Lê Diễn Đức
Srdja Popovic, một nhà hoạt động xã hội của phong trào “Otpor” tại
Serbia vào tháng 11 năm 2011 đã phát biểu trong một cuộc hội thảo của tổ
chức TEDxKrakow tại thành phố Crakow, Ba lan, như sau:
“Nếu ta nghiên cứu các cuộc thay đổi xã hội khác nhau suốt trong 35
năm vừa qua, từ độc tài đến dân chủ, ta sẽ thấy rằng trong số 67 trường
hợp khác nhau, thì trong 50 trường hợp cuộc đấu tranh, bất bạo động là
sức mạnh thay đổi chủ chốt.” [*]
Cuộc biểu tình đòi dân chủ ở Hồng Kông còn được gọi là cuộc “Cách Mạng Dù.”
Tuy nhiên, không phải tất cả các cuộc cách mạng bất bạo động đều đạt
được kết quả. Từ kinh nghiệm thực tiễn của các cuộc cách mạng lật đổ chế
độ Cộng Sản tại Đông Âu trong vòng 25 năm qua cho thấy sự thành công
phụ thuộc vào một số yếu tố cơ bản, nhưng quan trọng nhất là áp lực
tranh đấu của xã hội đủ mạnh để buộc nhà đương cục phải nhân nhượng và
cuối cùng hai bên, đối lập và nhà đương cục, tìm kiếm được thỏa thuận về
một lộ trình tiến tới dân chủ trong hòa bình.
Chúng ta có thể nêu ra những ví dụ điển hình về vài cuộc cách mạng bất bạo động không thành công.
Có tiếng vang nhất phải nói đến cuộc biểu tình đòi tự do dân chủ của
sinh viên Trung Quốc trên quảng trường Thiên An Môn vào tháng 6 năm
1989. Nhìn thấy nguy cơ biến động từ Đông Âu, nhà cầm quyền Cộng Sản
Trung Quốc đã điều động quân đội với xe tăng nghiền nát cuộc biểu tình
trong biển máu.
Cuộc Cách Mạng Jeans (Jeans Revolution) với hàng ngàn người tham gia ở
Belarus trong bối cảnh của cuộc bầu cử tổng thống năm 2006, để phản đối
cuộc bầu cử gian lận và các sai phạm khác. Thuật ngữ Jeans xuất phát từ
một cuộc biểu tình chống lại chính sách của Tổng Thống Alexander
Lukashenko. Lá cờ trắng-đỏ-trắng được sử dụng bởi phe đối lập bị
Lukashenko cấm sử dụng. Một trong những nhà lãnh đạo của phong trào
thanh niên lấy chiếc áo sơ mi Jeans của mình giơ lên và thông báo đây sẽ
là lá cờ của họ.
Alexander Lukashenko không nhân nhượng và cáo buộc các các đối thủ về
kế hoạch nổi dậy được phương Tây hỗ trợ giống như ở các nước Ukraine và
Georgia và đã thẳng tay đàn áp. Các ứng viên đối lập đều bị bắt. Cảnh
sát tuyên bố phe đối lập gây mất ổn định tình hình, sẽ bị đối xử như
những kẻ khủng bố và họ có thể chờ những án tử hình.
Năm 2011, không thiếu những người cho rằng mùa Xuân Ả Rập là niềm hy
vọng dân chủ của những đất nước bị cai trị bởi bàn tay sắt của các nhà
độc tài trong những thập kỷ gần đây. Nhưng khi cuộc cách mạng đường phố
loại bỏ được các nhà độc tài thì tiếng nói lại chuyển về phía các phe
nhóm Hồi Giáo cực đoan và sự cuồng tín lan rộng. Trừ Tunesia, nơi các
phe thỏa thuận thành lập được một chính phủ liên minh đoàn kết dân tộc
lãnh đạo đất nước, các nước còn lại rơi vào tình trạng tranh giành quyền
lực hỗn loạn.
Cuộc biểu tình hòa bình ở Hông Kông, một trong những trung tâm tài
chính của thế giới vào cuối tháng 9 năm nay khởi xướng ban đầu bởi ba
giáo sư của tổ chức “Chiếm Trung Tâm Với Tình Yêu Và Hòa Bình” (Occupy
Central with Love and Peace). Họ hy vọng có thể huy động được 10 ngàn
người và sẽ chiếm thành phố trong vài tuần. Kết quả đã vượt qua những
giấc mơ tưởng như hoang đường nhất. Sinh viên đại học, lực lượng chủ
yếu, đã tham gia bền bỉ, can trường kéo dài cuộc biểu tình suốt 75 ngày,
vào lúc cao điểm lên tới 100 ngàn người.
Đây là một cuộc biểu tình được xem là gương mẫu nhất về tính chất bất
bạo động, có lẽ chỉ có thể có ở Hồng Kông. Sinh viên cầm dù che mưa cho
cảnh sát, họ thu gom rác thải và phân loại, và dưới ánh sáng của đèn
cầy trong các túp lều được dựng lên trên đường phố họ học hành chuẩn bị
cho kỳ thi, là những hình ảnh gây xúc động cả thế giới. Joshua Wong
(Hoàng Chi Phong), người sinh viên 18 tuổi, một trong những thủ lĩnh của
cuộc biểu tình được tạp chí Times chọn làm khuôn mặt trẻ có ảnh hưởng
nhất, “The Person of the Year 2014.” Phóng viên từ khắp mọi nơi đổ về
Hồng Kông theo dõi, đưa tin và hy vọng. Âm vang của cuộc biểu tình đã
vượt ra khỏi biên giới Hồng Kông, trở thành một sự kiện thời sự nóng của
truyền thông quốc tế.
Đây là một cuộc cách mạng mang đặc thù riêng. Mục tiêu của cuộc biểu
tình không phải là lật đổ chính quyền, họ vẫn ý thức được sự cai quản
của nhà cầm quyền Trung Ương Trung Quốc. Nhưng họ đòi Bắc Kinh tôn trọng
các cam kết trong tuyên bố chung ký với Anh Quốc năm 1984 về Hồng Kông,
rằng, trong 50 năm kể từ lúc Hồng Kông trở về với Trung Quốc vào năm
1997, người Hồng Kông có thể lựa chọn chính quyền riêng của họ, bảo đảm
quyền tự trị cho thuộc địa cũ. Họ cũng đòi CY Leung (Lương Chấn Anh),
trưởng quan Hành Chính Hồng Kông, được xem là người của Bắc Kinh, từ
chức. Vào năm 2017, mô hình “một đất nước, hai hệ thống” sẽ không còn
giá trị nữa khi các ứng viên vào chức trưởng quan Hành Chính Hồng Kông
đều thông qua một hội đồng do Bắc Kinh kiểm soát.
Phong trào đã làm cho nhà cầm quyền Trung Quốc bất ngờ và thể nói họ
phải đối diện với một sự kiện nghiêm trọng nhất từ vụ Thiên An Môn năm
1989.
Tuy nhiên, Bắc Kinh đã rất khôn ngoan. Họ hoạt động ngầm ở hậu trường
thông qua chính quyền Hồng Kông, giải quyết cuộc khủng hoảng. Họ sử
dụng bạo lực một cách vừa phải, cho phép cảnh sát trấn áp, nhưng chừng
mực, các hành vi thô bạo vượt quá giới hạn của cảnh sát đều bị xử lý. Họ
đã sử dụng một cách có hiệu quả phản ứng của “quân chúng tự phát” trong
việc gây chia rẽ, tác động lên tâm lý chung của cộng đồng xã hội, lên
những người dân bình thường, không quan tâm tới chính trị.
Bắc Kinh nhất quyết chơi bài rắn, không nhượng bộ, không đối thoại,
khoanh vùng ảnh hưởng của cuộc biểu tình trong khu vực Hồng Kông. Cuối
cùng bằng các biện pháp pháp lý thông qua tòa án, họ đã thành công trong
việc dẹp bỏ cuộc biểu tình.
Paul Tse Wai-chun (Tạ Đình Phong) một luật sư đồng thời là dân biểu,
đại diện cho hãng xe buýt tư nhân đã kiện lên tòa về việc người biểu
tình gây khó khăn cho giao thông.
Tòa án đã thừa nhận lý lẽ của ông ta và quyết định gửi chấp hành viên
được hộ tống bởi hàng trăm cảnh sát trong ngày Thứ Năm, ngày 11 tháng
12, tới làm sạch khu vực trung tâm Admirality, nơi sinh viên đang chiếm
cứ trong thành phố lều.
Hai tuần trước, cũng bằng án lệnh của tòa, với một biện pháp cưỡng
chế tương tự, cảnh sát đã dẹp người biểu tình tại khu thương mại
Mongkok.
Mười ngày trước Alex Chow của Liên Đoàn Sinh Viên Hồng Kông kêu gọi
sinh viên ồ ạt tập trung đến các tòa nhà chính phủ và ngăn chặn các hoạt
động của chính quyền. Động thái này xem ra không khả quan, vì cảnh sát
đã giải tán đám đông một cách hiệu quả bằng bạo lực. Một ngày sau đó,
Chow đã thừa nhận sự thất bại. Sau thử nghiệm này, sự kết thúc của phong
trào chỉ còn là vấn đề thời gian.
Bắc Kinh nhất định không chùn bước trước áp lực đường phố, mềm dẻo
trong ứng phó bạo lực, làm tan chảy sự ủng hộ của dân chúng bằng phản
ứng của “quần chúng tự phát,” giải quyết dẹp bạo loạn trên cơ sở pháp
lý.
Trong khi đó lực lượng chủ yếu của cuộc cách mạng chỉ là lực lượng
sinh viên (được một số trí thức và các nhà bất đồng chính kiến ủng hộ),
sự nổi dậy không lan tỏa rộng khắp đất nước đến mức có thể làm rối loạn
nền kinh tế. Sinh viên dường như không hề chống cự lại cảnh sát. Còn cư
dân của thành phố thì cảm thấy mỏi mệt và muốn nó kết thúc. Đấy là những
lý do đã dẫn đến thất bại của cuộc cách mạng ô dù.
Vốn là một hòn đảo thuộc địa, tinh thần dân chủ đã thấm vào đời sống
hơn một thế kỷ, các xung đột chính trị của Hồng Kông chắc chắn vẫn tồn
tại.
Từ nay tới năm 2017 sẽ còn nổ ra các cuộc biểu tình thị uy lớn nhỏ
của quần chúng. Nhưng để Bắc Kinh thay đổi thái độ không phải là điều dễ
dàng. Nếu tinh thần của cuộc cách mạng dù tái sinh như một số sinh viên
hy vọng, thì những người lãnh đạo phải thay đổi hình thức và phương
pháp. Trước hết phải vận động để có được sự hỗ trợ của mọi tầng lớp nhân
dân của Hồng Kông.
Hơn nữa, các cuộc cách mạng thành công ở Đông Âu hay cuộc cách mạng
mùa Xuân Ả Rập, tuy về thực chất là những cuộc xuống đường bất bạo động
nhưng đều có tổn thất, hy sinh, máu đã đổ với hàng trăm người bị chết,
hàng ngàn người bị thương và hàng ngàn khác phải ngồi tù. Chẳng có tự do
dân chủ nào mà không phải trả giá cả.
Copyright Người Việt
