Vũ Quý Hạo Nhiên, tường thuật cho BBC từ Little Saigon
Cuộc họp được tổ chức ở Lê-Jao Center, đại học Coastline Community College ở Little Saigon
Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam David Shear vừa họp với cộng đồng Việt Nam hôm thứ Bảy 01/06/2013 ở Little Saigon, Nam California.
Tại đây Đại sứ Shear đã trình bày và trả lời câu hỏi bao quát nhiều
chủ đề, từ quốc phòng tới di trú tới thương mại, nhưng đề tài được quan
tâm nhất vẫn là nhân quyền và tự do tôn giáo - một điều có thể hiển
nhiên, vì chính Đại sứ Shear cũng tuyên bố “nhân quyền có liên kết không
tách rời được” với những lãnh vự khác trong quan hệ Mỹ–Việt.
Một trong những điều mà cả Đại sứ Shear lẫn Dân biểu Alan Lowenthal,
một thành viên Ủy ban Ngoại giao Hạ viện và là người tổ chức buổi họp,
đều nói, là nếu Việt Nam muốn gia nhập Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến
lược xuyên Thái Bình Dương (TPP), thì Hà Nội phải thực hiện “những tiến
bộ chứng minh được” về nhân quyền.
Trình bày với hình ảnh kèm theo, Đại sứ Shear cho biết bốn mục tiêu
của Hoa Kỳ trong quan hệ với Việt Nam là “quan hệ kinh tế và thương mại;
hợp tác về ngoại giao và an ninh khu vực; giáo dục, y tế, môi trường;
và đối thoại rất nghiêm khắc và rất mạnh mẽ về nhân quyền.”
Biển Đông
Bộ trưởng Quốc phòng Hoa Kỳ cũng vừa đưa ra thông điệp về an ninh hàng hải tại Singapore.
Về an ninh trên Biển Đông, Đại sứ Shear nói “Chúng tôi rất quan ngại
về mức căng thẳng đang gia tăng trên vùng biển Nam Trung Hoa (Biển
Đông). Chúng tôi sẽ cực kỳ quan ngại nếu bất cứ bên nào hiện đang khẳng
định chủ quyền trên biển Nam Trung Hoa lại sử dụng đến vũ lực.”
“Hoa Kỳ ủng hộ một giải pháp đa phương mạnh mẽ để quản lý vùng biển
này,” ông nói. Trong cuộc họp báo ngắn theo sau buổi gặp gỡ cộng đồng,
trả lời BBC ông nói thêm một lần nữa là Hoa Kỳ muốn các bên liên quan
“tìm giải pháp trong một quá trình cả nhóm.”
“Chúng tôi muốn ASEAN thương thuyết để giúp giải quyết những khác
biết, nhưng nếu không giải quyết được, thì chúng tôi muốn những khác
biệt được khống chế,” ông nói.
“Tôi nghĩ là Tổng thống Obama cũng sẽ nói như vậy với Chủ tịch Tập Cận Bình khi hai người gặp nhau tại California vào tuần tới.”
Hoa Kỳ ủng hộ bản Tuyên bố Ứng xử biển Đông năm 2002, và ủng hộ các bên thỏa thuận một bộ Quy tắc Ứng xử mới.
Tuy nhiên, ông nói thêm, “Hoa Kỳ không ủng hộ riêng sự khẳng định chủ quyền của riêng nước nào trên vùng biển này cả.”
Biển Đông là một đường hàng hải chiến lược, và không chỉ có Hoa Kỳ
quan tâm, mà nhiều nước khác cũng hợp tác trong vấn đề này, có Úc, Nhật
và Nam Hàn.
Đại sứ nói ông dùng tên gọi Biển Nam Trung Hoa vì đó là tên chính
thức của chính phủ Hoa Kỳ, nhưng ông thông cảm với một số cử tọa trong
cộng đồng muốn ông dùng tên Biển Đông hay biển Đông Nam Á. “Chuyện đặt
một tên rất là khó, mà không phải chỉ ở Việt Nam,” ông nói. “Các đồng
nghiệp Hàn Quốc luôn luôn muốn chúng tôi ngừng dùng tên gọi 'biển Nhật
Bản' mà họ muốn chúng tôi dùng tên 'Biển Đông."
Chọn Mỹ hay TQ?
Trong buổi gặp gỡ cộng đồng, có một vị trong cử tọa hỏi về cách đảm
bảo thăng bằng của giới lãnh đạo Việt Nam giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc. Ông
gọi đó là đi một đường mỏng manh ("a delicate line"), và Đại sứ David
Shear trả lời:
"Ý kiến của giới lãnh đạo Việt Nam về Hoa Kỳ rất là phức tạp. Có
những người từng tham chiến trong chiến tranh, và họ chưa hoàn toàn thân
thiện với Hoa Kỳ. Có những người giáo điều ý thức hệ và lo ngại về
những biến đổi về xã hội và chính trị nếu bang giao quá mật thiết với
Hoa Kỳ.
"Có những người muốn cải tổ kinh tế và họ cho Hoa Kỳ là nước tốt nhất
có thể giúp Việt Nam trong cải tổ kinh tế. Lại có người muốn thân thiện
với Hoa Kỳ để làm đối trọng với Trung Quốc. Cho nên, vâng, họ đang đi
một đường rất mong manh, mà phía chúng ta cũng vậy." Đại sứ Hoa Kỳ nói
thêm
TPP gắn liền nhân quyền
"Tôi nói điều này [tiến bộ về nhân quyền] với
các viên chức cao cấp của Việt Nam. Tôi nói với Chủ tịch Sang, tôi nói
với Thủ tướng Dũng, tôi nói với Tổng bí thư Trọng, tôi nói với Bộ trưởng
Ngoại giao Minh."
Trong cuộc họp báo ngắn theo sau buổi gặp gỡ cộng đồng, Đại sứ Shear
trích dẫn một báo cáo kinh tế của cơ quan nghiên cứu Peter G. Peterson
Institute for International Economics, trong đó Hiệp định TPP được tiên
đoán là sẽ gia tăng mức xuất khẩu của Việt Nam 26%, và gia tăng GDP của
Việt Nam 11%.
Tuy nhiên, nhắc lại nhiều lần, ông nói Việt Nam phải có những “tiến
bộ chứng minh được” trong lãnh vực nhân quyền và tự do tôn giáo nếu muốn
gia nhập TPP hay muốn có những bước hợp tác chặt chẽ hơn về ngoại giao
và quốc phòng.
“Tôi nói điều này với các viên chức cao cấp của Việt Nam. Tôi nói với
Chủ tịch Sang, tôi nói với Thủ tướng Dũng, tôi nói với Tổng bí thư
Trọng, tôi nói với Bộ trưởng Ngoại giao Minh. Tôi và các nhân viên ngoại
giao đoàn nói điều này với tất cả các viên chức Việt Nam nào mà chúng
tôi có cơ hội gặp.”
Ông đưa thí dụ những điều Hoa Kỳ đã đòi hỏi ở Việt Nam: Thả tù chính
trị, tăng cường tự do ngôn luận, tự do hội họp, tăng cường tự do tôn
giáo và công nhận thêm nhiều tổ chức tôn giáo, thông qua Công ước chống
Tra tấn của Liên Hiệp Quốc.
Một số thành tựu mà ông gọi là “rất khiêm tốn” trong lãnh vực này là
việc thả Tiến sĩ Nguyễn Quốc Quân, thả Luật sư Lê Công Định, và vào
tháng Hai, Hà Nội tiếp giám đốc văn phòng Washington DC của Ân xá Quốc
tế.
Tôn giáo & CPC
Mặt khác, Hà Nội vẫn còn giới hạn tự do tôn giáo. Ông kể về một chuyến đi Vinh gặp Giám mục Nguyễn Thái Hợp vào tháng Chín 2012.
Chuyến đi dự trù kéo dài hai ngày trong đó có cuộc gặp Đức cha Hợp.
Nhưng khi đến nơi, ông được cho biết là cuộc gặp sẽ không diễn ra được.
Ông đã rút ngắn chuyến đi, chỉ vào gặp Chủ tịch Ủy ban Nhân dân tỉnh
Nghệ An “để nói là tôi rất thất vọng với việc không được gặp Giám mục
Hợp,” và sau đó về thẳng Hà Nội.
“Tôi cũng chẳng chờ tới chuyến máy bay nữa, tôi lên xe và lái thẳng về.
“Nhân viên ngoại giao chúng tôi gặp gỡ và giữ liên lạc thường xuyến
với các nhân vật các tôn giáo tại Việt Nam, vì đây là vấn đề quan
trọng.”
Khi một phóng viên so sánh là ở Việt Nam người ta đi nhà thờ, đi chùa
rất tự do, Đại sứ Shear cũng công nhận. “Như khi tôi đến Phát Diệm,
người ta đi lễ Nhà thờ Chính tòa rất đông,” ông nói.
Tuy nhiên, ông cho rằng vẫn còn có nhiều rào cản trong việc thờ
phượng, “nhiều cơ sở tôn giáo chưa được công nhận.” Đại sứ Shear kể
chuyện đi gặp hai cộng đoàn tôn giáo tại gia ở Điện Biên, một Tin Lành
và một Công Giáo. “Họ nói với tôi là khi chúng tôi quan tâm tới họ thì
chính quyền địa phương bớt làm khó dễ họ hơn.”
Nhưng cũng trong lãnh vực tôn giáo, nhiều người trong cử tọa lên
tiếng muốn Hoa Kỳ đặt Việt Nam vào lại danh sách CPC, tức danh sách
“nước cần quan tâm đặc biệt” vì vi phạm tự do tôn giáo. CPC là một danh
sách thiết lập theo Luật Tự do Tôn giáo Quốc tế (IFRA).
Trong khi nhiều người đặt vấn đề CPC, Đại sứ Shear nói Việt Nam nói
đạo luật IFRA có những điều khoản rất hẹp và rất cụ thể để đặt một nước
nào đó vào danh sách CPC, và Việt Nam được đưa ra khỏi CPC năm 2006 vì
Mỹ cho rằng mức đàn áp ở Việt Nam “chưa tới mức của IFRA.”
Tuy nhiên, không lên danh sách CPC “không có nghĩa là tự do tôn giáo
không phải là vấn đề cực kỳ quan trọng.” Ông nói “chúng tôi đặt vấn đề
này ở mức ngoại giao với những nhân vật lãnh đạo cao cấp nhất.”
Buổi gặp gỡ cộng đồng và họp báo liên tục xoay quanh những vấn đề nhân quyền, tôn giáo và Biển Đông.
Một đại diện của Ủy Ban Nhân Quyền Việt Nam trao cho Đại sứ Shear bản
Báo cáo Nhân quyền. Một nhà báo đặt vấn đề áp lực Việt Nam cho truyền
thông hải ngoại được phát về Việt Nam. Nhiều người muốn biết vụ gian lận
visa ở Sài Gòn và ảnh hưởng tới việc xét thị thực (“tôi không nghĩ sẽ
ảnh hưởng tới mức độ bác đơn thị thực,” ông trả lời).
Giáo dục, y tế và môi trường
Về giáo dục, Đại sứ Shear nói hiện có trên 15,000 du học sinh và sinh
viên Việt Nam đang học tập tại Hoa Kỳ, và ông khẳng định “Chẳng việc gì
tôi làm trong lãnh vực nhân quyền có thể ảnh hưởng với Việt Nam nhiều
bằng những gì các sinh viên này sẽ thực hiện trong vòng 15 tới 30 năm
nữa.”
Ngược lại, nhiều sinh viên và trí thức Mỹ cũng qua Việt Nam học và
nghiên cứu theo chương trình Fulbright. Ngoài ra, mỗi năm chương trình
Fulbright đưa 20 người qua Việt Nam để huấn luyện cho thầy cô giáo Việt
Nam phương pháp dạy tiếng Anh tốt hơn.
Về môi trường, Đại sứ Shear cũng cho biết Việt Nam đang lo ngại về
ảnh hưởng của biến đổi khí hậu tới vùng Đồng bằng sông Cửu Long.
“Sông Cửu Long hiện đang bị tấn công từ hai phía,” ông nói. Một phía
là những đập thủy điện ở thượng nguồn, và một phía là địa cầu đang bị
hâm nóng khiến mực nước biển dâng và đất canh tác bị mặn thêm.
Trong lãnh vực y tế, Đại sứ Shear nhắc đến những phần trợ giúp chống
HIV, chống cúm gia cầm, cũng như những trường lớp, phòng y tế, được tu
sửa bằng viện trợ USAID.
Đưa hình chụp Phó Đại sứ Claire Pierangelo trong một trường tiểu học
và phòng khám nha khoa ở Kontum, ông nói thêm, “Chúng tôi rất quan tâm
tới vùng Tây nguyên và nhân sự ngoại giao đoàn đến thăm vùng đó nhiều
lần.”
