Tuy ở cùng một thành phố, cách nhau chỉ dăm bảy con đường, cùng tham gia phong trào đấu tranh dân chủ, nhưng mãi khi vào tù ở trại B14 của bộ công an (còn gọi là trại Thanh Liệt, huyện Thanh Trì, ngoại Thành Hà Nội) tôi mới biết rõ về Lê Quốc Quân. Hôm ấy là sáng sớm ngày 16/7 /2007, ngày mà chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết lên đường sang Mỹ. Từ phòng B20, cách chỗ tôi bị giam cả chục phòng, một giọng nói bất ngờ vang lên:
- Hôm nay mà lão Triết không thả thằng này ra thì đừng có hòng đặt chân lên đất Mỹ
Nhiều tiếng cười khúc khích nổi lên, tất nhiên tuy bị giam cùng một
dãy, nhưng từ đầu đến cuối dãy chúng tôi không thể nào nghe được tiếng
nói của nhau hoặc nắm bắt tin tức về nhau. Trước đó( đêm 21-4-2007), tôi
chỉ biết Lê Quốc Quân bị bắt tại tòa thánh Hà Nội vào tháng 3, trước
tôi gần hai tháng nhưng không rõ bị đưa đi đâu. Lần này nhờ câu nói
“trạng” của Quân mà tiếng lành điều tốt lan xa, lan ra cả dãy tù chật
chội hoang vắng, mốc thếch rêu xanh.
Đầu tiên là tiếng cười rộ lên bất chấp lệnh của quản giáo “cấm nói
chuyện với nhau trong tù, đặc biệt từ phòng nọ thông cung sang phòng
kia”. Cái cùm của lũ cai ngục cộng sản sẵn sàng ngoạm vào chân bất cứ kẻ
nào tỏ ra cứng đầu hoặc chưa thuộc rõ nội quy, đến mức một chị nhà quê
“chân đất mắt toét “ mới vào, quen ăn sóng nói gió, nơi cửa biển nên đáp
lại tiếng hỏi thăm của người phòng bên cứ “hử, hả” suốt rồi kể tồng tộc
chuyện mình bị bắt ra sao. Chỉ vì đẩy xe đi bán hàng rong trên bãi
biển, mật ít ruồi nhiều, cả ngày kiếm được 20-30 nghìn đã khó, nay lại
có người nhờ chuyển một gói hàng vẻn vẹn một nửa ký từ gốc cây này tới
gốc cây kia, khoảng 500 mét mà được trả những 200 nghìn nên ham, ai ngờ
bị mắc vào thòng lọng của công an phải vào “lồng” …Kết quả viên cai ngục
bắt được hất hàm bảo:
-Chị kia, đã học thuộc nội quy của phòng giam chưa mà trao đổi như ở ngoài chợ ấy hả?
Trong khi chị ta ngơ ngác, các phòng khác im bặt thì quản giáo ra lệnh:
-15 điều nội quy treo ngay ở góc tường sát cửa ra vào đấy, đề nghị
chị đọc cho thuộc, nếu sáng mai còn vi phạm hoặc không thuộc điều nào
thì tôi cho chị đi kỷ luật ở tầng một, nhớ không?
Người đàn bà từ bé vốn không hiểu biết về pháp luật, chưa bao giờ
va chạm nên cứ nhũn như con chi chi, nghe cai ngục nói vậy liền dán mắt
vào bức tường trước mặt cố lẩm nhẩm cho thuộc như trẻ con học thuộc lòng
bài “văn tế nghĩa sĩ cần Giuộc của Nguyễn đình Chiểu” cách đó 200 năm,
vốn nặng nề và khô như đá, đến mức người bên cạnh mấy lần mở mắt trong
đêm phải bảo:
- Ơ cứ đứng như chào cờ thế à, đi ngủ đi chứ.
- Nhưng nhưng
- Nhưng gì, chúng nó bắt bí chị, chị không học thì làm gì nhau tốt, đi ngủ đi.
Lần này tiếng người nọ hỏi vọng từ buồng kia sang:
- Giọng thằng nào mà ông kễnh thế?
Vài tiếng vồn vã đáp:
- Thằng Quân B20 chứ ai?
-Mẹ nó, bị bắt lâu chưa mà đã mắc bệnh tâm thần nặng vậy?
- Đâu có, thằng này là luật sư tốt nghiệp Đại học ở Mỹ, giàu lắm,
nhưng lại là dân công giáo, bênh vực nhà thờ nên mới bị bắt vào đây, chỉ
3 tháng chứ mấy.
- Thế à. Lại là tù chính trị à, nhưng ông Triết đi Mỹ thì ảnh hưởng
gì đến thân phận thằng tù như nó mà nó dám nói trạng thế, không sợ mất
mạng à?
- Nghe bảo nó không có tội, chỉ vì bảo vệ Đạo giáo và giúp đỡ các cha
bề trên thôi, nên công an bắt vào tẩy não cho sợ, phải tởn đến già
luôn.
- Mẹ kiếp nó đã tốt nghiệp luật sư ở Mỹ thì sợ cái đéo gì, ông bô tao
cũng bảo: – Có 3 hạng người đáng tin trong xã hội đó là vợ, con và đạo
công giáo. Thằng này đáng nể đấy, để xem nó nói có đúng không hay sáng
mai lưỡi lại thụt vào tít tận cuống họng?
Trong tất cả các trại tạm giam ở Hà Nội, tôi biết trại B14 là trại
“có giá” nhất, còn được cánh bạn tù gọi là trại “nhân văn”, vì ít nhất,
cũng không có chuyện tù bị cai ngục đánh như cơm bữa, hoặc đánh lẫn nhau
đến mức chỉ còn là cái xác không hồn. Lại có tí chất nước ngoài vào nữa
(tù người Hàn Quốc, Trung quốc, Nhật Bản v.v) nên đối xử với tù nhân
không đến nỗi khốn nạn, đểu giả hoặc khắt khe như các trại tạm giam
khác. Ngoài ra một ngày còn được 3 lần nghe đài, mỗi lần nửa tiếng, được
đọc báo Nhân Dân trong khoảng 15 phút mỗi ngày. Vì thế, người tù tuy bị
giam hãm, nhưng không đến nỗi mịt mù về thông tin các loại, đặc biệt
là tin quảng cáo, bão lũ, triều cường hay đường lối quan điểm của đảng
và nhà nát Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam…
Ngay sau hồi kẻng chói tai vang lên báo hiệu lính gác đổi ca, tù được
ăn bữa đầu tiên trong ngày (9 giờ sáng và 3 giờ chiều) mỗi lần nghe đài
nhắc lại thông tin vừa phát: Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết…là cánh
tù lại hỏi móc họng Quân:
- Ê, ông nhỏ, bao giờ thì ra khỏi đây?
Lập tức Quân trả lời như đinh đóng cột :
- Chậm nhất là sáng mai, rồi mọi người xem, thằng Quân này ở tù thật nhưng chưa phạm tội bao giờ, tội nói dối lại càng không?
Tất cả cười hí hí, cô bé tên Mi vốn phải lòng Quân trước đó còn kể với tôi:
- Buồn cười lắm cô ạ, giữa mùa hè nóng nực này, lại không quạt điện,
quạt máy gì, nên anh ấy cởi trần trùng trục, da trắng nhễ nhại như con
gái, thân hình nhỏ thó như con nhái bén, chỉ hơn đời ở mỗi cặp kính
cận. Thế mà dám thách thức cả trại, ai cũng nghĩ anh ấy nói sảng, đặc
biệt là sau buổi phát thanh chiều, 6 giờ, rồi 8 giờ, mọi người chui vào
màn nằm nói chuyện suông hết cả rồi, anh ấy còn ngồi dạy phân phát đồ
đạc cho cả trại. Nào là đọc thơ cho cháu nghe, gửi lời tạm biệt với các
bạn tù xung quanh, cho người nọ túi bánh, người kia túi kẹo, người cái
quần dài, người cái áo, ai cũng cười sặc sụa bảo anh ấy hâm. Có người
còn bảo:
- Được, ông cho thì tôi cầm, nhưng sau 9 giờ tối nay cấm được đòi lại đấy nhé.
Người thì cảnh cáo:
- Nói trước không bước được qua. Sáng mai mà còn lù lù một đống trước
mắt tụi này là bố mày cho một trận thừa sống thiếu chết đấy. Đồ nói láo
không biết ngượng mồm.
Đáp lại tất cả các sắc thái tình cảm: Ái ố hỉ nộ của mọi người, Quân
còn cao giọng khẳng định như thể…bộ trưởng bộ công an Lê Hồng Anh.
- Tôi đảm bảo bây giờ có lệnh tha rồi, chắc chắn chúng nó phải trình
lệnh tha tôi trước 24 giờ thì lão Triết mới dám vác mặt sang Mỹ. Nếu
không, cà chua, trứng thối, phân ngựa đổ đầy mặt lão ấy, bố bảo lão cũng
không dám đi.
- Đ. Mẹ , cậu Hùng- thâm niên 11 năm ở tù vì tội cố ý gây thương
tích cho bạn đồng học trong một trận đá bóng và cố ý gây thương …nhớ cho
vợ trẻ ở nhà đến mức vợ phải bỏ con lại cho bà nội đi theo trai, sịt
nước bọt giữa hai kẽ răng:
- Ở tù tôi biết thằng nào cũng nói láo, cả phạm nhân cũng như cai
ngục, nhưng nói láo cỡ siêu cuội như cha này thì tôi ngán. Ông chỉ là
một thằng tù chính trị chứ cái đéo gì mà phải đặt lên bàn cân giữa hai
nhà nước?
Thấy mọi việc có chiều phức tạp, tôi phải lên tiếng bênh vực Quân:
-Tù cũng có 5, 7 loại tù, nhất là trong thời buổi láo nháo, cáo ăn
chim này. Cậu Quân vào tù vì kính chúa, yêu nước, bảo vệ bà con giáo xứ
Thái Hà cũng như tòa thánh Hà Nội, nên được dư luận quan tâm lắm. Không
những các tổ chức yêu nước của Hải ngoại từ “mạng lưới nhân quyền”,
“phóng viên không biên giới”, “Helman/ helmet”, đảng Việt Tân, vì dân,
hay đảng dân chủ v.v mà còn cả chính các thầy cô giáo dạy cậu ấy trong
trường luật nữa. Trong các nước phát triển, luật pháp được đề cao lắm.
Đảng cộng sản vì sợ phải chia xẻ quyền lực với các đảng phái, tôn giáo
với khối quần chúng bất tuân đứng quanh đảng nên mới bắt cậu ấy thôi
.Giữa hai sự lựa chọn: Để chủ tịch Nguyễn Minh Triết đi Mỹ hay để Mỹ
lên án Việt Nam vi phạm nhân quyền, biết đâu sáng mai cậu Quân lại được
thả, người tài thường có linh tính bén nhậy lắm, cứ chờ đến mai xem
sao?
Nhân bảo như thần bảo, đúng 8 giờ ngày 17/7, giữa lúc ruột gan Quân
nóng như lửa đốt thì từ đầu cầu thang, hai “choang” và hai cai ngục hùng
dũng tiến vào, dừng lại đúng cửa phòng Quân yêu cầu thay quần áo đi làm
việc
Nhìn lướt qua bọn chúng một cái nhìn khinh bỉ, Quân càu nhàu:
- Các ông cứ lắm chuyện, bảo buộc phải thả tôi ra thì cứ nói thẳng
đi, ai rỗi hơi mà đi làm việc với mấy kẻ bảo thủ, dốt nát, độc ác các
người.
Như để minh chứng cho lời mình nói, giọng Quân lảnh lót kêu to:
- Anh chị em ở lại mạnh khỏe nhé, tôi về nhà đây.
Đầu năm 2008, sau 9 tháng 10 ngày trong tù, chị em tôi có dịp gặp lại
nhau, tôi hỏi diễn biến của sự kiện động trời ấy như thế nào, Quân cười
toác miệng, kể:
- Khi em ra đã có cả bầy chó ác ở đấy cùng xe của đài truyền hình
trung ương rồi, điều tra viên bảo em: -Thế này anh Quân ạ, hôm qua đúng 9
giờ đêm tôi nhận được lệnh của cấp trên thả anh ra, nhưng để tránh sự
hiểu lầm không cần thiết và cũng muốn dư luận quốc tế biết đến sự nhân
đạo của nhà nước ta nên bây giờ tôi đưa ra đề nghị thế này: Anh hãy dùng
điện thoại của tôi gọi về nhà báo cho chị và cháu, cùng bố mẹ anh em
bạn bè đến đón. Hoa quả, bánh trái, nước ngọt chúng tôi đã chuẩn bị rồi,
chúng ta cùng liên hoan với nhau khoảng một tiếng, sau đó, anh chị ôm
hoa chụp chung với anh em trong ngành chúng tôi vài tấm hình gọi là “sửa
sai” anh Quân nhé. Tất cả chỉ là sự vui vẻ đón chào ngày anh trở về
thôi mà
Đáp lại, Quân khinh khỉnh quay lưng lại tất cả các máy ảnh, ống kính của đài truyền hình, nói thẳng:
- Tôi nói cho các ông biết, kể cả bây giờ các ông dùng vũ lực lột bỏ
hết quần áo giày dép của tôi, chỉ còn cái quần đùi trên người tôi cũng
chạy thẳng một mạch 10 km về nhà, không ai rỗi hơi mà mắc lừa các
người.
…Cũng như Đài, Nhân,Nghiên, chú Thanh Giang, bác Hà Sĩ Phu, cha Lý,
tôi luôn có cảm tình đặc biệt với Quân. Về hình thể, Quân hơi nhỏ, có lẽ
vì sinh ra trong cảnh đói nghèo thiếu thốn triền miên của mảnh đất
miền Trung, quanh năm chỉ có gió lào và cát trắng, nên suy dinh dưỡng từ
bé, nhưng sự hiểu biết, cái tâm và tầm của Quân thì vô cùng đầy đặn,
đặc biệt là cái tính hài hước bẩm sinh. Có lẽ đó cũng là bản tính cần có
của những người thông thái, sống trong cảnh bị o ép mọi bề.
Vào tù lần hai, tôi nhớ nhất những lần được Quân chở đi chơi bằng ô
tô riêng, ân hận vô cùng vì khi vợ Quân sinh cháu thứ hai tôi chưa kịp
đến thăm thì đã bị bắt, càng ngậm ngùi hơn vì sự cả tin của mình mà làm
Quân “lỗ” nặng: Chả là Quân có tính tin người, nên trong cảnh tù đầy,
thấy phòng bên cạnh có cô bé hay hát, hay nói, hay cười, hay kể chuyện
vui, mọi người thường gọi là Họa mi (thay vì tên thật là Ngoan) nên đã
làm một số bài thơ tặng Ngoan, ghi dấu ấn 3 tháng đời tù…18 tháng sau,
khi đã làm xong nhiệm vụ “chim mồi”, Ngoan được thả ra trong khi người
yêu cùng đồng bọn vẫn bị bắt. Tin Ngoan, Quân đã cho số điện thoại để
Ngoan gọi và tìm đến nhà…Kết quả của sự tử tế ấy là Quân đã phải trả 9
triệu tiền chuộc để lấy xe máy ra vì Ngoan -vốn trái ngược với cái tên
cha sinh mẹ đẻ, ô nhiễm vị đảng nặng nề, đã lợi dụng tối đa sở trường là
giọng “hót” trời cho của mình để vay mượn họ hàng tùm lum … Cho nên khi
thấy Ngoan nghễu nghện đi xe máy của Quân về làng, lập tức cả nhà chủ
nợ dàn quân bắt sống.
Sợ bị vào tù lần nữa vì tội lừa đảo, Ngoan đã cầu cứu tôi, và tôi bất
đắc dĩ phải vào cuộc, cốt để giữ danh dự cho Quân, không nên dây với
công an hoặc xã hội đen làm gì. Đó là cái giá phải trả cho sự ngu phí
tại Việt Nam. Tất nhiên Quân nghe tôi, bỏ qua vụ này, nhưng tôi thì áy
náy mãi.
Sang Mỹ, tôi liên tục nghe hung tin về Quân, kể cả vào ngày sinh Nhật
(13-9-2012), thay vì happy birday tôi gửi cho Quân những điều mình đã
từng trải nghiệm: “Sang năm xin chúc mừng em, còn hiện tại sinh nhât
chẳng qua chỉ là ngày sinh ra để trả nghiệp mà thôi, chẳng có gì là vui
cả, huống hồ kẹt ở cái địa ngục xã hội chủ nghĩa ,Hơn 80 triệu người
dân mắt vẫn mở mà coi như mù, tai vẫn còn đó mà coi như điếc, ba mươi
bảy năm rồi vẫn phải nhìn mà không thấy, nghe mà như không nghe, mới có
thể sống được … Buồn lắm thay”.
Vốn hiểu rõ thế thái nhân tình của Việt Nam, Quân đã viết đôi lời
cảm ơn tôi và chị em tôi vẫn giữ mối thân tình như cũ, kể cả những người
“lật mặt, tráo trở” súi dại dân oan , nghe tin tôi sang Mỹ, tỏ vẻ
xuống nước làm quen, để chui vào hàng ngũ dân chủ, dân oan, cũng được
Quân bày tỏ, trao đổi thẳng thắn, xin ý kiến của tôi…
Bây giờ nghe tin Quân bị bắt, dù biết điều này không tránh khỏi vì
“chó cùng dứt dậu”, nhưng tôi vẫn bàng hoàng đau xót khi một người dấn
thân cho đại nghĩa như Quân phải sa vào ngục tù cộng sản với tội danh
hết sức khôi hài” trốn thuế”, trong khi theo tiền lệ ở Việt Nam dù khốn
nạn đến cỡ nào chúng cũng không dám bắt hai người trong một nhà, huống
hồ em trai và em dâu Quân đã bị bắt.
Trong gần 1000 ngày tù của mình ở Hỏa Lò (Hà Nội) và trại 5 (Thanh
Hóa), tôi luôn nhớ gương mặt trẻ trung, sáng sủa của Quân cùng giọng
nói hài hước, hóm hỉnh mỗi khi Quân kể chuyện cười.
Một chuyện tiếu lâm chính trị mà tôi còn nhớ mãi và ghi lại được trong những lần gặp Quân là chuyện này:
Đảng bảo không, nhân dân bảo có, khoa học nói chưa xác định
Lê Duẩn, Mao Trạch Đông, Fidel Castro đều là những học trò xuất sắc
của STalin. Hàng năm ông thầy của chủ nghĩa cộng sản đều có một cuộc thi
sát hạch cho ba học trò xuất sắc của mình. Lần ấy Stalin đưa ra câu
hỏi:
- Xin các đồng chí cho biết Cách mạng tháng mười Nga thành công khi nào?
Vốn láu cá, Mao Trạch Đông bẻm mép:
- Dạ thưa đồng chí lãnh tụ tối cao, Cách mạng tháng mười Nga thành công năm 1917 ạ.
Stalin tỏ vẻ hài lòng, gật gù hỏi tiếp:
- Thế theo các đồng chí có ma hay không?
Đến lượt Fidel Castro trầm ngâm trả lời:
- Dạ, thưa đồng chí Stalin vĩ đại, về vấn đề này theo tôi biết thì
đảng bảo không, nhân dân bảo có, còn khoa học nói vẫn chưa xác định
được ạ.
Lê Duẩn vốn ít học nên rất lo lắng cho những buổi sát hạch như thế
này, vì thế phải căng tai nghe ngóng để có được đáp án của những người
anh em mình, để còn có cái mà trả lời thầy, kẻo trượt thì ê mặt. ..Khi
nghe Stalin gọi tên mình, Lê Duẩn khúm núm bước vào, miệng lẩm nhẩm
hai đáp án vừa học lỏm được:
Ngồi trên bàn giám khảo, thấy thái độ rụt rè của Lê Duẩn, Stalin cất giọng hỏi thân tình:
-Chào đồng chí Việt Nam, tốt lắm, từ Việt Nam xa xôi sang đây đồng
chí có khỏe không? Có trả lời trôi chảy được các câu hỏi của chúng tôi
không?
Thấy thái độ lừng khừng của Lê Duẩn, Stalin cố lấy giọng cởi mở, nhằm
làm dịu bớt sự căng thẳng của người học trò số một của chủ tịt Hồ Chí
Minh.
- À mà cha đồng chí sinh năm nào ấy nhỉ?
Không cần suy trước nghĩ sau gì, Lê Duẩn mừng húm, trả lời
- Dạ thưa đồng chí Stalin vĩ đại, cha tôi sinh năm 1917 ạ.
Stalin trợn mắt ngạc nhiên, rõ ràng trong lý lịch nói rõ Lê Duẩn
sinh 1906 vậy mà cha nó lại sinh 1917, chả lẽ “sinh con rồi mới sinh
cha, sinh cháu giữ nhà rồi mới sinh ông”, có họa là điên à?
Vì thế Stalin đập bàn quát tháo:
- Đồng chí có điên không đấy?
Trước thái độ giận dữ của quan thầy Stalin, Lê Duẩn bình tĩnh đáp :
- Kính thưa đồng chí Stalin, về vấn đề này theo tôi được biết thì
đảng cộng sản bảo không, nhân dân chúng tôi bảo có, còn khoa học nói rõ
là vẫn chưa xác định được ạ.
Đang ngồi trên ghế cao, lại không tự chủ được, Stalin ngã bổ chửng ra đất
…. Bằng vào linh cảm của mình, tôi tin sẽ có ngày gặp lại Quân không
xa, khi ngôi nhà cộng sản đổ, vì người dân vốn đã bong móng niềm tin từ
lâu rồi. Nhà không móng, làm sao trụ được giữa cảnh” bão động đầy
trời”, lòng dân sôi sục căm thù như thế này… để giam giữ Quân và trăm
nghìn anh em đấu tranh dân chủ trong quốc nội đây?
Vững lòng nhé Quân ơi!
Sacramento January 2/2013
© Đàn Chim Việt
