Patrick Boehler
Người dịch: Nguyễn Quốc Khải
Đảng CSVN đang nắm quyền cai trị không nhớ về một năm tốt đẹp. Kinh
tế gặp khó khăn; giới lãnh đạo độc tài chia rẽ; các phe chống nhau muốn
kích động những tiếng nói phản kháng để làm lợi cho phe mình, nhưng đã
tạo ra một làn sóng chống đối trên mạng ngày càng khó kiềm chế.
Trong năm vừa qua, những mạng cá nhânchuyên vềnhững điều xấu xa trong
nội bộ của nhóm lãnh đạo đã ồ ạt tấn công vào giới thân cận với Thủ
Tướng Nguyễn Tấn Dũng. Mạng Quan Làm Báo (quan chức nhà nước làm báo),
xuất hiện vào mùa xuân vừa qua, đã phổ biến những cáo buộc không có bằng
chứng xác đáng về sự quan hệ mơ hồ giữa những cơ sở kinh doanh lớn và
những thành viên trong gia đình của Ông Thủ Tướng. Thí dụ mạng Quan Làm
Báo đưa ra luận điệu rằng Bà Nguyễn Thanh Phượng, 34 tuổi, con gái của
Thủ Tướng, một giám đốc đầu tư với một văn bằng đại học ở Thụy Sĩ, đã dự
thầu để lấy hợp đồng với ông trùm tư bản tai tiếng Nguyễn Đức Kiên. Ông
này bị bắt giam về tội tham nhũng vào tháng 8.Bà Phượng kịch liệt phủ
nhận mọi sai trái. Những cuộc tấn công độc địa đến nỗi Ông Tường Vũ,
một phó giáo sư chính trị học tại University of Oregon, đưa ra ý kiến
rằng một phe hoặc nhóm lợi ích nào đó đã tung ra những cuộc tấn công này
để loại Ông Thủ Tướng.
Vào tháng 9, bị Quan Làm Báo quẫy nhiễu đã quá nhiều, Văn phòng của
Ông Thủ Tướng ký công văn Hành Chánh số 7169, ra chỉ thị cho các viên
chức đè bẹp những bài báo của những mạng cá nhân như Quan Làm Báo và
ngược lý là không được đọc những bài báo này.Một tháng sau, Quan Làm Báo
trở nên yên lặng, nhưng phong cách trơ tráo của mạng Quan Làm Báo đã
khuyến khích những nhà báo thiết lập những mạng vô danh khác để phổ biến
những chuyện mà họ không thể tường thuật trên các phương tiện truyền
thông do nhà nước kiểm soát. GS Vũ nói rằng “Những phe chống nhau trong
Đảng đã thử dùng mạng để chống lại những phe khác. Nhưng không gian mạng
đã vượt ra khỏi sự kiểm soát của nhà nước.”
Theo Ông Carlyle A. Thayer, giáo sư danh dự về chính trị học tại
trường đại học New South Wales, Canberra và là một nhà theo rõi Việt Nam
lâu năm, những trang mạng mới đã làm cả nhà lên cơn sốt và mọi người
đều đọc. Dân Làm Báo là một trong những mạng được ưa chuộng nhất. Theo
một lá thư ngỏ của nhóm chủ bút vô danh, số trang báo được đọc tăng vọt
lên nửa triệu vào 12-9 – ngày văn phòng của Ông Thủ Tướng ký công văn
chống các trang mạng. Lá thư nói tiếp rằng “Những người đóng góp bài vở
của chúng tôi không những gồm những người thâu thập tin tức độc lập mà
còn có những phóng viên thuộc cơ quan truyền thông dòng chính và những
người đưa tin trong guồng máy nhà nước. Dân Làm Báo, cùng với những mạng
tương tự như Cầu Nhật Tân và Xuân Diện Hán Nôm phổ biến những tin về
những phiên tòa xử những người bất đồng chính kiến, cưỡng bức đổi chỗ ở,
tình trạng lãng phí và hối lộ của các viên chức nhà nước, thị trường
bất động sản khó khăn, và vấn đề tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc.
Thế giới truyền thông xã hội cũng đang trở thành diễn đàn của những
người bất đồng chính kiến.Facebook đang phát triển tại Việt Nam, một
quốc gia trong vùng Đông Nam Á. Theo những nhà phân tách của
Socialbakers, gần một triệu người Việt tham gia hệ thống Facebook mỗi
tháng trong hơn một nửa năm vừa qua, làm cho Việt Nam trở thành một nước
có số người sử dụng gia tăng cao nhất trên thế giới. Trong hơn một năm
qua, tổng số người sử dụng Facebook, phần lớn là những người trẻ, sống ở
thành thị, và có học thức, tăng gấp đôi đến 10 triệu – một phần chín
của dân số – khiến cho một vài nhà báo trực tính nhất chuyễn từ mạng cá
nhân qua Facebook. Một trong những người này là Trương Huy San, được
biết đến nhiều hơn với bút hiệu Huy Đức, hiện nay đang là một nghiên cứu
sinh Nieman tại Đại Học Harvard. Ông có 5.000 bạn và 13.000 theo ông
trên Facebook, nơi ông thường xuyên phổ biến những bài phê bình về những
cuộc xung đột mới nhất giữa Thủ Tướng Nguyễn Tấn Dũng và Chủ Tịch Nước
Trương Tấn Sang. Ông Huy Đức nói “Những người như tôi sẽ không phải quay
trở lại những phương tiện truyền thông của nhà nước miễn là chúng tôi
có thể thảo luận trực tuyến.”
Thành quả kinh tế nghèo nàn đã làm gia tăng sự bất mãn trong xã hội.
Chỉ số nhận thức tham nhũng (corruption perception index) của Việt Nam
theo Transparency International đã tụt từ hạng 112 vào năm 2011 xuống
123 vào năm nay. Những vụ tham nhũng nổi tiếng bao chùm tin tức suốt năm
và cũng xuất hiện trong văn hóa phổ thông. Phim truyện truyền hình Đàn
Trời mô tả đời sống của một bí thư tỉnh ủy, một doanh gia và một giám
đốc đài truyền hình tham nhũng. Họ hối lộ để lên được vị trí cao hơn và
giầu có hơn – một chuyện giả tưởng nhưng có vẻ quá thật đối với nhiều
người Việt Nam. Vào tháng 4, Ông Phạm Thanh Bình, giám đốc điều hành của
công ty nhà nước Vinashin, bị kết án 20 năm tù vì làm cho một công ty
đóng tầu lớn nhất nước gần bị phá sản. Vào tháng 8, Ông Nguyễn Đức Kiên,
một ông trùm tư bản về ngành ngân hàng và bóng đá bị bắt vì tội “kinh
doanh bất hợp pháp.” Vài tuần lễ sau, cảnh sát tại nước láng giềng
Campuchia bắt Ông Dương Chí Dũng, chủ tịch một công ty hải vận lớn nhất
Việt Nam Vinalines, trong khi ông ta đang trốn chạy sau khi công ty
không thanh toán được món nợ trên 2 tỉ Mỹ kim theo những bài tường thuật
báo chí của nhà nước.
Trong khi đó, Thủ Tướng Dũng hiện đang chứng kiến một giai đoạn lạm
phát cao, với giá tiêu thụ trung bình hàng tháng tăng 9.4% trong năm nay
so với năm ngoái theo những con số chính thức. Chiến lược kinh tế của
chính phủ, dựa nặng nề vào cách phát triển những doanh nghiệp nhà nước
lớn, xem ra suy yếu.Vào ngày 24-12, Tổng Cục Thống Kê báo cáo mức tăng
trưởng kinh tế thấp nhất trong 13 năm – thấp nhất trong những nước Đông
Nam Á.Cam kết đầu tư ngoại quốc giảm 14% trong năm.Moody hạ thấp giá trị
trái phiếu của chính phủ (nêu lý do “mức độ bất ổn vĩ mô cao,”) và chỉ
số chứng khoán tiêu biểu VN là một chỉ số chứng khoán tồi tệ nhất Á châu
trong năm vừa qua.
Mọi người cần biết rõ rằng trong khi những tai họa của Việt Nam cung
cấp dồi dào những tài liệu cho những tiếng nói bất đồng chính kiến,
nhưng những người bất đồng chính kiến chưa có được tự do. Vào ngày
20-11, tòa y án sáu năm tù dành cho Ông Đinh Đặng Định một cựu chiến
binh trở thành người viết mạng và một người tranh đấu cho dân chủ nổi
tiếng. Quyết định này xẩy ra hai tháng sau khi ba người đứng đầu đại
diện Câu Lạc Bộ Nhà Báo Tự Do bị kết tội “tuyên truyền chống nhà nước.”
Người được biết đến nhiều nhất là blogger Nguyễn Văn Hải, còn có tên là
Điếu Cầy, bị kết án 12 năm tù và năm năm quản thúc tại gia. Môt blogger
khác Cô Tạ Phong Tần bị kết án 10 năm tù và năm năm quản thúc tại nhà.
Bà mẹ của Cô Tần tự thiêu vào tháng 7 để phản đối việc bắt bớ con gái
của bà.
Bất kể những thất bại này, văn hóa chống đối vẫn đang phát triển.
Hiện nay, những cuộc biểu tình mang tính chất dân tộc chủ nghĩa chống
những cuộc đầu tư của Trung Quốc vào Việt Nam và những vụ xâm phạm chủ
quyền của Việt Nam tại Biển Hoa Nam nhiều hơn là những cuộc biểu tình
chống tham nhũng hoặc tranh đấu cho dân chủ. Nhưng khuynh hướng hiện
nay là những người trẻ theo chủ nghĩa dân tộc thiết lập những mặt trận
thống nhất chung với những nhóm bất đồng chính kiến khác, bao gồm những
người tranh đấu cho dân chủ. GS Vũ nói “Ông có thể thấy những nối kết
này trở nên mạnh hơn. Bây giờ, họ bắt đầu liên kết với những nông dân bị
mất đất, họ bắt đầu nối kết với những người theo Thiên Chúa Giáo chống
lại chính trị tôn giáo của nhà nước.” Trong khi nhiều người vẫn tin rằng
những trang mạng chống chính phủ được khoan dung vì sự hiện hữu của
những trang mạng này làm lợi cho một vài phe nhóm trong Đảng Cộng Sản,
một cách an toàn, người ta có thể nói rằng sự liên kết chặt chẽ giữa
những nhóm chống đối không bao giờ là chủ ý của bất cứ thành viên nào
của Đảng Cộng Sản – và điều này sẽ làm cho năm 2013 sẽ là một năm khó
khăn hơn 2012 đối với chính phủ Việt Nam.
© Đàn Chim Việt
