Till Fähnders, Singapore
Phan Ba chuyển ngữ
Phan Ba chuyển ngữ
Một đám đông người đập phá nhà máy Trung Quốc – trong một
đất nước mà ngoài ra thì mỗi một sự phản kháng đều bị bóp nát từ trong
trứng nước. Hà Nội muốn gởi một tín hiệu tới Bắc Kinh. Cuộc xung đột
biên giới bước vào một vòng đấu mới
Cả nhà máy xe đạp Đài Loan này cũng bị đốt cháy. Hình AP
Hàng ngàn công nhân đã tụ tập lại với nhau vào tối thứ ba. Đám đông
quậy phá người Việt này kéo qua các khu công nghiệp, xông vào trong các
nhà máy của người nước ngoài, đập phá máy móc và phóng hỏa đốt. Những
người biểu tình vừa phất cờ quốc gia vừa chận giao thông lại, đánh đuổi
công nhân của các nhà máy bị tấn công. Thêm vào đó, một số doanh nghiệp
bị hôi của. Tất cả những điều đó đã xảy ra trong một đất nước mà ngoài
ra thì biểu tình bị bóp nát từ trong trứng nước, và đảng cộng sản của nó
thích bắt giam các blogger đối lập nhiều năm trời.
Nhưng đó không phải là cơn thịnh nộ chống chính quyền ở Việt Nam, cái
đang tìm con đường đi của nó. Đó là lòng căm thù một láng giềng mà hiện
giờ cũng không được cả giới lãnh đạo nhà nước ưa thích. Hoàn toàn phi
ngoại giao, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã công kích thái độ của Trung
Quốc trong những ngày vừa qua là “xấc xược”. Đối với những
việc như vậy thì đám đông quậy phá đó không cần người ta nói tới lần thứ
hai. Trong lúc đó, sự giận dữ dường như là vô biên, cho tới mức mà
trong lúc nóng vội của trận đánh cả doanh nghiệp Trung Quốc lẫn Đài Loan
đều bị tấn công.
“China get out of Vietnam!”
Vài tường thuật còn nói cả nhà máy Nhật và Nam Hàn cũng chịu thiệt
hại. Theo tường thuật của các hãng thông tấn, 19.000 người đã tham gia
vào trong các cuộc bạo động mà trong đó có tròn 100 nhà máy bị hư hại và
15 ngôi nhà bị phóng hỏa. Nhưng nói chung là điều gì đã khiến cho người
Việt Nam tức giận đất nước láng giềng tới như vậy? Cả điều này cũng
được vị thủ tướng nói rõ trong bài diễn văn của ông lúc cuối tuần tại
cuộc gặp gỡ đầu tiên của các quốc gia Đông Nam Á ở Myanmar.
Việc đưa một giàn khoan dầu Trung Quốc vào vùng nằm khoảng 80 lý
trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam và việc sử dụng khoảng 80 tàu
quân sự và dân sự là “hành động cực kỳ nguy hiểm”, ông nói và thêm vào đó: “Lãnh thổ là thiên liêng.” Việt Nam sẽ “kiên quyết bảo vệ” chủ quyền quốc gia của mình.
Và vì thế mà trong tuần rồi, tàu của hai nước đã va chạm nhiều lần
với nhau quanh giàn khoan này, họ đã dùng súng nước bắn lẫn nhau, các
chính phủ đổ lỗi cho nhau về sự leo thang này. Rồi vào cuối tuần, những
người biểu tình đầu tiên đã xuống đường ở Hà Nội và thành phố Hồ Chí
Minh, tụ tập lại trước các cơ quan đại diện ngoại giao Trung Quốc và giơ
cao các tấm biểu ngữ bằng tiếng Anh với hàng chữ “China get out of Vietnam!”.
Tranh cãi hải đảo kéo dài hàng chục năm
Ở Trung Quốc, các nhà bình luận của truyền thông nhà nước và đảng
phản ứng giận dữ đối với các cuộc biểu tình. Trong khi đó thì người ta
nhanh chóng biết được lý do của cuộc tranh cãi, ngay cả khi nó hết sức
phức tạp trong các chi tiết về luật pháp và lịch sử của nó. Cuối cùng
thì hai nước này đã tranh cãi hàng chục năm nay về việc ai có chủ quyền ở
các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa trên biển Đông. Ở đó có dầu và khí
đốt cũng như là vùng có nhiều cá. Trung Quốc tuyên bố có chủ quyền lịch
sử trên tròn ba phần tư của vùng biển mà người Việt Nam gọi là “biển
Đông”. Từ một vài năm nay, quyền lực quân sự đang tăng lên nhanh chóng
đó đang theo đuổi các tuyên bố chủ quyền của mình với áp lực ngày một
tăng.
Trung Quốc, đại vương quốc hùng mạnh và có nhiều ảnh hưởng về văn
hóa, đã lấn ép người Việt Nam từ hơn 2000 năm nay. Ngay từ thế kỷ thứ ba
trước Công Nguyên, quân đội của người thống nhất vương quốc Tần Thủy
Hoàng đã xâm nhập vào vùng đất sinh sống của tổ tiên người Việt. Năm
1979 cũng đã có một cuộc xung đột biên giới, tuy ngắn nhưng dữ dội.
Trong bối cảnh của xung đột đang gay gắt thêm, bây giờ Việt Nam còn tiến
gần tới nước Mỹ, địch thủ trong chiến tranh ngày trước. Cả trong quá
khứ, chính phủ Hà Nội thỉnh thoảng cũng đã khoan dung cho các cuộc biểu
tình chống Trung Quốc
Hai nước không phải là không giống nhau
Việt Nam cho phép chúng về một mặt là để cho người dân có thể giải
tỏa nỗi bực tức của mình, Ian Storey của Viện Đông Nam Á Iseas ở
Singappore nói. Nhưng mặt khác họ cũng muốn gửi một thông điệp tới Trung
Quốc, rằng sự hiện diện của giàn khoan gần quần đảo Hoàng Sa được cảm
nhận là một sự vi phạm nghiêm trọng chủ quyền của họ. Nhưng cuối cùng
thì cả Việt Nam cũng phải chú ý để không tự làm hại mình qua những cuộc
bạo động này. Hai nước có những mối quan hệ chặt chẽ về kinh tế. Cả các
nhà đầu tư từ những nước khác cũng có thể hoảng sợ.
Nhiều doanh nghiệp tạm thời ngừng sản xuất vì những cuộc bạo động.
Thêm vào đó, có nguy cơ cho chính phủ, rằng đến một lúc nào đó, sự bực
tức chế độ đàn áp của chính họ sẽ pha trộn vào với cơn tức giận kẻ thù ở
bên ngoài. Sau khi người ta nói rằng các lực lượng an ninh chỉ khoanh
tay đứng nhìn vào lúc ban đầu thì sau đó đã có tường thuật là hàng trăm
người bị bắt giữ. Trong quan hệ của Việt Nam với Trung Quốc luôn có
những thời kỳ cộng tác. Và thậm chí cả ngày nay, cả hai chính phủ cũng
có nhiều lý do tốt để thông hiểu lẫn nhau.
Cả hai đều được đảng lêninnít dẫn đầu, trong những năm và những thập
niên vừa qua đã tiến hành những bước tiến theo hướng cải cách kinh tế.
Nhưng trong cả hai nước cũng có xu hướng muốn lấp khoảng trống ý thức hệ
bằng một chủ nghĩa dân tộc đang tăng lên, cái dẫn tới một cuộc leo
thang của các xung đột lãnh thổ.
Trung Quốc cũng có lý lẽ ở phía mình
Đám đông quậy phá đó rõ ràng là đã lựa chọn các mục tiêu tấn công của
họ bằng cách xem họ có treo chữ hay biểu tượng Trung Quốc tại các nhà
máy của họ hay không. Chịu thiệt hại nhiều nhất là hai khu công nghiệp
tại tỉnh Bình Dương, được các chính phủ Việt Nam và Singapore điều hành
như dự án chung. Một phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao ở Singapore đã kêu
gọi chính phủ Hà Nội hãy lập lại trật tự ngay lập tức. Bộ cũng đã bày
tỏ cho đại sứ quán Việt Nam “sự lo ngại vượt bậc” của mình, phát ngôn viên nói.
Trung Quốc cũng yêu cầu Việt Nam tái lập trật tự và ngược lại phải
tôn trọng chủ quyền của Trung Quốc. Vì theo quan điểm của các chuyên gia
thì chủ quyền của vùng mà giàn khoan Trung Quốc được cố định ở đó không
rõ ràng như người Việt Nam đưa ra. Trung Quốc cũng có lý lẽ được luật
pháp quốc tế hỗ trợ ở phía của họ. Nhưng với việc thả neo một giàn khoan
trong vùng biển Hoàng Sa thì Trung Quốc rõ ràng là cũng đã phá bỏ thông
lệ không đơn phương thay đổi hiện trạng trong những vùng có tranh chấp.
Vì vậy mà Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Mỹ đã lên án bước đi này là “khiêu khích”.
Và thật sự thì hiện nay mọi việc đều trông giống như một chiến dịch tấn
công của Bắc Kinh để nới rộng vùng ảnh hưởng của họ. Như Philippines
cũng đã cáo buộc Trung Quốc đang đổ đất lên một rạn san hô được cả hai
nước tuyên bố chủ quyền, nhằm xây dựng có thể là một đường băng hay một
căn cứ hải quân. Qua đó, bây giờ Trung Quốc cũng đang thu hút sự giận dữ
trong đất nước này về phía mình.
Till Fähnders
Phan Ba dịch từ Nhật báo Phổ thông Frankfurt
