B.T.H.
Năm 1994 tôi ở buồng 6D bên chẵn của trại giam Hà Nội. Lúc ấy anh
Kỳ là trưởng buồng. Anh Kỳ năm đó khoảng 46 tuổi, người cao, trắng trẻo,
nhanh nhẹn. Anh là công an xã, bị can tội giết người, anh bị xử 17 năm.
Buồng 6D nằm tít góc bên trong cùng của dãy buồng giam, thành phần
toàn cán bộ hay dây mơ rễ má cán bộ trại. Có ông buôn lậu, có ông tham
ô, có ông làm giấy tờ cho người đi nước ngoài, có cả thằng học sinh 16
tuổi cầm dao gọt hoa quả giết bạn. Thằng đó bị tù 6 năm, nó ca hát suốt
ngày.
Tôi nằm cạnh anh Kỳ, ngay hôm đầu tiên vào buồng. Quản giáo dẫn tôi
vào chỉ chỗ nằm ở đó, lúc bỡ ngỡ tôi không hiểu là chỗ nằm tức là vị
trí. Có nghĩa tôi sẽ là buồng phó.
Ở một buồng giam toàn thành phần khá lành như thế, chẳng có chuyện
đánh đập, cướp bóc hay tra tấn gì. Mỗi tù nhân khi nhận quà cứ mang 1/3
đến biếu lại buồng trưởng. Anh Kỳ nhà ở Sóc Sơn, nghèo, vợ anh lâu lắm
mới tiếp tế cho anh vì còn nuôi ba đứa con nhỏ. Có lẽ quản giáo thương
tình đồng nghiệp cho anh làm trưởng buồng để có chút lộc lá. Áng chừng
anh chưa đủ kinh nghiệm giang hồ nên bổ sung tôi làm buồng phó.
Bình thường anh Kỳ rất hiền, tôi nhớ có lần thằng Tuấn nằm ngủ, nửa
đêm mơ thế nào xuất tinh ướt đẫm quần. Nó dậy xin đi tắm. Ở tù kỵ nhất
buổi đêm xáo trộn. Tôi xuống chỗ nó xem thấy thế, đồng ý cho nó đi tắm.
Quay về tôi báo anh Kỳ chuyện như vậy. Anh Kỳ nét mặt buồn thiu, anh
ngậm ngùi lắc đầu.
- Khổ thân, đang tuổi ăn tuổi lớn yêu đương mà thế.
Sau này tôi trải qua nhiều buồng giam, nhưng không bao giờ tôi gặp
được người buồng trưởng nào như thế. Toàn những loại buồng trưởng, trách
nhiệm xăm trổ đại bàng, rồng phượng hành hạ tra tấn tù khác như tra tấn
một con chó. Có lẽ may mắn cho tôi bị ảnh hưởng từ anh khi mới bước
chân vào tù, cho nên sau này khi có làm trưởng buồng, đội trưởng tôi
cũng không làm gì đến mức phải hao tổn phúc phận của tổ tiên.
Tôi nghe chuyện, mới biết anh chẳng giết ai. Làng anh bắt được thằng
ăn cắp, mọi người đuổi theo vây đánh. Anh hô – bắt được đánh chết mẹ nó
đi. Thế nào thằng trộm bị đánh chết thật. Ra tòa có người khai anh hô
câu đó. Anh Kỳ bị kết án đầu vụ, lĩnh án 17 năm tù. Lúc đó anh là trưởng
công an xã. Nói là trưởng công an xã, nhưng kiến thức luật pháp, xã hội
hay văn hóa anh chả biết gì mấy. Làm việc thì năng nổ, nhiệt tình,
không tham nhũng hay hoạch họe. Sở dĩ tôi tôi nói chắc vậy vì chức đội
trưởng buồng giam cũng quyền sinh sát lớn lắm. Nhưng anh không hề lạm
dụng nó đề bắt chẹt hay lột đồ gì của ai.
Anh Kỳ đi trại cải tạo Phú Sơn, từ nhà anh ở Sóc Sơn đi đến trại đó
cũng tiện. Tôi đi trại cải tạo phía Nam. Chúng tôi chỉ ở bên nhau được
vài tháng. Trại tạm giam chỉ là nơi tạm giam, thời gian ở tạm giam so
với thời gian ở tù chỉ là một thoáng. Nên ít khi người ta nhớ đến nhau.
17 năm tù cho một câu hô có tính bộc phát của một trưởng công an xã.
Đó là thời điểm năm 1994, cũng thời điểm ấy một công an khác là Phạm
Tùng Dương hay cái gì Tùng Dương bị kết án tử hình vì bắn chết người
trên cầu Chuơng Dương. Cảnh sát Tùng Dương làm nhiệm vụ đầu cầu, thấy có
một thanh niên đi vào làn xe ô tô, Dương đuổi theo chặn lại, giằng co
cái túi đựng tiền của người ấy, súng nổ, người kia chết. Tùng Dương lãnh
án tử hình. Bản án thi hành vào một mùa xuân năm 1995 thì phải. Lúc đó
tôi là tự giác bên ngoài, nghe thấy quản giáo phòng này ngậm ngùi nói
với quản giáo phòng kia – hôm nay Tùng Dương ”đi” rồi đấy.
Những điều ấy nói lên rằng, thủa đó số phận của các cảnh sát, công an
chưa nằm ngoài vòng pháp luật. Họ phải nhận những bản án nghiêm khắc
như bất kỳ tên tội phạm nào, thậm chí còn là nặng hơn vì là người thực
thi pháp luật, am hiểu pháp luật.
Thế rồi năm tháng trôi, bỗng một ngày có ông thứ trưởng công an lên
làm thủ tướng. Rồi từ đó nhiều ông thứ trưởng khác làm bí thư tỉnh ủy,
làm ở Viện Kiểm sát, Tòa án hay làm thường trực ban bí thư. Ở cấp nhỏ
hơn thì công an là bí thư quận, chủ tịch huyện, chủ tịch phường.
Nguyên nhân có thể là suy diễn, cho nên không dám kết luận tại vì
nhiều công an giữ những chức như thế mà chiến sĩ công an phạm tội lãnh
mức án khiến người dân ngỡ ngàng hay không?
Công an bỗng nhiên làm lạc đạn. Mà lạc đạn nhiều lắm, đạn bắn chỉ
thiên mà toàn cắm xuống như vụ bắt đám bạc, vụ cưỡng chế ở Nghi Sơn,
Thanh Hóa. Rồi người ta vào đồn là tự tử, là bị bệnh đột tử. Rồi tự họ
lao vào dùi cui, rồi muôn vàn cái chết khi gặp công an mà lý do đều trời
ơi, đất hỡi. Báo chí thì viết theo kiểu như – 5 người công an làm chết
đương sự. Súng cướp cò làm hai nạn nhân thiệt mạng, đột tử khi bị bắt
giam… báo chí không còn phong độ như thời ráo riết mổ xẻ tìm nguyên nhân
vụ Tùng Dương nữa. Thậm chí là công an ”làm chết người” cũng chả buồn
đăng phiên tòa như vụ ở Thanh Hóa và bao nhiêu vụ khác nữa. (trong khi
đó thì vụ Cù Huy Hà Vũ, Nguyễn Văn Hải, Lê Quốc Quân… báo chí lê thê mấy
kỳ, xử trốn thuế mà lại với sang chuyện bị cáo thế này thế nọ về chính
trị …)
Các mức án dành cho công an ”làm chết người” cũng ngày càng nhẹ đi.
Từ 7 năm vụ Bắc Giang xuống 4 năm vụ ông Trịnh Xuân Tùng rồi cuối cùng
là án treo cho các chiến sĩ công an ở vụ Tuy Hòa. Với cái đà xử và báo
chí đưa tin thế này, liệu chúng ta có cần thiết đến tòa án và công luận
nữa trong các vụ xử chiến sĩ công an hay không?
Hay chăng bỏ quách đi cho khỏi mất thời gian. Khỏi xét xử làm gì. Có
sợ hậu vận, âm phúc thì những thủ phạm là công an chỉ cần đến nhà nạn
nhân xin lỗi là đủ. Không thì đến chùa chiền nào đó gọi vị cao tăng đang
ngồi viết báo cáo tình hình an ninh chính trị, tôn giáo, nhờ vị ấy làm
cái lễ giải oan hồn là xong.
Con người bất cứ là ai, làm gì phạm tội đều sợ bị trả giá. Trả giá về
mặt luật pháp và nỗi lo sợ mơ hồ là trả giá bằng hậu vận, âm đức. Nhưng
những người chiến sĩ công an ngày này chẳng lo về mặt luật pháp, cũng
chẳng lo về mặt tâm linh. Vậy thì cái gì sẽ khiến họ phải đắn đo khi
dùng bạo lực để đối xử với người dân?
Chẳng có gì khiến họ phải lo sợ kể cả thể xác lẫn tâm hồn. Bởi thế
chúng ta thấy nụ cuời tươi tắn trong phiên tòa, lúc mà những đứa con thơ
của nạn nhân vấn khăn tang cầm di ảnh bố cũng ở đó. Nụ cười của người
chiến sĩ công an phạm tội giết người mà được tòa án và báo chí chuyển
ngữ là ”làm chết người” đó sẽ là nụ cười của câu trả lời.
- Chẳng có gì khiến chúng tôi phải bận tâm. Chúng tôi là thanh kiếm
và lá chắn của chế độ, đó là quy luật như trái đất vẫn quay mặc dù thế
nào đi nữa.
Dù thế nào thì tôi cũng phải công nhận, tôi gặp nhiều công an tốt.
Thậm chí là kể cả khi tôi bị bắt tù vì tội hình sự. Cả quãng thời gian
dài đằng đẵng qua bao nhiêu nhà tù, phòng giam tôi chưa hề phải viết xấu
về người công an nào phụ trách tôi. Tôi vẫn nhớ những buổi chiều qua
song sắt trại giam tôi và người công an trẻ trạc tuổi tôi nói chuyện.
Chúng tôi xưng tên với nhau, câu chuyện về tình yêu, cuộc đời và những
trải nghiệm, văn học, âm nhạc. Tôi nhớ có lần người công an trẻ đó giật
mình nói.
- Hiếu này, tôi không phải khó khăn gì hay quan cách gì đâu. Nhưng
nếu có ai đi qua ông đừng xưng hô thế này nhé. Có tôi và ông thì không
sao.
Tôi cũng nhớ đến Hùng M, quản giáo trực trại V. Khi anh ta sai, tôi nói thẳng là muốn đi trại giam khác, anh ta đỏ mặt nói.
- Đm tao là công an, nhưng tao có đối xử mày theo kiểu công an với tù
đâu. Tao sai thì mày nói tao, chứ mày làm thế đéo có tình nghĩa gì. Tao
cũng cần có bạn, mà kiếm bạn ở trong đám tù có dễ đâu.
Nhưng đó là một thời đã xa, đã 20 năm rồi. Nó chỉ là ký ức đẹp về
những người chiến sĩ công an sống có tình. Sống còn biết sợ đến hai chữ
”thất đức”.
Tôi cũng nhớ anh Kiên, anh Dũng. Hai người cảnh sát đã coi tôi như
em, hay cho tôi thuốc lá, tiền khi nhà tôi không đến thăm tôi. Khi còn ở
nhà, mỗi khi làm ăn được tôi đều đến thăm người quản giáo cũ là ông Hỷ.
Nếu ông đọc được những dòng này, xin ông hiểu tôi không nói về những
con người như ông và những người cảnh sát tôi nhắc tên.
Tôi chỉ muốn nói rằng, những người cảnh sát của 20 năm trước đã dần
ít đi. Thay thế vào đó là những người cảnh sát có tư cách ngược lại. Kể
từ khi nhiều công an được điều động chuyển ngành những chức vụ quan
trọng trong bộ máy chính quyền. Cũng kể từ khi đó mà bỗng nhiên nhiều vụ
công an làm chết người càng nhiều hơn, các mức án cũng nhẹ hơn, các
công an đi chùa cũng nhiều hơn. Và đời sống của họ cũng … khá giả hơn.
B.T.H.
