Luật sư Hà Huy Sơn
Tôi tiếp tục là luật sư bào chữa cho Phương Uyên tại phiên tòa phúc thẩm. Theo kế hoạch sáng ngày 15/08, tôi đi xe buýt từ Sài Gòn xuống thành phố Tân An, tỉnh Long An. Xe chạy đến đầu thành phố nơi có đường rẽ đi Trại tạm giam của công an tỉnh tôi xuống xe để “bắt” xe ôm. Tôi cẩn thận mặc cả giá trước, vì Long An giải phóng lâu rồi, giờ Nam – Bắc cũng chẳng khác nhau.
Trại tạm giam mới ở huyện Thủ Thừa cách thành phố Tân An khoảng 7 – 8 km, tôi đến trình giấy tờ lúc hơn 9 giờ và ngồi đợi. Công an của Trại từ sĩ quan đến chiến sĩ khi tôi liên hệ công việc biết tôi là luật sư trong vụ “Kha – Uyên” từ Hà Nội vào cũng cởi mở, dễ gần không như ở Trại tạm giam “Hỏa Lò”. Nhưng hôm nay, không biết vì lý do gì phải đến hơn 11 giờ tôi mới được gặp Phương Uyên. Thời gian gặp chóng vánh khoảng 15 phút, nhưng tôi cũng đủ để trao đổi với Phương Uyên những điều cần lưu ý trong phiên tòa ngày mai. Về sức khỏe của Phương Uyên thì kém hơn lúc phiên tòa sơ thẩm, về tinh thần thì không thay đổi nhiều. Qua trao đổi thì Phương Uyên vẫn muốn được trình bày quan điểm và nhận thức pháp luật của mình tại phiên tòa. Vì thời gian hạn chế, tôi phải nói thẳng quan điểm của mình: Kinh nghiệm của tôi bảo vệ cho thân chủ theo căn cứ của pháp luật nhiều lần mà không thay đổi được gì; vai trò của luật sư không đáng kể trong phiên tòa. Mục tiêu của Phương Uyên là phải làm sao sớm được tự do, bây giờ nên thay đổi khác với phương pháp của tôi trước đây. Bản chất của vụ án thì xã hội đã biết rõ rồi. Xét xử như thế nào thì do hội đồng xét xử quyết định và chịu trách nhiệm.
Tôi ra khỏi cổng Trại khoảng 200 mét, anh xe ôm phải chờ tôi hơn 2 tiếng rưỡi mà cũng không phàn nàn gì. Hôm nay, tôi gặp Phương Uyên cũng là ngày gia đình của Phương Uyên, gia đình của Kha, Uy đi thăm nuôi nhưng tôi cũng không có liên lạc trước để gặp họ. Anh xe ôm ở ngoài chờ, tuy trước đó tôi chưa kịp nói chuyện gì thấy tôi ra đã nói ngay gia đình con bé cũng vừa đi khỏi đây. Anh ta chở tôi chạy xe lên quán nước phía trước khoảng 50 mét để tìm thì không gặp gia đình Phương Uyên mà gặp bà Liên cùng con gái (chị gái Uy, Kha), đứa cháu ngoại bé gái khoảng 10 tuổi còn đang ở đó. Trong quán cùng có 02 gia đình phải chờ đến chiều để thăm nuôi người nhà ở trong Trại. Chúng tôi cùng nói chuyện với nhau và đến bữa chúng tôi ăn trưa luôn tại đó. Ăn trưa xong, bà Liên nói: mời luật sư về nhà chơi, nhà ở ngoài ruộng sát bờ sông Vàm Cỏ Tây cách đây hơn 1 cây số. Tôi nghĩ nếu không có việc chẳng bao giờ có cơ hội đến thăm nhà một người nông dân miền Tây Nam Bộ thứ thiệt. Hơn nữa, tôi cũng đã nghe hát và hát bài hát “Vàm Cỏ Đông, Vàm Cỏ Tây” mà chưa tận mắt trông thấy nó như thế nào. Tôi quay ra hỏi ý kiến anh xe ôm, vì buổi chiều tôi phải quay về thành phố Tân An mà đã đi ra tận ruộng xa đường quốc lộ thì không có phương tiện nào nữa. Anh xe ôm người miền Tây chất phác chấp nhận lời đề nghị của tôi về cùng thăm nhà bà Liên.
Đường từ Trại về nhà bà Liên, ngoằn nghèo theo đường bờ ruộng qua các nhà dân ở lác đác bám theo ruộng làm nghề nông. Quãng đường thực tế khoảng 3 – 4 cây số và để lại xe máy ở một nhà bán quán café ở vùng nông thôn Nam Bộ để đi bộ theo bờ ruộng tiếp khoảng 1cây số mới đến nhà. Xung quanh nhà bà Liên toàn là ao, hồ người dân trong rau rút ở đó, thửa đất nhà bà Liên ở sát mép sông Vàm Cỏ Tây. Dòng sông này chảy về phía biển có tách ra một nhánh gọi là sông Nhật Tảo nơi mà năm 1861 Nguyễn Trung Trực đã tổ chức cuộc phục kích đốt cháy tàu chiến của thực dân Pháp có tên là Espérance.
Thửa đất nhà bà Liên ở được ngăn ranh giới với xung quanh bằng những bụi cây, hàng rào bằng cây hoặc mấy tấm lưới B40. Nhà bà Liên có 02 ngôi nhà nhỏ trên thửa đất gần mép sông, một ngôi nhà nhỏ vách gỗ dựng trên những cọc xi măng để phòng mùa nước lũ, một gian nhà xây nhỏ khác. Đồ đạc trong nhà bà Liên không có vật gì đáng tiền, mặc dù bà Liên rất quý chúng tôi nhưng do nhà chật chội chội nên đành phải tiếp tôi và anh xe ôm ở chiếc bàn gỗ cũ ở ngay ngoài trái vừa là bếp cũng là nơi dùng làm bàn ăn của gia đình bà. Bà Liên có 03 người con một con gái lớn và 02 con trai là Uy, Kha. Ở lại nhà chỉ còn có 02 vợ chồng bà Liên. Cả 02 vợ chồng bà Liên đều yếu và mang bệnh trong người, khi tôi đến chơi ở nhà bà Liên ở lại khoảng 3 tiếng đồng hồ cho đến khi về mà ông Chồng đi khám bệnh trước đó ở trên thành phố Tân An vẫn chưa về. Kinh tế gia đình chỉ trông vào các loại cây trái như bầu, mít, đu đủ, quả cóc…chăn nuôi mấy con gà; cá thì bắt ở ao, hồ tự nhiên ở xung quanh nhà. Hôm nay, về cùng là hai mẹ con con gái lớn của bà Liên cùng đi thăm nuôi Uy, Kha lúc sáng cũng về chơi. Bà Liên mời tôi và anh xe ôm ở lại để bà làm chút mồi nhậu theo tập quán của người miền Tây khi có khách đến nhà.
Nhà bà Liên cách nhà hàng xóm gần nhất cũng phải 300 mét. Bà Liên đãi chúng tôi bằng những gì có tại vườn nhà. Cô con gái lớn thì ra vườn vặt đu đủ chín trên cây, có nhiều quả chín mà không có người thu hoạch, bổ đu đủ mời chúng tôi, quả ăn rất ngọt. Bà Liên lại đưa ra đĩa khô cá lóc, cá lóc tự nhiên bắt từ ao, hồ quanh nhà. Sau đó bà Liên đi quanh nhà một lúc mang về một con cá lóc to khoảng 2 cân và mấy con lươn to. Bà Liên nói: giá có thằng Uy, thằng Kha ở nhà thì mới nhậu hết con cá lóc to này, thôi có mấy người tôi làm món lươn xào hành, sả là đủ nhậu; hôm nay, trong ấp vừa có một đám giỗ lên mấy thằng cháu nó nhậu xỉn hết rồi chứ không thì tôi gọi nó đến nhậu cho vui. Chất đốt của gia đình bà Liên là cành, cây trong vườn nhà đun bằng bếp đất nung. Trong khi đó, một bà ở trong ấp thấy nhà bà Liên có khách đến chơi mang sang một góc to quả mít chín cây ở vườn nhà và làm cá giúp bà Liên, bà làm xong phải về để trông thằng cháu nội sắp ngủ dậy. Trong lúc bà Liên làm bếp thì cô con gái giúp thu dọn đống quần áo, đồ đạc trong nhà bị lục tung chưa có sắp xếp lại. Vừa làm, cô con gái vừa kể với chúng tôi đây là do hôm công an đến khám nhà bắt thằng Uy, họ đã lục tung lên để tìm kiếm như tìm kiếm ở nhà của một kẻ cắp; bố mẹ cô ốm bệnh chưa có tâm trí để mà dọn dẹp. Cô cháu gái thì vừa chơi với con chó vừa luôn miệng hỏi mẹ nó là tại sao: cậu Hai, cậu Ba lại bị người ta bắt, không được về nhà, nó nhớ cậu Hai, cậu Ba nó không ăn cơm. Mẹ nó dớm nước mắt mà không trả lời được nó.
Nhận tiện gặp luật sư, cô con gái lớn của bà Liên hỏi thủ tục thuận tình ly hôn ở tòa ra làm sao. Và cô con gái bà Liên kể rằng vì thằng Kha, thằng Uy vướng vào chuyện như vậy lên ảnh hưởng anh dể nó không được vào Đảng, có vào Đảng thì mới được đề bạt. Nếu vợ nó không chịu cách ly với gia đình đằng nhà vợ thì nó ly dị và hai bên thuận tình vì con gái bà không thể cách ly với gia đình bố mẹ và 02 em ruột. Món lươn xào hành, xả đã xong bà Liên rót một ly rượu đầy theo thủ tục người miền Tây chủ nhà uống 50% khách uống 50%, “tiền chủ hậu khách” bà Liên uống trước, rồi đến tôi. Vừa uống xong ly rượu, bà Liên nói: rượu này ngon lắm, tôi ngâm cây thuốc mua ở Tây Nguyên, chuẩn bị từ lâu rồi bà chỉ 02 bình rượu to ở trong nhà. Rượu này để cho đám cưới của thằng Uy đó thế nhưng người ta bắt nó lên nhà gái họ cũng thôi rồi.
Chiều muộn, tôi và anh xe ôm cũng phải ra về thành phố Tân An. Bà Liên đưa chúng tôi ra chỗ lấy xe máy, khi ra cổng tôi thấy có 02 người đàn ông to con cầm cần câu loại tiền triệu giống như của dân đi câu cuối tuần ở trên thành phố ngồi câu quay về hướng nhà bà Liên. Tôi ngạc nhiên hỏi bà Liên: cá ở đây muốn bắt thì dùng lưới hoặc tát cạn mà bắt sao lại có người thành phố về nơi heo hút này câu cá làm gì? Bà Liên thì đã quen rồi, trả lời: “Ăng ten” đó nhà tôi ai đến là họ đến câu mà, bà quen mặt mấy người này rồi. Chúng tôi ra đến chỗ quán café chỗ gửi xe thì gặp 3 – 4 người mặc thường phục bà Liên quen và giới thiệu họ với tôi: đây là mấy anh công an tỉnh ở phòng nọ, phòng kia và đây là luật sư Sơn tôi mời đến thăm nhà còn đây là anh xe ôm không quen biết. Chúng tôi chào nhau và tôi về trước.
Trên đây, là gia cảnh của 02 thanh niên “chống Đảng” và “chống Nhà nước” sáng ngày mai phải ra trước tòa mà tôi đến thăm chiều nay.
Thành phố Tân An, ngày 15/08/2013
Nguồn: FB LS Hà Huy Sơn
