Nguyễn Hùng
Chuyện kể rằng:
Mười Trí nắm được Năm Lửa phần nào và đã tìm cách uốn nắn đạo quân
Hòa Hảo của Năm Lửa. Anh đã gợi ý cho Năm Lửa áp dụng phê bình và tự phê
bình và tự phê bình để giúp nội bộ đoàn kết thân ái. Năm Lửa cũng đem
về áp dụng, nhưng kết quả thật buồn cười. Hãy nghe một cán bộ ta "cấy"
vào bên cạnh Năm Lửa kể:
Trong một cuộc họp cấp bộ Hòa Hảo ở Cần Thơ, Năm Lửa trịnh trọng tuyên bố:
- Việt Minh tiến bộ nhờ có võ khi phê bình và tự phê bình. Hôm nay,
Năm - Năm Lửa tự xưng là Năm - quyết định mở hội nghị phê bình và tự phê
bình trong nội bộ. Có ai tự phê bình gì không?
Im lặng nặng nề. Năm Lửa xoa xoa bộ râu củ ấu rậm rì:
- Một ... hai ... ba ... Không có thì thông qua. Bây giờ tới mục phê bình. Bắt đầu từ Năm đây. Có ai phê bình Năm gì không?
Không khí lại chìm lặng nặng nề. Năm Lửa lại xoa xoa bộ râu củ ấu:
- Tụi bay cứ mạnh dạn phanh phui, giúp tao sửa chữa. Tao không phiền trách tụi bay đâu.
Một đứa rón rén đưa tay. Năm Lửa khoái chí.
- Như vậy mới được chớ! Mầy phê bình Năm cái gì đây?
Người kia ấp úng:
- Em xin phê bình ông Năm nóng tánh.
Năm Lửa bật cười:
- Phải, tao nóng tánh.Bởi vậy mới có tên Năm Lửa. Nhưng đó là tánh trời sanh, làm sao bỏ được! Còn ai phê gì Năm nữa không?
Một người khác đưa tay lên:
- Em xin phê bình anh Năm hay chửi thề đ.m.
Bộ râu củ ấu vểnh lên. Hai mắt Năm Lửa trợn trừng, nhưng hắn vội dằn xuống được:
- Ờ đúng. Năm quen đ.m. hồi còn đứng bến xe. Muốn bỏ phải từ từ. Còn đứa nào phê bình gì nữa không?
Thấy thái độ mềm mỏng của Năm Lửa, một người thứ ba mạnh dạn đưa tay:
- Em xin phê bình ông Năm - tới đây người ấy bỗng ấp úng. Năm Lửa xoa xoa bộ râu củ ấu, khuyến khích:
- Cứ nói tự nhiên, không việc gì phải ngại.
Người kia cố lấy can đảm nói thật nhanh:
- Em xin phê bình anh Năm hay vuốt đít em vợ.
Bầu không khí trong cuộc họp như nháng điện. Ai nấy đều xanh mặt, hết
nhìn Năm Lửa đến nhìn kẻ táo tợn dám cho nổ quả bom thúi làm cả hội
nghị suýt chết ngạt.
Lần này thì Năm Lửa không còn dằn được nữa. Bộ râu củ ấu rậm rì vểnh
lên tới mang tai, hai mắt trợn trừng chỉ còn tròng trắng. Hắn đập bàn
hét to:
- Đ.m. cái thắng phê bình lãng xẹt! Dê em vợ mà cũng đem ra đây phê bình. Đ.m. không hội nghị hội nghiếc gì hết! Giải tán!
Bảy Rô được một trận cười thỏa thích. Nhưng thức đêm mới biết đêm
dài, không phải công tác Hòa Hảo ở đâu cũng vui cười thoải mái như trong
nhóm Năm Lửa. Có những nhóm tín đồ Hòa Hảo bị kích động hận thù Việt
Minh đã bí mật thủ tiêu cán bộ đi công tác qua làng. Nhiều cán bộ đã bị
đâm chết gục ngay trong nóp, vào giữa đêm, mà người giết không ai khác
hơn là chủ nhà đã đãi khách với một bữa cơm tối với tất cả ân cần... Từ
đó có câu phổ biến trong cán bộ công tác vùng Hòa Hảo: "Coi vậy mà không
phải vậy"".
Té ra nguồn gốc câu "Nói dzậy mà không phải dzậy" chẳng hề đơn giản,
nhẹ nhàng một chút nào mà thậm chí còn có thể nói là rất đau buồn.
(Trích đoạn cuối trang 229, 230, 231 tiểu thuyết "Người Bình Xuyên của tác giả Nguyễn Hùng (nxb CAND, 1988)
