Jonathan London
Xem toàn phát biểu (và cả phần hỏi đáp) của Phạm Bình Minh tại tổ chức Asia Society ở New York là một cơ hội tương đối hiếm để nghe và đánh giá lập trường của Chính Phủ Việt Nam (hay ít nhất một bộ phận của nó) tại Mỹ. Nói chung, tôi đánh giá khá cao nội dung của phát biểu và cách phát biểu, đáp câu hỏi của Ông.
Trong bài phát biểu, Ông Phạm Bình Minh đã nêu một số điểm đáng chú ý
về quan điểm của Ông (nếu nhớ chính xác thì ông cũng nói “quan điểm của
tôi.” Dù là một phát biểu không chính thức, nói thế cũng làm cho tôi
suy nghĩ một chút chứ.)
Về nhũng thách thức quốc tế lớn, Ông Phạm Bình Minh có nói đến những
rủi ro trên Biển Đông, những rủi ro về thay đổi khí hậu, và sự cần thiết
của pháp luật quốc tế và ‘đa phương chủ nghĩa’ (multilateralism). Đáng
ghi nhận là bình luận của ông nói (trong một thời điểm mà thế giới có
nhiều điểm nóng) Mỹ phải tiếp tục đóng một vai trò chủ chốt và không nên
bỏ qua ‘trách nghiệm của mình” ở Đông Á. Đối với khu vực Đông Nam Á ông
bảo là Việt Nam sẵn sàng đóng một vai trò chủ động cùng với những nước
khác trong việc xây xựng kiến trúc an ninh mới trong khu vực. Ông Phạm
Bình nói cũng phải chống những động thái hung hăng đơn phương
(‘unchecked unilaterialism)
Ở cuối bài phát biểu, ông nêu ba mục tiêu chiến lược lớn của Việt Nam
là (1) tiếp tục cải cách kinh tế; (2) giữ hòa bình qua việc phát triển
những mối quan hệ ngoại giao đa dạng, đa phương trên nguyên tắc giữ độc
lập; và (3) thúc đẩy cái gọi là một “ASEAN-led regional order” (tạm dịch
một trật tự khu vực do ASEAN chủ động. (Có thể là lần đầu tiên tôi được
nghe từ ‘chủ động và từ ASEAN trong cùng nhau).
Chuyển sang phần hỏi đáp ông Phạm Bình Minh đã nhắc lại rằng Trung
Quốc vẫn là đôi tác thương mại lớn nhất và giá trị của thương mại Việt
Nam đối với Trung Quốc là bằng 1/5 so với tổng giá trị ngoại thương của
Việt Nam. Ông cũng đã nhắc lại hai quốc gia là “hai nước xã hội chủ
nghĩa” (thế hả?). Đối với Trung Quốc ông Phạm Bình Minh đã phát biểu một
cách lịch sự, ngoại giao. Còn hai câu hỏi nữa tôi đã đề ý.
Khi được hỏi về việc bỏ cấm vũ khí của Mỹ, Ông trả lời một cách rất
ngắn gọn: “Quan hệ Mỹ Việt đã được bình thường hóa gần 20 năm rồi. Và
gần đây hơn hai nước đã đồng ý phát triển quan hệ toàn diện. Trong một
quan hệ bình thường việc không bán vũ khí là yếu tố mất bình thường duy
nhất.” …“Ra sao, Việt Nam vẫn sẽ mua vũ khí ở đâu đó.”
Cuối cùng, ông được hỏi làm sao tăng trưởng kinh tế của Việt Nam có
xu hướng đi xuống (trong khi Trung Quốc lại tăng), ông trả lời: “Trước
hết, phải nói tôi không phải là nhà kinh tế học và vì thế chỉ sẽ trả lời
một cách ngoại giao.” Nói thế rất khéo! Song, bảo là Việt Nam phải (1)
hoàn thiện cơ chế thị trường; (2) Phát triển và năng cao nguồn nhân lực,
và (3) Đầu tư vào hạ tầng cơ sở.” Đúng ông không phải là nhà kinh tế
học và là một nhà ngoài giao bởi vì cả 3 điểm này đều không đạt được mấy
nếu không có những cải cách thể chế thực sự sâu rộng. 20 phút trước ông
đòi “pháp trị” trong phạm vi quốc tế nhưng đối với nội bộ đất nước
không thấy hay không nói ra rằng sự thành công của những cái ở Việt Nam
cũng phải có yếu tố pháp trị mới có thể thành công.
Trong một phát biểu của một chính khách của nhà nước Việt Nam trước
một khán giả mà chủ yếu là những nhà khinh doanh của Mỹ thì không bắt
ngờ chẳng có một ai nào hỏi về những cam kết về nhân quyền của Việt Nam.
Tiếc nhưng không bắt ngờ là đúng. Có lẽ sang năm sẽ là khác?
JL
