Đỗ Trường
Sống ở nước ngoài đã lâu, tôi ít có điều kiện về thăm quê, nên một
số từ ngữ tiếng Việt không hay dùng, đôi lúc cũng quên quên, nhớ nhớ. Ấy
vậy mà nhìn thấy màu đỏ, hay nghe ai đó nhắc đến từ đỏ, cờ đỏ, đội cờ
đỏ là tôi giật mình thon thót. Có lẽ, ai có những giây phút ám ảnh này,
mới hiểu, thông cảm cho Phù Thăng và thấy được cái hay, đồng cảm với
truyện ngắn Hạt Thóc của ông.
Thế hệ chúng tôi, sinh ra và lớn lên ở miền Bắc, chắc chắn không ai
có thể quên nhiệm vụ đội cờ đỏ, được làm quen ngay từ ngày đầu đến lớp
(vỡ lòng). Đội cờ đỏ của lớp, của trường do tuyển chọn, hoặc phân công
từng tổ thay nhau làm trong tuần. Đội này, được phát băng đỏ đeo trên
tay. Nhiệm vụ chính giám sát hành vi của các bạn cùng lớp, cùng trường,
báo cáo lại thày cô giáo chủ nhiệm, hoặc ban giám hiệu chấm điểm thi
đua. Nó là cơ sở để thày cô, ghi hạnh kiểm vào học bạ cuối năm.
Hồi học lớp hai, lớp ba gì đó, tôi cũng được phân công làm cờ đỏ một
tuần. Công việc của tôi, giữ trật tự cho việc chào cờ đầu tuần và có
quyền cho tổ, bàn nào ra khỏi lớp trước, khi tan học. Thường tổ nào trật
tự, chăm chỉ học tập, cờ đỏ cho ra cho ra đầu tiên, còn lại tổ nghịch
ngợm, điểm kém ra sau cùng. Ngay buổi sáng nhận băng đỏ, mấy thằng ngồi
cuối lớp, nghịch và lười học, nhưng lại con nhà giầu, rủng rỉnh tiền ăn
quà sáng, dúi ngay vào tay tôi gói xôi nóng hổi, bảo: Hôm nay, mày phải
cho tổ tao ra đầu tiên đấy!
Đang đói vàng cả mắt, mùi của hương nếp đập thẳng vào mũi. Có là
thánh cũng chẳng cưỡng lại được, tôi đút tọt gói xôi vào cặp. Cả giờ học
đầu tiên, rình khi cô giáo quay mặt lên bảng, tôi lại gục mặt xuống
bàn, véo, vặt, giải quyết nhanh gọn gói xôi, chẳng còn một chút tâm trí
nào cho bài học. Hết buổi học, sau khi hô cả lớp đứng nghiêm chào cô
giáo, tôi cho tổ mấy thằng hối lộ quà sáng, ra đầu tiên. Tất nhiên có
gặp sự eo xèo của các tổ khác, nhưng với tôi lúc này, tiếng nói phản đối
đó, làm sao giá trị bằng gói xôi nóng hổi kia.
Bây giờ, ngồi nghĩ lại, nếu như mấy chục năm trước, không phá bĩnh bỏ
việc, bỏ học, có máu ăn hối lộ từ thuở còn mặc quần thủng đít, với một
chút lươn lẹo, có lẽ tôi trở thành thằng cờ đỏ có mấu có cạnh chứ chẳng
chơi. Nhưng nhìn những nhát chém thuê của các đồng chí giáo sư cờ đỏ
Phong Lê, Nguyễn Văn Lưu và đám bậu sậu, theo đóm ăn tàn Đông La (Nguyễn
Huy Hùng) về luận văn thạc sỹ của Nhã Thuyên, tôi lại giật mình kinh
hãi.
Thật ra, cờ đỏ không chỉ gác cổng trong học đường, chỉ điểm trong
giới văn học nghệ thuật, mà nó đã chui tận xó bếp, cũng như sinh hoạt
của mỗi gia đình, phường xóm. Bố tôi, học trường thuốc từ thời Tây,
nhưng không hiểu sao, sau năm 1954, ông không làm việc trong bệnh viện.
Đến ông chú tôi cũng vậy, dù đã đỗ tú tài, không chịu học tiếp, hoặc làm
việc cho nhà nước, quanh năm với cái hòm cắt tóc, dạo quanh Hải Phòng
để kiếm sống. Bố tôi làm đủ thứ nghề, nhưng (tịnh) không thấy ông nhắc
đến cái nghề y đã học bao giờ. Sau này, các y, bác sỹ trẻ ở gần nhà,
sang nhờ đọc cho cái hướng dẫn sử dụng thuốc, bằng tiếng Pháp, ông mới
nói chuyện rôm rả về nó. Thỉnh thoảng, đêm hôm, hàng xóm có người ốm đau
đến nhờ, ông buộc phải giúp. Sau này, nhiều người bệnh tìm đến, đội cờ
đỏ đánh hơi, rình mò cảnh cáo ông, không được chữa chui, chữa lậu. Thật
ra, chữa bệnh cho toàn người nghèo, ông có nhận tiền đâu. Nếu như tính
công, họ cũng chẳng có tiền để trả. Nhiều lần cờ đỏ xộc vào nhà bắt ông,
khi đang khám bệnh. Họ thu dụng cụ, thuốc men, áp giải ông ra tiểu khu
làm kiểm điểm.
Chứng kiến những cảnh đó, tôi thấy sợ. Sự ám ảnh từ tuổi thơ đó, in
hằn mãi trong tôi. Sau đó, nhiều lần được cử làm cờ đỏ của lớp, của
trường, nhưng tôi đều viện lý do, từ chối. Lúc này, giá trị của sự dị
ứng cờ đỏ và sợ hãi lớn hơn những gói xôi nóng hổi kia trong tôi rất
nhiều.
Nhìn những cảnh cờ đỏ bắt bớ, đánh đập người biểu tình chống Tầu,
những người dân mất đất, mất nhà gần đây, tôi thấy quyền lực, tổ chức
của bọn này, ngày càng được củng cố tăng cường. Và dường như hiện nay,
ngoài cờ đỏ xuất đầu lộ diện, còn một thứ cờ đỏ luẩn quất đâu đó, dân dã
quen gọi là thứ âm binh. Bọn này, có lẽ còn nguy hiểm, kém nhân cách
hơn cờ đỏ lộ diện. Trong văn học nghệ thuật cũng vậy. Ngoài những cờ đỏ
gác cổng có tên tuổi, chai lỳ còn có những cờ đỏ ma, bịt mặt, ẩn mình
trong những bí danh đọc lên cứ như những điệp viên 007 vậy.
Hôm rồi, ông bạn hàng xóm, nguyên là giáo viên trường đảng cao cấp,
đưa cho tôi, mấy bài viết của Đông La và bảo: Cái tay Đông La này, làm
thơ rỗng tếch, văn viết chưa sạch nước cản, nhưng kiểu chửi của hắn rất
giống mấy bà ở quê khi bị mất cắp gà. Nhân sỹ, trí thức từ trong đến
ngoài nước cứ dính vào chống Tầu và khai thác Boxit là hắn cho là trí
thức bầy đàn. Hắn chửi tuốt tuồn tuột từ nhà văn Nguyên Ngọc… cho đến
nhà phê bình văn học Phạm Xuân Nguyên, chỉ vì can tội viết thật, nói
thật những suy nghĩ của mình có lẽ làm phật ý bề trên của hắn.
Trước khi ra khỏi cổng, ông bạn còn ngoái lại: Ông đọc đi, rồi viết
một bài, chứ ở trong đến ngoài nước chẳng ai có ý kiến gì, thế này thì
loạn mất.
Hôm rồi, viết bài về cuốn sách Nỗi Buồn Chiến Tranh của Bảo Ninh,
tôi có nhắc đến đoạn phê bình KHÔNG CHÍNH NHÂN của Đông La với cuốn
sách này. Bài vừa lên mạng, có nhiều bạn bè và người đọc viết thư, đề
nghị tôi hãy gạch bỏ đoạn về Đông La đi, vì họ không muốn nhìn, đọc cái
tên này. Có bác căng hơn bảo, cái tên Đông La làm bẩn cả bài viết. Tôi
tuy không đồng ý với Đông La về bài viết này, nhưng không có cái suy
nghĩ cực đoan như vậy. Nhưng điềm đạm như ông bạn cựu giáo viên, đã đào
tạo lý luận cao cấp cho nhiều cán bộ lãnh đạo của đảng, đưa cho, dứt
khoát tôi phải đọc.
Đọc xong, tôi còn đọc tiếp một số bài thơ và văn khác trên Blog của
chính chủ Đông La. Qủa thật, nếu như ai đã nói, văn tức là người, thì
văn thơ của Đông La mang dáng dấp của người không có gốc. Tức là ít
(không) có truyền thống giáo dục gia đình. Chỉ thấy lấp ló những từ ngữ
xáo mòn, tự hão huyền về tài năng, với cái đầu rỗng tếch và mớ kiến
thức nghèo nàn của mình. Tôi cho đây là những suy nghĩ không được bình
thường, nếu như không muốn nói, Đông La nên đến nhà thương Biên Hòa để
kiểm tra lại. Với những từ ngữ chợ búa đầy sát khí của mớ lý thuyết
hoang đường này, không ai muốn lên tiếng phản bác lại Đông La là phải.
Tôi không hề có ân oán với bác Đông La và cũng chẳng quen biết nhà
phê bình Phạm Xuân Nguyên, (thỉnh thoảng có đọc một vài bài viết của
anh. Gần đây nhất bài về luận văn của Nhã Thuyên, nhóm Mở Miệng). Nhưng
công tâm mà nói, Đông La muốn làm thơ có hồn, viết văn thật, lý luận
thật, hãy cởi cái áo cờ đỏ ra, rũ sạch những tâm khí đen ngòm cho tâm
hồn thanh thản, rồi cắp sách đến Phạm Xuân Nguyên, làm lại từ đầu.
Là người viết lý luận chuyên nghiệp, giáo sư Phong Lê thừa biết luận văn “Vị trí của kẻ bên lề: Thực hành thơ của nhóm Mở Miệng từ góc nhìn văn hóa"
của Nhã Thuyên là đề tài khoa học, nghiên cứu về một hiện tượng văn học
trong xã hội. (Nói như giáo sư Trần Đình Sử: Là hiện tượng văn học
ngoại biên). Nhưng sao GS Phong Lê, Nguyễn Văn Lưu… hùa nhau, vung đại
đao chính trị chém tới tấp vào người nghiên cứu và người hướng dẫn luận
văn như vậy? Dù trước đây vài năm, một số trường, học viện quân sự có
mấy luận văn Tiến sỹ trùng nhau, đại vớ vẩn, đại tầm phào: Lợi ích của
việc bộ đội tắm sông… hay gì... gì đó. Các bác lại ngậm tăm, ngâm thóc
giống vậy. Có người cho rằng, các bác ăn cơm chúa thì phải múa cho hay
là điều đương nhiên. Tôi không nghĩ như vậy, nhưng chưa tìm ra lời biện
giải.
Có lẽ nào, các bác bán linh hồn một cách rẻ mạt cho vài ba cái tầm thường đó?
Nghề văn và văn học vốn là sang trọng, cao quí. Nếu như nhà thương,
bệnh viện là nơi cứu sống con người, thì văn thơ sẽ vá lại những linh
hồn rách nát ấy. Chỉ có kẻ lợi dụng văn thơ, đạt đến mục đích nào đó,
mới đẻ ra thứ quái thai, tầm thường mà thôi. Và đúng như một lần, tôi đã
viết: Không hiểu văn thơ nó có bùa mê thuốc lú gì, khi khố rách áo ôm,
cấm thấy bác nào nhòm ngó, ấy vậy mà lúc có tý chức quyền, tiền bạc, lăn
xả vào cứ như ma ám. Có bác đánh đùng một phát đẻ đến năm, bảy tập, thơ
chẳng ra thơ, vè chẳng ra vè, thế rồi thuê các bình luận gia ùa vào
bóng kích. Ông khác chức cao, nhiều tiền hơn, thuê hẳn mấy bác phó lẩy
nhạc, cho các em chân dài ca chơi. Thế mới kinh! Bác nào chập cheng quá,
thì thuê người viết. Không thuê được, các bác giở trò luộc nấu. Kẻ thô
lỗ bảo hành vi đó là trộm cắp, người lịch lãm hơn gọi là đạo văn, thó
văn...
Gần ba mươi năm nay, tôi không được hưởng không khí tết ở Việt Nam.
Nên ngày đầu năm cứ bài văn, bài thơ nào có chữ xuân, chữ tết là tôi đọc
tuốt tuồn tuột, của bất kỳ ai và không cần biết hay, dở. Trường hợp bác
Nguyễn Văn Mạc (Magdeburg-CHLB Đức) thó văn (Đêm Giao Thừa Nhớ Mẹ) của
nhà thơ Trần Mạnh Hảo, tôi bắt gặp trong hoàn cảnh như vậy. Khi bài viết
lên mạng được vài tiếng, tôi nhận được điện thoại của mấy ông bạn hỏi,
thù ghét gì ông Mạc mới sáng mùng một đã nhởi dữ vậy? Các ông buồn cười
thật, ngay cái tên Nguyễn Văn Mạc lần đầu tôi mới nghe, làm gì có thù
với chả hằn. Bác ta ghi trong bài văn thó cả địa chỉ, số điện thoại, tôi
gõ Google mới biết ông ta làm giám đốc giám điếc, chủ tịch chủ tiếc gì
đó thôi. Luộc nấu ngang nhiên như vậy, bác Mạc chứ Tổng thống, Thủ tướng
tôi cũng phải nhởi như thường. Mà cái số ông Mạc này cũng xui, thó đúng
vào cái bài viết về Mẹ hay nhất của Trần Mạnh Hảo, tôi lại vừa có bài
viết về nó, nên ngứa mồm không chịu được. Thật ra, nếu tôi không ù suông
trước, sẽ có người khác lôi cổ cái bài văn thó này ra thôi. Rút kinh
nghiệm, lần sau bác nào có tính táy máy, nên chọn bài tầm tầm, tác giả
ít người biết đến may ra thoát. Chứ cân đai mũ mã đến như bác chủ tịch
hội nhà văn Việt Nam Hữu Thỉnh, chẳng biết có cầm nhầm bài thơ của nữ sĩ
người Đức hay không, bị các cháu sinh viên trường sư phạm Hà Nội, móc
mói, hỏi han, ngượng chết đi được.
Vâng! Nhân cách con người là sản phẩm của chế độ xã hội đương thời.
Một xã hội giả tạo với những cơn lên đồng bệnh hoạn này, ai sẽ giữ lại
được linh hồn đích thực của kẻ sĩ?
Wien, ngày 14-8-2013
Đỗ Trường
