Thụy My
Một cuộc biểu tình của người dân đi khiếu kiện tại Hà Nội.
"Việt Nam chưa có «văn hóa từ chức» thể hiện lòng tự
trọng của một vị lãnh đạo. Vấn đề ở chỗ «lỗi hệ thống». Nếu muốn không
có một vị Nguyễn Tấn Dũng nữa thì phải thay đổi thể chế. Trong thế chế
đó phải thực hiện được những quyền dân chủ của người dân, và xây dựng
Nhà nước pháp quyền, xã hội dân sự, và nền kinh tế nhiều thành phần".
Như tin chúng tôi đã đưa hôm qua 14/11/2012, trong phần chất vấn
trước Quốc hội, đại biểu Dương Trung Quốc đã đưa ra hai câu hỏi cho Thủ
tướng Nguyễn Tấn Dũng. Trước hết là có phải ông Nguyễn Tấn Dũng đã nặng
trách nhiệm với Đảng, mà nhẹ trách nhiệm với dân hay không, khi ông đã
xin nhận kỷ luật trước Trung ương Đảng mà chỉ xin lỗi trước Quốc hội.
Thứ hai, ông có nghĩ đến chuyện từ chức hay không ?
Thủ tướng Việt Nam đã trả lời rằng suốt 51 năm qua, ông không xin xỏ
cũng không từ chối những trách nhiệm Đảng giao, và ông sẽ tiếp tục nhiệm
vụ được phân công.
Sự kiện lần đầu tiên có một đại biểu Quốc hội đặt vấn đề từ chức với
Thủ tướng Việt Nam đã được dư luận rất chú ý. Luật gia Lê Hiếu Đằng,
nguyên Phó chủ tịch Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tại Thành phố Hồ Chí Minh
đã có nhã ý trao đổi với chúng tôi về những cảm nhận của ông trong vấn
đề này.
RFI : Kính chào Luật gia Lê Hiếu Đằng, rất cám ơn ông đã nhận trả
lời phỏng vấn của RFI Việt ngữ. Thưa ông, trước hết xin ông vui lòng
cho biết cảm nghĩ của ông về sự kiện có một đại biểu đặt câu hỏi với Thủ
tướng về việc từ chức ?
Luật gia Lê Hiếu Đằng : Qua thông tin trên báo chí và truyền hình thì
chúng tôi cũng được biết đại biểu Quốc hội đã đặt vấn đề cho Thủ tướng,
đề nghị Thủ tướng từ chức là ông Dương Trung Quốc. Tôi nghĩ thật ra từ
trước đến giờ Việt Nam mình người ta thường hay nói là chưa có văn hóa
từ chức. Trong khi ở các nước, chỉ cần một sơ sót nào đó là người ta đã
từ chức. Nó thể hiện lòng tự trọng của một vị lãnh đạo. Chứ không phải
mình đến nói với sinh viên về lòng tự trọng, trong khi mình lại hành xử
khác đi.
Lòng tự trọng ăn sâu vào nếp văn hóa rồi, do giáo dục từ nhỏ, trong
đó có cái gọi là « văn hóa xấu hổ », thấy mình làm không được thì thôi,
mình rút lui. Điều này đã ăn sâu vào những nước có thể chế dân chủ và có
một nền giáo dục tốt, trước tiên là giáo dục về con người.
Tôi nhớ là trước đây tôi đi học, thì nền giáo dục chế độ cũ dạy cho
tôi mấy điều thôi. Đó là yêu gia đình – ông bà cha mẹ, rồi yêu thiên
nhiên, và yêu đất nước, yêu tổ quốc. Yêu con người nữa – người ta lỡ
bước thì mình phải giúp đỡ, vân vân.
Chính nền giáo dục đã hình thành nên tâm hồn con người, và con người
sẽ biết xử lý như thế nào. Trong khi thật ra nền giáo dục của chúng ta
nó nặng về chính trị, phục vụ yêu cầu trước mắt, không phải đào tạo vì
con người và cho con người. Do đó có thể nói văn hóa ứng xử rất dở,
trong đó có vấn đề từ chức.
Tôi nghĩ các vị lãnh đạo Việt Nam cũng nên suy nghĩ về điều này. Mà
tiền lệ thì cũng có trường hợp ông Lê Huy Ngọ, từ chức do trách nhiệm về
vụ Lã Thị Kim Oanh. Nhưng từ trước đến giờ chưa có một vị cấp cao nào
từ chức cả, mặc dù rõ ràng so với trách nhiệm, thì trong nền kinh tế
hiện nay thất thoát rất nhiều tài sản của nhân dân.
Thế thì ai phải chịu trách nhiệm ? Thậm chí tại sao không nói thẳng
đồng chí ủy viên Bộ Chính trị đó là ai ? Tôi thì trong Đảng cũng được
giáo dục là phải có địa chỉ cụ thể, mà đến phiên các vị thì các vị lại
không nói cụ thể, mặc dù cả nước - toàn dân và trong Đảng đều biết vị ủy
viên Bộ Chính trị đó là ai.
Điều đó làm cho Nghị quyết trung ương 4 vô nghĩa. Vô nghĩa ở chỗ hô
hào nói thẳng và nhìn thẳng vào sự thật, mà sự thật sờ sờ ra đó thì lại
không chấp nhận. Khi tiếp xúc cử tri ở Thành phố Hồ Chí Minh, cử tri
chất vấn thì Chủ tịch nước Trương Tấn Sang lại nói là đồng chí X, thành
ra là một ẩn số. Nó làm cho người dân càng mất tin tưởng hơn nữa. Và
nghị quyết này, nghị quyết kia cũng chỉ là đầu môi chót lưỡi thôi, không
thể nào trở thành hiện thực được. Bởi vì cấp cao nhất không làm gương,
thì làm sao các cấp dưới noi theo được. Ví dụ tình hình chống tham nhũng
chẳng hạn.
Thành ra tôi nghĩ là các vị phải mạnh dạn và có lòng tự trọng. Mình
đã gây đổ vỡ cho nền kinh tế, đổ vỡ cho đất nước, thì mình phải từ chức.
Ví dụ trong lãnh vực giao thông vận tải, biết bao nhiêu sự cố xảy ra,
nhưng ông Bộ trưởng Giao thông Vận tải vẫn tại vị. Trong khi ở Hàn Quốc
hay một số nước, chỉ cần một tai nạn gì đó là từ chức ngay. Hay mới đây
ông giám đốc CIA của Mỹ, chỉ dính líu tới vụ bê bối tình cảm thì cũng từ
chức.
Như vậy mới tạo được niềm tin cho người dân. Đó là thái độ cách mạng
của người cán bộ, thái độ thẳng thắn, chân thật. Chứ còn gây ra tai họa
cho nền kinh tế mà vẫn bình chân như vại thì không được. Do đó đại biểu
Dương Trung Quốc có gợi ý đề nghị Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng từ chức, mà
nhiều người cũng nêu chứ không chỉ ông Dương Trung Quốc không thôi.
Nhưng tôi nghĩ là, thôi, chuyện đã qua rồi. Bây giờ đối với Thủ tướng
Nguyễn Tấn Dũng, theo ý kiến riêng của tôi, thì nên bằng hành động, vực
dậy nền kinh tế, chứng minh rằng đã thấy thiếu sót của mình, và có
những biện pháp hiệu quả, để đưa nền kinh tế đi lên. Chứ còn bao nhiêu
lời hứa hẹn, quyết tâm, nói đến lòng tự trọng này nọ… nhưng mà không có
những hành động cụ thể thì người dân không tin nữa.
RFI : Thưa ông, cũng có ý kiến cho là chủ trương phát triển kinh
tế dựa trên các tập đoàn quốc doanh lớn là do Đảng thông qua. Đành rằng
Thủ tướng là người đứng đầu chính phủ thì phải chịu trách nhiệm, nhưng
không thể bắt ông Nguyễn Tấn Dũng lãnh trách nhiệm một mình. Ông nghĩ
sao về ý kiến này ?
Thì vấn đề xây dựng các tập đoàn đâu phải tự dưng ông Nguyễn Tấn Dũng
làm được, phải thông qua Bộ Chính trị. Thành ra trách nhiệm về vấn đề
tham nhũng là của cả tập thể Bộ Chính trị. Tôi nói « lỗi hệ thống » là ở
chỗ đó.
Nhưng nói gì thì nói, chứ cá nhân cũng phải chịu trách nhiệm ! Khuyết
điểm của Bộ Chính trị là ở chỗ là thông qua chủ trương mà không giám
sát, theo dõi để phát hiện những sai sót, không dám đấu tranh để chấn
chỉnh lại. Để cho một mình tự tung tự tác, thì sẽ dẫn đến tai hại cho
nền kinh tế của chúng ta.
Tôi nghĩ, bình thường nếu một người không được giám sát chặt chẽ, dù
là trước đây tốt – ví dụ Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cũng có quá trình –
nhưng do không được giám sát nên có những thiếu sót, như Bộ Chính trị
trong hội nghị trung ương 6 đã phân tích.
Vấn đề ở chỗ « lỗi hệ thống ». Nếu muốn không có một vị Nguyễn Tấn
Dũng nữa với những thiếu sót đó, thì phải thay đổi thể chế. Ở đó phải
thực hiện được những quyền dân chủ của người dân, Quốc hội cho ra Quốc
hội, Mặt trận và các đoàn thể cho ra Mặt trận và các đoàn thể, và xây
dựng ba vấn đề.
Một là Nhà nước pháp quyền, hai là xã hội dân sự, và ba là nền kinh
tế nhiều thành phần. Thì tự nhiên xã hội sẽ lành mạnh, theo xu hướng
tiến bộ hiện nay là dân chủ xã hội. Đó là khuynh hướng không thể nào
cưỡng lại được đâu. Dù có muốn ngăn chận, nhưng đó là xu hướng tiến bộ
của loài người.
Chứ còn nếu muốn chống tham nhũng mà không tam quyền phân lập, rồi
ruộng đất thì vẫn nói là sử hữu toàn dân, thì sẽ tiếp tục tham nhũng.
Nhất là trong vấn đề ruộng đất.
Mới đây rất đau lòng : một bà cụ ở Thanh Hóa, qua xô xát với công an
đã bị chết ở Hà Nội. Thì đấy, những cái chết rất là bi thảm ! Trong văn
bản 157 người ký về vụ Phương Uyên, thì chúng tôi rất lo ngại. Sau nghị
quyết trung ương 6, làm sao Đảng và Nhà nước phải ngăn chặn khuynh hướng
dùng bạo lực, dùng các lực lượng cảnh sát, công an để đàn áp dân, để
bắt bớ khi người dân có tiếng nói khác với mình.
Cái tình trạng này rất là nghiêm trọng – tình trạng công an đánh chết
dân gây xúc động rất lớn ! Hay là cái hình ảnh lôi tuồn tuột hai mẹ con
trần truồng ở đồng bằng sông Cửu Long…
Phải chứng minh là sau nghị quyết trung ương 6 thì Nhà nước đã có
khắc phục những thiếu sót, bằng cách làm sao cho dân người ta làm chủ
thật sự. Làm sao tôn trọng các quyền tự do dân chủ, và không được đàn áp
những người biểu tình, đàn áp những người có ý kiến khác. Bởi vì thật
ra người ta làm trong khuôn khổ của luật pháp.
Ngay cả em Phương Uyên cũng vậy thôi. Những cuộc họp báo vội vã vừa
rồi cũng làm nhiều người nghi ngờ, không biết có phải thật sự như vậy
hay không. Vấn đề ở chỗ là, tại sao lại đẩy những con người như em
Phương Uyên, như nhạc sĩ Việt Khang đến một sự chống đối như vậy.
Tôi nghĩ là do thiếu sót của mình. Bởi vì ai tham nhũng? Rõ ràng là
Đảng tham nhũng chứ ai nữa! Ai yếu ớt, nhu nhược trong việc bảo vệ chủ
quyền, toàn vẹn lãnh thổ? Thì cũng lãnh đạo Đảng và Nhà nước chứ ai! Các
em nói như thế là nói lên một cái thực tế, mà là thực tế nhức nhối hiện
nay, chúng ta không thể phủ nhận được. Thay vì đối thoại với các em thì
mình lại đi trấn áp, bắt bớ.
Vì vậy mà bên cạnh “văn hóa từ chức” thì còn phải xác định trách
nhiệm của từng người lãnh đạo. Và khi có sự cố gì xảy ra thì phải xử lý
thật nghiêm minh chứ không thể bỏ qua được.
RFI : Có vẻ công việc trước mắt còn rất là bề bộn... Dân khiếu
kiện khắp nơi, càng đưa ra xử những vụ bị nhà nước gọi là « âm mưu nổi
dậy chống chính quyền » thì lại càng có thêm những tiếng nói phản đối.
Lúc nãy ông có nói, vấn đề bây giờ là hành động, thì liệu Thủ tướng Việt
Nam có dễ dàng sửa chữa sai lầm bằng hành động phù hợp lòng dân hay
không ?
Vấn đề xin lỗi trước dân, từ trước đến nay (chưa có) thôi thì người
dân người ta thấy cũng được. Không phải nói như ông Dương Trung Quốc
trước đây là « an tâm ». Người ta không an tâm đâu, nhưng người ta thấy
tình thế trước những sai lầm rất nghiêm trọng, lần đầu tiên các nhà lãnh
đạo Việt Nam buộc phải nhận thiếu sót trước dân và xin lỗi dân. Điều đó
không thể không làm được. Đáng lẽ phải có kỷ luật, phải cách chức…
Nhưng vấn đề ở đây là người ta trông chờ, xem thử những lời xin lỗi
đó thể hiện được trên thực tế ra sao. Xin lỗi thì rất dễ, nhưng thể hiện
bằng hành động cụ thể trong quản lý kinh tế, trong điều hành đất nước
như thế nào.
Tôi cho đây là một thách thức rất lớn đối với Đảng Cộng sản và Nhà
nước Việt Nam, ở chỗ là sau nghị quyết trung ương 6, nếu không có những
biện pháp hiệu quả, nếu giữa lời nói với việc làm không đi đôi với nhau
thì người dân lại càng mất lòng tin.
Và thật ra mới có những ý kiến phản đối chứ dân chưa có ai nổi loạn
đâu. Người ta có ý kiến thế này thế kia, thì tôi nghĩ rằng không nên đàn
áp. Phải tôn trọng và lấy đối thoại làm chính.
Ví dụ tại sao các nhân sĩ trí thức, gồm những người có tên tuổi – và
trong kiến nghị gởi Chủ tịch Trương Tấn Sang gần đây, có cả gia đình
giáo sư Ngô Bảo Châu. Thì Nhà nước phải trả lời ! Đó là văn hóa – người
dân người ta có kiến nghị thì phải trả lời được hay không được. Đó là
một cái lịch sự tất nhiên, cái văn hóa của người lãnh đạo.
Trong khi hô hào xây dựng nền văn hóa, nhưng bản thân cách hành xử
của Nhà nước và chính quyền chúng ta lại không có văn hóa. Cái điều mà
trước đây Tổng bí thư Nguyễn Văn Linh gọi là « sự im lặng đáng sợ », rất
là kỳ. Ngay cả với đại tướng Võ Nguyên Giáp, mà thư của đại tướng cũng
không được báo chí đăng, rồi cũng không được trả lời ! Như vậy là các vị
lãnh đạo đã rất coi thường dân, coi thường nhân sĩ trí thức, và kể cả
coi thường những vị khai quốc công thần như đại tướng Võ Nguyên Giáp.
RFI : Thưa ông, còn một ý kiến khác là theo nguyên tắc thì Thủ
tướng phải là ủy viên Bộ Chính trị. Nếu ông Nguyễn Tấn Dũng từ chức thì
liệu có khuôn mặt nào khác được người dân tín nhiệm hay không ?
Bởi vì phương thức của mình nó cũ kỹ quá rồi. Từ Đảng chỉ định qua
thì cũng chỉ có từng ấy người. Chứ nếu chúng ta dùng phương thức bầu cử,
thì tất nhiên trong xã hội có những người tài, người ta sẽ ra ứng cử.
Còn nếu tiêu chuẩn phải là ủy viên Bộ Chính trị thì hẳn nhiên là 14 vị
đó thôi. Nếu mà bầu cử thật sự - vừa rồi bầu cử ở Mỹ, thì nó công khai
minh bạch để người dân người ta lựa chọn.
Mà tôi nghĩ không phải là Việt Nam không có nhân tài, không phải là
không có người có thể đứng ra quản lý đất nước. Nhưng do định chế chính
trị hiện nay như vậy đó.
Ví dụ hội nghị trung ương vừa rồi, một trong những nội dung bàn là
quy hoạch các vị trong Bộ Chính trị, trong Ban chấp hành trung ương, Ban
bí thư…Thì như vậy có nghĩa là Đảng đã lựa chọn trước rồi. Từ Bộ Chính
trị, Ban chấp hành trung ương giới thiệu qua chính quyền, mà chính
quyền, Quốc hội đại đa số là đảng viên, thì bầu cử sẽ vô nghĩa. Thành ra
người ta nói là « Đảng cử, dân bầu ».
Một thể chế dân chủ thì không thể đi bằng con đường như vậy được.
Vì vậy trong góp ý sửa đổi Hiến pháp, Mặt trận Tổ quốc Trung ương
cũng có đề nghị là phải luật hóa sự lãnh đạo của Đảng. Đảng lãnh đạo thì
phải như thế nào, và ai kiểm soát Đảng, ai giám sát ? Chứ Đảng không
thể là một thứ siêu quyền lực, đứng ngoài và đứng trên luật pháp được.
Và đảng viên không phải là điều kiện để được làm lãnh đạo. Lãnh đạo thậm
chí phải tổ chức thi tuyển đủ thứ, thông qua bầu cử… thì lúc đó nhân
tài sẽ xuất hiện.
RFI : Chúng tôi xin rất cảm ơn Luật gia Lê Hiếu Đằng đã vui lòng dành thì giờ trao đổi với RFI Việt ngữ.
