Chị là con một người Bắc di cư vào Nam đã lâu, chị giữ một vai trò trọng yếu ở một tổng công ty ở miền Nam, chị thường đi dự hội nghị nước này nước kia như lời chị kể. Chị bảo, chị ghét mấy ông ở bộ chính trị ở miền Bắc. Chị nói khi ông Dũng làm thủ tướng, dân miền Nam sung sướng vì có một người miền Nam làm thủ tướng, ít ra ông hiểu đời sống của người dân miền Nam trước 75 ra sao để có thể đưa nền kinh tế tiếp tục đi lên. Thế mà chả hiểu sao bây giờ đi đâu, đọc ở đâu cũng nghe những lời không hay về ông thủ tướng, lắm lúc lại ngờ ngợ hay là vì ông là người miền Nam làm thủ tướng cho nên ông gặp bao nhiêu điều thị phi? Để đến bây giờ một người nghệ sĩ ưu tú cũng không bằng lòng về vai trò của ông.
Thế là thế nào? Ở VN không có Gallup poll để xem chỉ số người dân tín nhiệm thủ tướng ra sao. Chả lẽ ông không biết gì, ở các nước khác chẳng nói đâu xa, nước Nhật thay thủ tướng liên tục, một là dân không tín nhiệm, hai là tự thủ tướng mắc phải sai lầm hay tự thấy không làm tròn trách nhiệm, họ xin từ chức. Còn nước Việt thì hình như dân càng ta thán thì ông càng vững, ông không đọc báo hay là dân nhận xét sai, chưa hiểu về ông nhiều? Đọc tiểu sử của ông, thì quả thật ông là người một mực trung kiên với đảng của ông và từ đó ông đi lên tới chức thủ tướng, có lẽ cũng nhờ sự trung kiên ấy. Cho nên khi ông nói: "Tôi đã nghiêm túc nhìn nhận trách nhiệm của người đứng đầu về tất cả hạn chế, yếu kém trong tất cả các lĩnh vực, trong đó, có yếu kém trong giám sát, kiểm tra hoạt động của các doanh nghiệp Nhà nước". Với tâm trạng xúc động, ông nói tiếp: "Hôm nay còn ba ngày nữa là tròn 51 năm tôi theo Đảng, hoạt động cách mạng. Chịu sự lãnh đạo, quản lý của Đảng, trong 51 năm qua, tôi không xin với Đảng cho tôi làm, đảm nhiệm chức vụ này hay chức vụ khác". "Mặt khác, tôi không từ chối, không thoái thác bất cứ nhiệm vụ gì mà Đảng và Nhà nước giao phó." Ông cũng nói thêm: "Cả cuộc đời tôi theo Đảng, hoạt động cách mạng, tôi sẽ không thoái thác, từ chối bất cứ nhiệm vụ nào được Đảng giao phó. Tôi sẽ tiếp tục thực hiện và nghiêm túc thực hiện như những gì tôi đã làm suốt 51 năm qua.” cũng không có gì sai với tâm thế của một người nhất quyết đi theo đảng chịu sự lãnh đạo của đảng. Vì thế không thể cứ khăng khăng đổ tội cho ông, tôi tin rằng ông làm việc gì ông cũng chịu sự chi phối của đảng ông, khi đảng sai lầm thì cũng như bất kỳ nhóm, tổ chức nào, cũng tìm ra một con dê tế thần. Và có lẽ ông tự cho ông chỉ là con dê tế thần, ông không làm gì sai, ông hy sinh nhận trách nhiệm, đúng đảng hưởng ông hưởng, sai thì ông chịu tiếng đời thị phi thế thôi. Người dân có muốn ta thán thì cũng chẳng nên ta thán trách móc mình ông, hãy tự trách mình đã tin đảng CSVN, đã giao sinh mạng mình và đất nước cho đảng. Họ đâu có muốn sống trong một chế độ dân chủ, họ bằng lòng sống trong một chế độ do một đảng cầm quyền lãnh đạo. Thế thì có gì để ta thán là ông vì đảng hơn là vì dân?
Jeffry Thái
Bà - người đàn bà mà tôi ngưỡng mộ - và tôi không hề quen biết nhau. Nói rõ hơn, bà chẳng biết tôi và tôi cũng chẳng quen bà. Tuy thế, tôi có biết bà. Tôi biết bà lâu lắm rồi, từ những ngày tôi còn học đại học ở quê nhà và cuối tuần nào cũng đi xem phim màn ảnh lớn ở rạp chiếu bóng. Bà vốn là một diễn viên điện ảnh khả ái với nhan sắc mặn mà, được điểm xuyến bằng đôi má lún đồng tiền. Ngày ấy, khi tôi còn là một anh sinh viên thì bà đã ở lứa tuổi trung niên.
Tôi ngưỡng mộ bà vì những vai diễn điện ảnh của bà ư? Không hẳn như thế. Nếu thế, có lẽ cũng chỉ là một sự ngưỡng mộ quá đỗi bình thường. Vả lại, những vai diễn ấy đã ở lại với một ký ức thật xa, còn vai diễn mới nhất của bà trong phần tiếp theo của một bộ phim cũ thì tôi lại chưa xem. Hình như đã lâu lắm rồi, tôi không bắt gặp tên của bà - cái tên có nghĩa là một "cành vàng" - trên các trang báo. Đột nhiên, ngày hôm qua, cái tên ấy xuất hiện với một câu chuyện chẳng có liên quan gì nhiều đến điện ảnh.
Sự thực là tôi chỉ mới ngưỡng mộ bà qua câu chuyện này thôi, cách đây chưa đầy 24 giờ đồng hồ. Và tôi muốn nhấn mạnh là: Đây là một sự ngưỡng mộ rất đậm và rất sâu, đầy trân trọng. Tôi vốn là người sống trong cõi đời này với nguyên lý sống "phi thần tượng". Nói ra như thế, để xin được hiểu là sự ngưỡng mộ này vượt thoát khỏi mọi giới hạn tầm thường và bình thường, để vươn đến một bình diện cao hơn nhiều lắm: Ngưỡng mộ một nhân cách sống, một tấm lòng với dân tộc, với quê hương. Tôi đã đọc, và đã nghe, nghe kỹ lắm, những lời bà chia sẻ. Giọng bà nói về sự sống và cái chết, và về mọi thứ, mới thật bình thản và nhẹ nhàng làm sao, nhưng lại lay động lòng người như gió bão, và để lại một dư vị trân trọng đậm sâu.
Bà đã làm gì nhỉ? Chắc hẳn là to tát lắm? Không! Hoàn toàn không! Bà chỉ đơn giản nói một tiếng: Không! (Bà chỉ không muốn nhận một lời khen cho sự nghiệp điện ảnh của bà, thế thôi, vì có nhận, bà cũng chẳng cảm thấy sung sướng gì). Và rồi, bà chỉ mộc mạc nói lên một cách chân thực những ý nghĩ của bà - những sự thật đúng theo cái nghĩa chân chính và thiêng liêng của hai từ sự thật. Nói một cách bình dân và rất miền Nam là "nghĩ sao nói vậy, có gì nói nấy".
Tiếng "Không!" của bà, thực ra, nhẹ nhàng thôi. Nhưng, dứt khoát. Không một phút do dự. Không một giây ngập ngừng. Người nghe có cảm giác như bà đã ấp ủ tiếng "Không!" này từ lâu lắm. Nó như vang lên từ một cõi lòng đã chán ngán đến tận cùng, từ một sự chịu đựng không dằn nén hơn được nữa. Tôi đã sững sờ khi nghe tiếng "Không!" dứt khoát ấy cất lên và vang vọng trên toàn thế giới. Ngay tại thời khắc ấy, xuất hiện trước mặt tôi là hình ảnh của một "ai đó", đang loay hoay tìm kiếm trên mặt đất mình đang đứng, một vết nứt đủ lớn để mà chui tọt vào đó, cố giấu che đi nỗi nhục quá "phũ phàng" này. Khó mà có thể tìm thấy ở một dân tộc nào khác, một đất nước nào khác, có một thần dân lại dám có một cung cách ứng xử "làm tái tê" lòng "ai kia" như thế.
Hãy nghe bà lý giải cho sự từ chối này: "Tôi không muốn trong nhà tôi có chữ ký của một kẻ đang làm nghèo đất nước, làm khổ nhân dân. Với tôi, đó là một điều rất tổn thương vì cảm giác của mình bị xúc phạm." Lời lý giải nghe thật giản đơn, nhưng mang ý nghĩa như một bản cáo trạng đanh thép. Hãy thử suy nghĩ xem kẻ ấy đã lãnh đạo như thế nào để bà nói là "đang làm nghèo đất nước, đang làm khổ nhân dân". Không khó để hình dung, qua lý giải của bà, hình ảnh của một bức tranh đất nước màu xám xịt với nhiều nước mắt đau khổ, oan khiên.
Điều làm tôi ngưỡng mộ bà nằm ở chỗ: Khi bà nói lên tiếng "Không!" và đưa ra lời lý giải chân thật ấy, bà biết rất rõ rằng bà vừa ký xong bản án tử cho chính bản thân mình. Vấn đề chỉ còn là ở thời gian. Sự sẵn sàng đối mặt trực diện với những nguy hiểm chết người để nhằm nói lên sự thật đã phản ánh nhân cách sống thật cao cả của bà: Sống là sống cho ngay thẳng, cho tử tế, cho thật với lòng mình, cho dẫu có chết cũng không có gì đáng sợ. Thử hỏi trong cái xã hội VN hiện tại, còn có bao nhiêu người dám nghĩ và sống như bà.
Sự ngưỡng mộ mà tôi dành cho bà còn nằm ở lòng yêu nước, thương nòi, thương dân tộc rất đỗi đậm sâu, chân thành và thực tế của bà. Tôi hoàn toàn đồng ý với bà rằng chúng ta chỉ quí trọng những ai làm lãnh đạo mà làm cho đất nước giàu, nhân dân sung sướng, còn ai không làm được điều đó thì chúng ta không thích, không quý trọng được. Tôi hiểu rằng, sống ngay chính giữa lòng đất nước, bà đã thấy, đã nghe, và lòng bà đã xót, đã đau lắm, cho dân mình, cho nước mình. Giá mà những kẻ lãnh đạo ấy có được, dẫu chỉ một chút thôi, cái tâm thương yêu đồng bào ruột thịt, thương yêu đất nước như cái tâm của bà!
Không chỉ là một lòng ngưỡng mộ trân trọng dành cho bà, tôi, cũng như nhiều người con dân Việt khác, còn tri ân bà nhiều lắm - một lòng tri ân sâu xa vô lượng. Tiếng nói chân thực phản ánh đúng sự thật của bà, ở thời điểm này đây có một ý nghĩa to lớn hơn bao giờ hết. Nó làm cho nhiều người phải nhìn lại chính mình và lấy làm xấu hổ mà tự vấn lương tâm rằng: Tại sao một người phụ nữ chân yếu, tay mềm và đã đi quá xa hơn nửa đời người như bà, lại có thể ung dung, cất cao chính kiến của mình như thế với toàn thể nhân loại; trong khi đó, họ lại sống đớn hèn, lặng câm, co rúm như loài cuốn chiếu vô tri?
Nó làm cho những nhà trí thức còn đang "cuốn chiếu, trùm chăn", còn đang phân vân cân, đo, đong, đếm giữa cái chết vinh và cái sống nhục, mỗi khi nhìn vào trang sách, phải đối diện với cái bóng ảo của bà và câu hỏi: Các ông học cao, hiểu rộng hơn tôi nhiều lắm mà, chẳng lẽ các ông không hiểu được đạo làm người đối với đồng bào, với đất nước, với tổ tiên, nòi giống hay sao? Tôi cũng thấy rõ lắm ánh mắt lấm lét, ngượng ngùng, lảng tránh, khi đọc về bà, khi nghe về bà, của những con người u mê vì bỗng lộc riêng của "nhóm lợi ích" hay một thứ sổ hưu chết tiệt nào đó.
Bà ơi! Một lần nữa, tôi xin chân thành nghiêng mình ngưỡng mộ bà. Tôi đã thấy trong giấc chiêm bao đêm qua, Hai Bà Trưng oai nghi của chúng ta ngẩng cao đầu tự hào bên giòng sông Hát. Tôi đã thấy Bà Triệu của chúng ta lại cưỡi con gió mạnh, đạp bằng sóng dữ và chém cá kình ngoài Biển Đông. Và tôi cũng thấy đâu đó những con người chính nghĩa khác nữa, đang mỉm những nụ cười đầm ấm lắm. Tiếng nói của bà đã phá tan màn đêm lạnh. Rồi, tôi tin rằng các tiếng nói tiếp theo sẽ lần lượt được cất lên. Và khi nào mà cả hơn 80 triệu con tim chúng ta cùng chung một tiếng nói, thì đó là ngày cáo chung của những gì phải cáo chung, là ngày mà "cái đất nước này sẽ hòa nhập được với thế giới, tốt đẹp hơn, giàu có hơn, và dân không khổ nữa", theo đúng như ý của bà muốn đó, thưa bà.
