Hiệu Minh
Đs Nguyễn Quốc Cường chào mừng khách. Ảnh: HM
Thật kỳ lạ, người Mỹ nghĩ ra embargo cho Việt Nam và áp đặt lên quốc
gia này sau chiến tranh. Nhưng từ khi bỏ đi, quan hệ hai nước trở nên kỳ
diệu. Và chính người Mỹ không thích dùng từ embargo trong lễ kỷ niệm 20
năm.
Ngày 3-2-1994, không hiểu vô tình hay cố ý, Tổng thống Bill Clinton
chọn đúng vào ngày sinh nhật của ĐCS Việt Nam để tuyên bố xóa lệnh cấm
vận (embargo) của Hoa Kỳ đối với Việt Nam, mở ra một thời kỳ mới trong
quan hệ hai nước.
Hôm đó, tôi đang công tác ở Sài Gòn trong văn phòng chi nhánh của
UNHCR (Liên hiệp quốc về người tỵ nạn), ông sếp người Mỹ, Christopher
Carpenter, đi công tác cùng, vui vẻ bắt tay các đồng nghiệp Việt rất
chặt và chúc mừng.
Ông Carpenter nói, đó là một tín hiệu tốt lành mà người Mỹ như ông đã
chờ đợi khá lâu. Rồi anh xem, Việt Nam sẽ thay đổi rất nhanh, một ngày
nào đó anh sẽ sang Mỹ du lịch, có khi kiếm được việc bên đó chưa chừng.
Tôi chỉ nghĩ ông nói đùa và động viên cho vui. Là anh IT chuyên sửa
máy tính cho văn phòng, tôi chẳng quan tâm lắm đến embargo, nhưng sẽ
vui, nếu ngày nào đó được đặt chân đến nước Mỹ xa xôi.
Đối với đa số dân chúng lúc đó, chẳng hiểu embargo là gì, có Mỹ hay
không, Việt Nam vẫn tiến lên CNXH, dù phải thắt lưng buộc bụng, dù có
mất cả Đông Âu và Liên Xô.
Một năm sau đó, tôi đọc báo Vietnam News bằng tiếng Anh, thấy World
Bank (WB) tuyển nhân viên IT. UNHCR sắp đóng cửa vì người hồi hương đã
về gần hết, biên chế nhà nước đã mất, đây là cơ hội vàng cho thay đổi.
Khi đọc về WB tôi lờ mờ hiểu đây là tổ chức phát triển quốc tế rất có
uy tín ở Washington DC. Đặt văn phòng ở đâu tương đương với việc WB
muốn giúp nước đó phát triển. Tôi không hề biết, WB chỉ được vào Việt
Nam sau khi embargo được gỡ bỏ.
Thi vớ vẩn, trả lời tiếng Anh lúng búng, ngọng líu lô, anh Bradley
Babson, sếp văn phòng WB tại Hà Nội lúc đó cũng là người Mỹ, sau khi
quay nửa tiếng cùng với anh Nguyễn Văn Minh, kinh tế gia, vừa học ở Mỹ
về, bảo tôi “You are the best – Anh là số 1”.
Về báo cho Carpenter, ông xem thư chấp nhận của bên WB, bỏ kính xuống
và nói, chúc mừng anh, tôi đoán anh sẽ đi xa đấy, WB sẽ giúp Việt Nam
cất cánh (take off) trong thời gian chục năm nữa.
Làm cho WB vài tháng, tôi đã có visa sang Mỹ đi học về cách quản lý
IT của WB. Khi lên máy bay của hãng Cathay Pacific từ Hongkong, ngồi ghế
business vượt Thái Bình Dương, hạ cánh ở phi trường Los Angeles để đi
học hệ telephone Norstar Key, tôi nghĩ mình đang mơ.
Về thủ đô DC thanh bình, người dân thân thiện, kiến trúc hiện đại,
cây cỏ xanh tươi, kể từ hôm ông Carpenter báo tin embargo bãi bỏ, tôi
biết nước Mỹ rõ hơn trong 20 năm qua.
Như một sự trùng lặp kỳ lạ, tối qua, 10-2-2014, trong phòng điều trần
SD 106 tầng 1 của tòa nhà Dirksen dành cho các Thượng nghị sỹ làm việc,
ngay cạnh đồi Capitol, sứ quán Việt Nam cũng tổ chức lễ kỷ niệm 20 năm
quan hệ thương mại Việt-Mỹ.
Dirksen Bulding. Ảnh: HM
Ở DC đã 10 năm, tôi chưa bao giờ thấy phía ta tổ chức tại “sào huyệt
của chủ nghĩa tư bản” thế này. Những lần trước toàn thấy ở nhà trên phố R
(nhà của Đại sứ) hay trong khách sạn, người dự rất đông, chủ yếu là ăn
uống, nói chuyện riêng, ầm ầm như cái chợ, mất hết cả tư thế chủ khách.
Nhưng lần này đã khác, buổi lễ diễn ra trang trọng, thể hiện sự
chuyên nghiệp trong ngoại giao. Dự cảm của tôi về những đại sứ trẻ không
sai. Tôi sợ vô cùng khi những vị đi nhiệm kỳ trước khi về hưu, bởi
chẳng còn gì để phấn đấu.
Chẳng hiểu sao, tôi có giấy mời qua email, thế mà anh Mạnh trên sứ
quán gọi điện, nhắc đi nhắc lại, anh nhớ đến nhé, đến nhé. Dường như,
tòa đại sứ đã thay đổi cung cách làm việc, giao tiếp thân thiện hơn. Họ
là cầu nối cho người Việt bốn phương mà không biết bắc cầu thì còn ai
qua.
Thấy cả giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng của đại học George Mason, người có
những bài viết chân thành về quan hệ Việt Mỹ, Mỹ Trung và Trung Việt.
Giáo sư có nói là từng đọc Hiệu Minh Blog. Có một số anh chị gạo cội của
IMF, WB, IFC cũng tới dự.
Tôi không biết mặt tất cả khách Mỹ, nhưng thấy mấy ông vai vế trong
Thượng viện như Patrick Leahy, John McCain, John Kerry. Hai ông John này
từng là lính chiến tại Việt Nam, ứng viên Tổng thống. không mệt mỏi
hàn gắn vết thương chiến tranh cùng với nhiều vị đại sứ Mỹ tại Việt Nam.
Sự có mặt của hai ông trong buổi lễ chứng tỏ phía Mỹ đã dành cho Việt
Nam một chỗ đứng.
John McCain phát biểu rất vui, hóm hỉnh, kể vài kỷ niệm về những
chuyến đi Việt Nam cùng với John Kerry, gặp bao nhiêu đời TBT, thủ tướng
của Việt Nam, nhất là trong 10 năm từ 1984 đến 1994, vận động hành lang
để Hoa Kỳ bỏ lệnh cấm vận.
Nhắc đến quá khứ, ông dùng từ enemy (kẻ thù), nhưng nói về hiện tại,
ông dùng từ friend (bạn) Việt Nam. McCain còn nhắc đến con số 16 ngàn
sinh viên Việt Nam đang học tập tại Mỹ là hết sức ấn tượng trong quan hệ
hai nước.
John Kerry cũng dùng từ friend để nói về Viêt Nam. Ông kể khi đi thăm
đồng bằng sông Cửu Long, lên một chiếc trực thăng của Nga, động cơ nổ
bằng bằng như súng liên thanh thời chiến tranh, nhưng khi hạ cánh xuống
một khu vực trong làng, hàng ngàn trẻ em ùa ra đón ông như một người
bạn, chứ không phải hằn thù một lính Mỹ bước xuống từ trực thăng Hoa Kỳ
năm xưa.
Trong video clip Hillary Clinton gửi tới buổi lễ kỷ niệm với những
tâm sự xúc động. Bà kể lần đầu thăm Hà Nội và Sài Gòn trong vai đệ nhất
phu nhân, có hàng ngàn người cười vui, đón bà và Clinton. Đến Việt Nam
lần sau trong vai Ngoại trưởng Hoa Kỳ, Hillary cũng được đón tiếp nồng
hậu không kém, và bà cho đó là những kỷ niệm không bao giờ quên.
Xem Video Clip của Hillary Clinton. Ảnh: HM
Cả ba người và mấy quan khách Mỹ đều nói rằng, 20 năm qua, hai nước
Việt Mỹ đã làm được rất nhiều, kể từ khi kim ngạch thương mại gần như
bằng zero, nay đã đạt tới 30 tỷ đô la. Đất nước đã đổi khác rất nhiều.
Tất cả đều mong quan hệt hai nước sẽ phát triển vượt bậc trong 20 năm
tới.
Đương nhiên, người Mỹ không quên nhắc nhở về dân chủ, nhân quyền, tự
do tôn giáo, tự do internet và quyền được lên tiếng, như một yếu tố quan
trọng trong quan hệ quốc tế, giúp hòa nhập và phát triển kinh tế, mang
lại lợi ích cho đại đa số dân chúng. Một quốc gia văn minh không thể
hiểu khác những khái niệm phổ quát của nhân loại.
Trong phòng họp SD106 hôm đó, không ai có thể tin cách đây hơn 40
năm, những người tới dự của hai phía từng có cuộc chiến với mấy triệu
người nằm xuống. Không khí thực sự cởi mở và chan hòa, chẳng còn cảm
giác kẻ thù đang nghi kỵ lẫn nhau.
Có một chi tiết mà bên Sứ quán giải thích tôi mới hiểu. Phía Mỹ đề
nghị gọi ngày kỷ niệm này là 20 năm ngày bình thường hóa quan hệ Việt
Mỹ. Họ không muốn nhắc lại từ embargo – cấm vận.
Trong lời phát biểu chào mừng khách, đại sứ Nguyễn Quốc Cường đã nói :
“Trong 20 năm qua, nhân dân hai nước đã hưởng lợi rất nhiều, góp phần
vào hòa bình và thịnh vượng của khu vực châu Á –Thái Bình Dương. Bản
thân tôi đã chứng kiến hai nước đi từ chiến tranh đến hòa giải và tiến
tới quan hệ đối tác toàn diện mà mới được tổng thống Obama và Chủ tịch
Trương Tấn Sang công bố vào tháng 7 năm trước, tôi cho rằng quan hệ song
phương Việt Mỹ đã phát triển một cách kỳ diệu”
Tôi tin các vị John McCain, John Kerry, đại sứ Cường và các quan chức
Mỹ khi nói về sự kỳ diệu này. Vào một shopping mall bất kỳ bên Mỹ, bạn
có thể tìm ra một mặt hàng Made in Vietnam. 16 ngàn sinh viên đang du
học. Hàng triệu người đi lại giữa hai quốc gia hàng năm. Hai đứa con
Hiệu và Minh của tôi cũng được hưởng lợi từ mối hòa giải đó. Mấy chục
năm trước đó là điều không tưởng.
20 năm trước, ông sếp UNHCR đã dự cảm rất chính xác. Việt Nam đã bước
một bước dài trên đường phát triển kể từ ngày 3-2-1994 sau khi Mỹ bỏ
embargo. Tới hôm nay, World Bank đã vào Việt Nam đúng 20 năm, và tôi thì
kiếm được việc bên Mỹ thật.
Còn hôm nay số đông người Việt có thể nghĩ, để tiến lên CNXH, có khi ta phải cần Mỹ :)
Hiệu Minh. 11-2-2014. Kỷ niệm 20 năm Mỹ bỏ cấm vận Việt Nam.
Vài hình ảnh do Hiệu Minh chụp.
