng đưa ra kết luận cuối cùng. Nhưng trong thời điểm này, khi người dân
đang rất hoang mang, lo lắng, đang phải vận lộn với những khó khăn do
nhịp sống, sinh hoạt, công việc bị đảo lộn do ảnh hưởng của các trận
động đất gây ra, thì việc chủ đầu tư đòi hỏi người dân phải hi sinh lúc
này là một phát biểu gây phản cảm. Người dân đã phải chia sẻ, hi sinh
quá nhiều cho công trình này rồi, khi phải di dời, chuyển nhà, tìm nơi ở
mới, nơi trồng cấy mới… để phát quang, có chỗ đặt nhà máy Thủy điện thì
đứng bắt họ phải hi sinh thêm nữa: phải ngày đêm lo lắng, phải bỏ nhà
lên núi, vào rừng… tìm chỗ ở tạm để tránh gạch ngói, đất đá rơi vào
người mỗi khi có động đất lớn, như trận động đất có cường độ lên tới 4,8
độ richter tại khu vực này vào ngày 23.9 vừa qua.
