Võ Thị Hảo
Nhà văn Bùi Ngọc Tấn (1934-2014)
Khổ nạn xác thân
6h15 phút ngày 18/12/2014, nhà văn Bùi Ngọc Tấn đã lìa đời. Hôm ấy
ông nằm, xác thân còm cõi, đợi được bạn bè và những người thân yêu đưa
đi khỏi cái thể chế đã từng giam cầm và luôn chỉ muốn tiếp tục giam cầm
những người như ông. Nói cho cùng, cuộc đời Bùi Ngọc Tấn là một kiếp khổ
nạn tạo nên bởi thể chế độc tài vốn thù địch với công lý, minh bạch và
sự chính trực.
Thân xác ông còm cõi vì đã trải qua một những tháng năm bị cắt xén,
bị vu cáo, bị tù đày oan trái. Thân xác ấy sống với hầu hết những ngày
ăn không đủ no, ốm không đủ thuốc, giật gấu vá vai trong mức sống tối
thiểu nhiều năm quằn quại mưu sinh và luôn phải nghe ngóng, nơm nớp lo
sợ rằng bất kỳ lúc nào, dưới mệnh lệnh ngẫu hứng của bất kỳ ai đó trong
thể chế này, người ta đều có thể giết chết tác phẩm của ông, giật mất
miếng ăn cuối cùng của vợ con ông và tống ông vào tù ngục.
Khổ nạn là kiếp của người có tài năng mà cứ cố sống tử tế, không
đánh mất lương tri dưới một xã hội cổ vũ người ta lưu manh và giả trá để
tồn tại.
Hương hồn còn bị giật mất băng tang
Vì sự lựa chọn ấy, ông thậm chí còn bị thù địch và đối xử tàn tệ ngay cả khi đã chết.
Thông tin cho biết, trong đám tang ông, nhiều vòng hoa mang chút
nghĩa tận bày tỏ lòng thương tiếc với hương hồn ông cũng bị giật mất.
“Chuyện an ninh giật băng tang của một số vòng hoa tại đám tang Luật sư
Lê Hiếu Đằng, một thành viên trong Nhóm cố vấn của Diễn đàn XHDS, một
năm trước mọi người đã biết. Các nhân sĩ lúc đó đã làm lại các băng tang
để gắn vào. Năm nay tại đám tang nhà văn Bùi Ngọc Tấn, ở Hải Phòng,
việc đó lại diễn ra. Ngày 19-12-2014 băng tang các vòng hoa của Diễn đàn
(Paris) và Ban Vận động Văn đoàn Độc Lập Việt Nam đã bị giật đi, và 2
đoàn đã vào viếng với các vòng hoa bị mất băng tang... Băng tang của
Diễn đàn xã hội dân sự cũng bị giật mất...(theo Bauxit Việt Nam
-23/12/2014).
Nếu thông tin này là đúng, thì những người có lương tâm còn tìm nổi
ngôn từ nào để bình luận trước việc làm tàn nhẫn này nữa không?
Người VN xưa nay chí ít vẫn biết chùn tay trước những việc quá đỗi
thất đức, chẳng hạn biết coi “nghĩa tử là nghĩa tận”, nhưng trong vụ
việc giật băng tang người chết thì thật quá táng tận lương tâm.
Lẽ nào an ninh VN – một lực lượng hùng hậu, được trang bị hiện đại
về mọi mặt, đại diện cho sức mạnh và tư thế của nhà cầm quyền VN trước
nhân dân VN và thế giới lại làm một việc nhỏ mọn là đi giật băng tang
của một người đã chết?!
Ai có thể tin được điều đó, ở thế kỷ 21 này?! Những việc đại loại
như đào mồ quật mả, phá rối đám tang...tưởng như chỉ có trong thời trung
cổ hoặc thời phong kiến, hoặc cùng lắm là ở thời Cách mạng Văn hóa, Đại
nhẩy vọt ở Trung quốc hoặc Cải cách ruộng đất ở VN trước đây, sao lại
có thể xẩy ra ở thời văn minh hiện đại này?!
Thật đáng buồn là việc giật băng tang do lực lượng nào đó tổ chức
lại có tính hệ thống, khi hiện tượng này lặp lại từ đám tang của một
trong những vị “khai quốc công thần” như tướng Trần Độ, nguyên Phó chủ
tịch Quốc hội(tháng 8/2002), cho tới đám tang nguyên Nguyên phó Chủ tịch
Ủy ban MTTQ Việt Nam TP.HCM Lê Hiếu Đằng(tháng 1năm 2014) – một người
đã có công lao lớn xây dựng nên thể chế này trong kháng chiến chống Mỹ
và, đến bây giờ là đám tang nhà văn Bùi Ngọc Tấn. Tại sao trong năm 2014
này, việc giật băng tang người chết lại lặp lại với tốc độ nhanh chóng?
Điểm chung của ba con người đã chết mà còn bị giật mất băng tang là
gì? Là bởi họ đã thức tỉnh khỏi sự u mê, gỉả trá, dám có chính kiến và
bày tỏ lòng chính trực. Họ đã nói và viết Lời Thật với chính mình và
đồng bào của mình. Họ không cam tâm lưu manh hóa và nô lệ để hưởng lợi.
Chính vì vậy, họ đã có được một ảnh hưởng mạnh mẽ trong trái tim và lý
trí công chúng. Vì thế họ bị đối xử thù địch ngay cả khi đã chết.
Việc giật băng tang của người chết, nhất là đối với những người đáng
kính nể như Trần Độ, Lê Hiếu Đằng, Bùi Ngọc Tấn chỉ càng khiến cho
người ta nhận ra sự nhỏ nhen của những người đã nhẫn tâm làm ra điều đó,
chỉ càng khiến nhân tâm thêm phẫn nộ.
Bùi Ngọc Tấn- nhà văn vừa rời bỏ chúng ta mà đi, là một trong những
người bị đày ải trên dương gian. Bị đày ải cả một đời bằng những ác mộng
tù đày và hết một đời mà không ra ngoài được ác mộng. Bị đày ải bởi vô
tội mà bị bắt vào tù, cả một cuộc đời và tài năng cùng một gia đình bị
vùi dập và sau khi ra tù rồi còn bị triệt hạ mọi đường sinh kế. Bị đày
ải bởi cuốn tiểu thuyết – tự truyện “Chuyện kể năm 2000” của ông, được
viết dù với bút pháp ôn hòa nhưng bị khai tử ngay sau khi xuất bản bởi
những chi tiết có thật đặc trưng của nó về thực trạng nhà tù vô nhân đạo
của VN đã như những nét rìu chạm khắc lên trời xanh về việc người ta đã
đày đọa văn nghệ sĩ như thế nào. Chế độ độc tài đã không mệt mỏi và nao
núng trong việc luôn minh chứng việc họ thù địch với sự thật.
Nhà tù không giam cầm được tư tưởng
Lẽ ra những kẻ bắt một người vô tội như ông vào tù phải bị đưa ra
trước vành móng ngựa, phải trả giá vì sự sai trái và vô lương mình đã
làm trước pháp luật, phải xin lỗi và bồi thường danh dự, bồi thường
thiệt hại cho Bùi Ngọc Tấn. Nhưng nếu như việc đó là lẽ đương nhiên ở
các nước văn minh thì lại là điều không có ở một nước độc tài chuyên bóp
nghẹt tự do ngôn luận và hành xử trước sau cũng là cách thể hiện khác
nhau của phương châm “trí phú địa hào đào tận gốc trốc tận rễ”, “trí
thức không bằng cục phân” của Mao Chủ tịch.
Lúc sinh thời, hành trình của Bùi Ngọc Tấn là hành trình của một
người viết đi từ chỗ sáng tác theo mệnh lệnh tuyên truyền nhưng đã sớm
thức tỉnh để viết cho sự thật và nền tự do. Với những người có tài năng
và bản lĩnh, thể chế độc tài, nhà tù có thể giam cầm thân xác nhưng
không giam cầm nổi tinh thần và tư tưởng của họ. Với Bùi Ngọc Tấn cũng
vậy. “Chuyện kể năm 2000” của ông càng bị cố tình giết chết, lại càng
tái sinh mạnh mẽ trong lòng người đọc.
Từ khi được sinh ra, sống đời trai trẻ đến lúc già và khi mất, tám
mươi năm cuộc đời ông hầu hết đi trong bất công, bệnh tật và bần hàn.
Nhưng điều đau khổ nhất khiến ông trăn trở khôn nguôi là người VN chưa
từng có một ngày được sống trong một thể chế và một xã hội thực sự có
dân chủ, nhân quyền và tự do. Những người bạn chí cốt, có tài năng và có
nhân cách của ông như Lê Đạt, Dương Tường, Phạm Toàn, Lê Bầu, Nguyễn
Xuân Khánh...cũng đều từng bị đày đọa vô cớ và nhiều người phải sống lay
lắt vất vưởng của một kiếp văn nhân trong một xã hội thù địch với tri
thức và những người viết không chịu sống đời nô lệ, nói và viết trái với
lương tâm của mình.
Cuộc đời và sự nghiệp văn chương của Bùi Ngọc Tấn là một minh chứng
hùng hồn về việc nhà tù chỉ có thể giam cầm được thân xác mà không giam
cầm được tư tưởng và tài năng, nhân cách nhà văn.
Một cái tên chưa thể quên dưới mặt trời
“Tôi đã quên tên tôi dưới mặt trời”. Câu thơ xuất sắc này
của Bùi Ngọc Tấn thể hiện nhiều điều về thân phận của một con người –
một nhà văn bị buộc phải sống trong một đám đông như một con kiến trong
một đàn kiến, như một con cừu cúi mặt đi trong một đàn cừu. Để thích
ứng, người ta phải tự mắc bệnh nhòa, cố gắng quên bản ngã, cá tính,
chính kiến của mình, để được tồn tại.
Kìa hãy xem trong rừng biển những cái tên xu thời, viết để bợ đỡ
nịnh hót cho đám cầm quyền của mọi loại nhân vật và chính thể. Tên tuổi
của họ đã từng được thổi lên trời dưới những ánh sáng giả, nhưng rồi
chẳng bao lâu lại lịm tắt dưới mặt trời và chỉ để lại trong tâm trí
người đọc thời ấy cũng như đời sau sự ngán ngẩm và khinh miệt.
Lẽ ra cái tên Bùi Ngọc Tấn đã bị người đọc chối bỏ, nếu ông chỉ viết
theo đơn đặt hàng xu phụ, nếu như ông đã tự nhiễm được bệnh nhòa, nếu
chính ông lãng quên được nỗi đau của cộng đồng người Việt. Ngược lại,
việc bị tước đoạt tự do và quyền làm người đã thức tỉnh ông, là một bước
ngoặt đưa ông từ bỏ thứ văn chương tầm thường tẻ nhạt tô hồng sang một
thứ văn chương cao cấp hơn nói về khát vọng ghi tạc lại nỗi đau, sự u
tối tàn bạo của cường quyền và cái đẹp đến đau đớn của sự quằn quại vươn
lên của nhân tính trong những hoàn cảnh khắc nghiệt.
Bởi thế, dẫu chưa phải thiên tài, Bùi Ngọc Tấn là một trong những nhà văn chưa thể quên dưới mặt trời.
Về cuộc đời và sự nghiệp của ông, dư luận đã có những đánh giá xác đáng và đầy cảm kích:
“Bùi Ngọc Tấn đã sống trọn vẹn cuộc đời khổ nạn và cống hiến, ông là
hình ảnh của một dân tộc bị bạo quyền vùi dập, tước quyền sống, nhưng
không khuất phục, vẫn bền gan nuôi ngọn lửa tự do nội tâm và khát vọng
làm CON NGƯỜI đích thực. Ông là minh chứng cho chân lý: SỰ THẬT có thể
bị bóng tối che phủ một thời gian, thậm chí dài, nhưng dứt khoát sẽ có
ngày bùng lên tỏa sáng; con người có thể bị nỗi sợ cầm tù, nhưng rồi sẽ
có ngày vùng thoát ra được để sống hiên ngang ngẩng đầu. Yếu tố thúc đẩy
cái ngày ấy đến nhanh chính là những tiếng nói chân thực nhìn suốt đến
đáy tâm khảm, những trang viết vắt kiệt cùng tâm huyết, chinh phục lòng
người như của Bùi Ngọc Tấn.(theo Bauxite Việt Nam)
Võ Thị Hảo, Hà Nội 24/12/2014
Võ Thị Hảo, Hà Nội 24/12/2014
